Ryling Franciszek (1902–1986), muzyk, pedagog, dyrygent, kompozytor. Ur 1 I we Lwowie, był synem Jakuba, robotnika kolejowego, i Marii z domu Żurawel.
W dziewiątym roku życia rozpoczął R. naukę gry na skrzypcach u Stanisława Klauzeka. Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej ciężkie warunki materialne rodziny zmusiły go do podjęcia pracy zarobkowej. W r. 1916 rozpoczął R. studia w Konserwatorium Polskiego Tow. Muzycznego we Lwowie, z zakresu gry skrzypcowej u Maurycego Wolfstala i Józefa Cetnera, śpiewu solowego u Pelagii Sternal i Zofii Kozłowskiej, harmonii, kompozycji oraz innych przedmiotów teoretycznych u Mieczysława i Adama Sołtysów. W l. 1919–21 odbył służbę w WP (był członkiem orkiestry wojskowej), po czym, równolegle ze studiami muzycznymi, uczęszczał od r. 1923 na kursy nauczycielskie, które zakończył w r. 1926 zdaniem matury. W r. 1924 objął posadę nauczyciela muzyki w szkole przy Zakładzie dla Ociemniałych we Lwowie, gdzie do r. 1941 uczył gry na skrzypcach, prowadził chór i orkiestrę szkolną. W r. 1927 ukończył roczne Studium Metodyczne dla nauczycieli muzyki i śpiewu, a w r. 1928 uzyskał Dyplom Konserwatorium Polskiego Tow. Muzycznego we Lwowie. Pracował w lwowskich: Państwowym Seminarium Nauczycielskim im. S. Sobińskiego (1926–38), Prywatnym Seminarium Nauczycielskim im. S. Wyspiańskiego (1928–30), Prywatnym Seminarium Nauczycielskim im. B. Prusa (1929–39), w którym pełnił funkcję dyrektora w l. 1934–5 oraz w Szkole Muzycznej im. I. J. Paderewskiego (1929–38). Nadto prowadził chór męski Tow. Śpiewaczego «Bard» (1931–4), żeński chór Związku Harcerstwa Polskiego (1932–4), chór studentów Uniw. Lwow. (1934–9), chór męski pracowników Kolei Państwowych «Syrena» (1935–9); z wymienionymi zespołami brał udział w koncertach i audycjach radiowych, odnosił sukcesy w zjazdach śpiewaczych (W. 1936, Lw. 1934 i 1938, Wil. 1938). Z tą działalnością była związana własna twórczość muzyczna R-a. Jego pierwsze kompozycje były inspirowane poezją polską oraz pieśnią ludową (A za tego króla Jana, do słów M. Konopnickiej, Lw. 1933, Pieśń Filaretów, do słów A. E. Odyńca, Lw. 1935, Dwie pieśni, do słów R. Pragłowskiego, Lw. 1934, Melodie ludowe. 16 pieśni ludowych, Lw. 1933, Hej, hej! ułani. Suita pieśni żołnierskich, Lw. 1938).
Okres drugiej wojny światowej przeżył R. we Lwowie, po zajęciu miasta przez ZSRR nauczał w l. 1940–41 w państwowych szkołach muzycznych. Podczas okupacji niemieckiej pracował fizycznie w zakładzie wulkanizacyjnym Stanisława Rybki; potem przesunięto go do pracy kancelaryjnej. Konspiracyjnie nauczał muzyki (teoria i śpiew), komponował utwory religijne oraz dyrygował chórem przy kościele Św. Elżbiety (1942–4). Po wycofaniu się Niemców wrócił w r. 1944 do pracy w szkołach muzycznych.
W październiku 1945 wyjechał R. na Górny Śląsk; mieszkał w Gliwicach, Zabrzu, później w Katowicach. Już w grudniu t.r. z grupą muzyków założył chór męski «Bard» im. A. Stadlera w Zabrzu (kierował nim do r. 1948). W l. 1945–52 pracował w Rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach jako referent redakcji muzyki poważnej, a potem kierownik redakcji audycji muzycznych. Nauczał w zabrzańskiej Średniej Szkole Muzycznej (1946–9). Na łamach „Dziennika Zachodniego” i „Ruchu Muzycznego” omawiał życie muzyczne Zabrza (1946–7). W r. 1949 został dyrygentem chóru Związku Zawodowego Kolejarzy w Gliwicach, który prowadził do r. 1959. R. współpracował ze Związkiem Śląskich Kół Śpiewaczych w Katowicach. W l. 1953–60 był członkiem jego zarządu i dyrektorem artystycznym, później członkiem Komisji Artystycznej. Przez wiele lat był konsultantem ruchu amatorskiego oraz jurorem przesłuchań i konkursów chóralnych. Jego utwory i opracowania melodii ludowych (pisane na chór męski, mieszany i głosy równe) dostosowane były do możliwości wykonawczych i potrzeb zespołów śpiewaczych. Kompozycje R-a, m.in.: Górnośląskie pieśni ludowe (Kat. 1947), Śląska pieśń wolności (Kat. 1946) i Zadzwoń pieśni („Życie Śpiewacze” 1954 nr 1), obie do słów A. Baumgardtena, pieśni do słów M. Konopnickiej: W kuźni (Zabrze 1950), Pieśń o domu („Życie Śpiewacze” 1956 nr 5) i Rozlegnijże się, głosie (tamże 1958 nr 4), pieśń do słów T. Kubiaka Nie lękaj się, dziewczyno (W. 1955), czy suita Szlakiem powstańców śląskich (Kat. 1961), wykonywane były na okolicznościowych koncertach i weszły na stałe do repertuaru chórów. Niektóre utwory R-a zostały nagrodzone, np. Zbudzone orły uzyskały wyróżnienie na konkursie Centralnej Rady Związków Zawodowych, słowa J. Rymsza (1947), a Hejnał – 1 nagrodę na konkursie Min. Ziem Odzyskanych (1948).
