Rosentritt (Rosinus) Franciszek (zm. 1598), minister braci czeskich i pisarz religijny. Ur. w Brzegu na Śląsku, był synem prawdopodobnie Franza Rosentritta z Namysłowa, w l. 1542–52 kaznodziei nadwornego na zamku książąt brzeskich
Pierwsze nauki pobierał R. zapewne w rodzinnym mieście, może w szkole kolegiackiej przy zamkowym kościele Św. Jadwigi. Dn. 28 VII 1553 został wpisany do albumu uniwersytetu w Wittenberdze, gdzie przez 5 lat studiował sztuki wyzwolone, a następnie teologię. Był słuchaczem F. Melanchtona, a z grona jego przyjaciół z okresu studiów na uwagę zasługuje nazwisko znanego chronologa A. Bucholzera. Dn. 4 VIII 1558 został R. magistrem teologii, a 21 VIII t. r. otrzymał ordynację do ewangelickiej parafii w śląskim Lubaniu (Lauban). Początkowo był pomocnikiem starego i schorowanego pastora lubańskiego Mikołaja Grenewitza. Od października 1558 pełnił obowiązki diakona. W Lubaniu zastał R. stosunki wyznaniowe nader skomplikowane. Wychowany w tradycjach luterańskich, po studiach stał się zwolennikiem liberalnego kierunku Kościoła augsburskiego (filipizmu). W gminie lubańskiej tymczasem silne wpływy posiadali szwenkfeldianie, których R. od początku starał się zwalczać. Z powodu przemęczenia w r. 1559 wziął dłuższy urlop i wyjechał z Lubania. Być może, że już wówczas zetknął się z braćmi czeskimi i przystąpił do ich Kościoła. Tymczasem jednak, na prośbę luterańskich członków gminy lubańskiej, pod koniec 1559 r. powrócił do Lubania i po śmierci pastora Grenewitza w maju 1560 został jego następcą.
R. rozpoczął samodzielną walkę ze zwolennikami C. Schwenkfelda. Wprowadził obowiązek składania przez ojca specjalnego egzaminu z prawd wiary przy chrzcie dziecka; zdarzało się przy tym, iż odmawiał chrztu. Opracował też normy (Ordo in admittendis susceptoribus), których przestrzeganie stanowiło warunek dopuszczenia do sakramentów. Opornych szwenkfeldian ekskomunikował. Swoimi poczynaniami, które zresztą nie przynosiły spodziewanych rezultatów, naraził się R. nie tylko szwenkfeldianom, ale i luteranom lubańskim. W mieście narastała przeciwko niemu opozycja. W r. 1570 poprosił księcia Jerzego o urlop, a 9 XII t. r. ostatecznie opuścił Lubań, udając się do wielkopolskiego Leszna.
W Lesznie R. objął po Baltazarze Eichnerze obowiązki ministra niemieckiej gminy braci czeskich. O jego działalności zborowej nie zachowało się nazbyt wiele przekazów. Podobnie jak w Lubaniu, musiał szczególną uwagę przykładać do moralno-etycznej strony życia swych parafian, skoro Andrzej Węgierski podkreślił, że był «disciplinae Unitatis Fratrum observator». Uczestniczył w synodzie poznańskim Jednoty w czerwcu 1573, w trakcie którego senior Jerzy Izrael omawiał zasady dyscypliny kościelnej. W styczniu 1580 Rafał Leszczyński w odpowiedzi na jego starania potwierdził przywilej dla zboru leszczyńskiego. R. sprawował też nadzór nad szkołą w Lesznie, pozostając w bliskich kontaktach z jej ówczesnym rektorem Janem Theobaldem Blasiusem. Z Leszna korespondował R. m. in. z A. Bucholzerem, od którego otrzymał w r. 1579 wraz z wyrazami przyjaźni egzemplarz „Chronologii”. Za pośrednictwem Blasiusa nawiązał w r. 1574 kontakty z astrologiem, alchemistą i lekarzem kurfirsta w Berlinie L. Thurneisserem; z ich korespondencji wynika, że R. interesował się zielarstwem. Od Thurneissera otrzymał książkę „Historia sive descriptio plantarum omnium” (wyd. 1578) i może inne, o które prosił. W prośbach o książki zaznaczał, że zna język łaciński i niemiecki, ale podczas długiego pobytu w Lesznie nauczył się zapewne również języka polskiego. Z piśmiennictwa R-a, poświęconego przede wszystkim rygoryzmowi życia religijnego, a także z jego korespondencji ocalało niewiele. Żadna z jego prac, o ile wiadomo, nie ukazała się drukiem. R. zmarł w Lesznie w r. 1598, chyba jako tzw. minister emeritus (jego następca Jan Kotvitz, posłany został do Leszna w r. 1587).
R. był żonaty z Katarzyną Geise i przed wyjazdem do Leszna doczekał się siedmioro potomstwa: dwu córek i pięciu synów. Dwaj jego synowie, Dawid i Izrael, immatrykulowali się w l. 1585–6 w Akademii Wittenberskiej.
Bidlo, Jednota Bratrská, II–III; Klose K., Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924 s. 84–7, 488–9; tenże, M. Franziskus Rosentritt, „Correspondenzblatt des Vereins für Geschichte der evangelischen Kirche Schlesiens” T. 10: 1907 z. 2 s. 157–79; Tync S., Ślązak Ulryk Schober konrektor i działacz kulturalny toruński, Kr. 1960; Wotschke T., Franziskus Rosentritt in Lissa, „Correspondenzblatt des Vereins für Geschichte der evangelischen Kirche Schlesiens” T. 18: 1925 z. 1 s. 128–35; – Album Academiae Vitebergensis, Wyd. K. E. Foerstemann, Lipsk 1841 I 283; Ehrhardt S. J., Presbyterologie des evangelischen Schlesiens, Th. 2: Die protestantischen Kirchen- u. Predigergeschichte der Stadt u. d. Fürstenthums Brieg, Liegnitz 1782; Lasitius J., Historia de origine et rebus gestis fratrum Bohemicorum, [Leszno] 1649 s. 287–90; Węgierski A., Libri quattuor Slavoniae reformatae, W. 1973.
Henryk Gmiterek