Od r. 1952 do przejścia na emeryturę (1971) był R. pedagogiem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (PWSM) w Katowicach. W r. 1959 otrzymał stopień docenta. W l. 1958–62 pełnił funkcję prodziekana, a od r. 1962 do 1971 dziekana Wydz. Pedagogicznego oraz kierownika Katedry Problematyki Wychowania Muzycznego. W l. 1956–72 prowadził akcję konsultacyjną w szkołach muzycznych woj. katowickiego. W l. 1958–68 kierował sekcją teorii muzyki w Okręgowym Zespole Metodyczno-Programowym. Był autorem programów nauczania w PWSM z zakresu metodyki przedmiotów teoretycznych, a także publikacji o wychowaniu muzycznym (Kształcenie słuchu według metody E. Jaques-Dalcroze’a w świetle moich doświadczeń, „Materiały Informacyjno-Dyskusyjne” W. 1965 z. 87 s. 47–54, Zagadnienia pedagogizacji w kształceniu kadr na Wydziale Wychowania Muzycznego w PWSM, Zesz. Nauk. PWSM we Wr., 1970 nr 2 s. 41–53).
W swoich opracowaniach folkloru R. chętnie sięgał do pieśni górniczych, hutniczych i powstańczych. Folklor śląski popularyzował też w zbiorach: „Śpiewnik swojski” (Kr. 1962), „Z całego kraju” (Kr. 1966), „Na naszą nutę” (Kr. 1973). Wspólnie z Józefem Ligęzą wydał „Pieśni ludowe ze Śląska” (Kat. 1961). Przygotował także kilka okolicznościowych śpiewników: „Zadzwoń pieśni” (Kr. 1965), „Sercu najmilsza” (Kr. 1974), „Spotkajmy się w piosence” (Kr. 1975) oraz zbiory pieśni W. Lachmana, P. Maszyńskiego i S. Moniuszki (wybór i opracowanie). Oprócz twórczości chóralnej R. napisał kilka utworów wokalno-instrumentalnych oraz instrumentalnych (Tria, Kwartet skrzypcowy, Kołysanka na kapelę ludową, wyd. tylko Na fujarce – trio skrzypcowe z towarzyszeniem fortepianu, Kat. 1957). Zmarł 9 V 1986 w Katowicach i pochowany został na cmentarzu w Katowicach-Bogucicach. Odznaczony był m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W małżeństwie (od r. 1928) z Zofią Kowalczuk, nauczycielką, miał R. córkę Teresę (ur. 1929), zamężną Mazur, pianistkę.
Bibliogr. pol. piśm. muzycz; Mała Enc. Muzyki, W. 1981; Błaszczyk, Dyrygenci; Słown. Muzyków Pol., II; Spis kompozycji oraz bibliografia prac naukowych i publicystycznych pracowników Akademii Muzycznej w Katowicach, Zesz. Nauk. Akad. Muzycz. w Kat., Kat. 1980 nr 20 s. 98–105; – Markiewicz L., Franciszek Ryling, „Poglądy” 1975 nr 10 s. 2 (fot.); tenże, Franciszek Ryling, w 50-lecie działalności, „Poradnik Muzycz.” 1975 nr 11 s. 12–13; tenże, Grono pedagogiczne, w: 30 lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, Kr. 1960 s. 103–5 (fot.); tenże, List z Katowic, „Ruch Muzycz.” 1966 nr 10 s. 8; tenże, Śląskie tradycje regionalne i ich odbicie w twórczości kompozytorów środowiska katowickiego, Zesz. Nauk. PWSM w Kat., Kat. 1974 nr 11 s. 8; Michałowski M. J., Sylwetki kompozytorów śląskich, w: Księga pamiątkowa Jubileuszowego Zjazdu Śpiewaków Śląskich w roku 1960, Kat. 1960 s. 64–6 (fot.); Wroński W., Kompozytorzy śląscy. Franciszek Ryling, „Życie Śpiewacze” 1953 nr 3 s. 12–14 (fot.); Wybraniec E., W poszukiwaniu nauczyciela doskonałego, „Poglądy” 1981 nr 15 s. 19; – „Dzien. Zachodni” 1986 nr 109 (nekrolog); – Arch. Akad. Muzycz. w Kat.: Teczka personalna R-a; B. Akad. Muzycz. w Kat.: (IK 1022), E. Urgacz, 50-lecie działalności pedagogicznej i artystycznej Franciszka Rylinga, Kat. 1976 (mszp.); – Informacje córki, Teresy Mazur z Kat.
Krystyna Turek