Parecki Franciszek Stanisław Marian Mikołaj (1913–1941), rysownik, poeta, publicysta, tłumacz. Ur. 6 XII we Lwowie, w rodzinie inteligenckiej, był synem Stanisława i Marii z domu Szymusik. Ukończył Gimnazjum Państwowe im. Adama Mickiewicza w Warszawie, uzyskując w r. 1931 świadectwo dojrzałości. Następnie kształcił się w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP): w r. szk. 1931/2 u Władysława Skoczylasa, w l. 1932/3 do 1934/5 u Tadeusza Pruszkowskiego, a w r. szk. 1936/7 u Leona Wyczółkowskiego, zdobywając liczne odznaczenia, zwłaszcza z malarstwa u Pruszkowskiego oraz z grafiki użytkowej u Edmunda Bartłomiejczyka. Studia zakończył absolutorium u Edwarda Czerwińskiego na grafice artystycznej. Pracą absolutoryjną były ilustracje do „Słowa o Jakubie Szeli” Brunona Jasieńskiego. Klocki do tych drzeworytów, różnych w charakterze i dość nierównych pod względem artystycznym, zachowały się, można więc było w r. 1956 wydać książkę z oryginalnymi ilustracjami P-ego. Pierwszą znaną w reprodukcjach pracą graficzną P-ego był wykonany w końcu 1931 r. projekt okładki miesięcznika gimnazjalnej młodzieży szkolnej „Kuźnia Młodych”. W tym okresie P. związany był organizacyjnie z akademickim Legionem Młodych i uczestniczył w r. 1932 w kursie instruktorskim Straży Przedniej w Skolem. W l. 1932–4 zamieszczał w „Kuźni Młodych”, a w l. 1933–4 w „Państwie Pracy”, ogólnopolskim organie Legionu Młodych, liczne utwory publicystyczne, artykuły o polskiej sztuce współczesnej i ekspresjonistyczne wiersze. W r. 1934 ukazała się – jeszcze w „Kuźni Młodych” – Elegia na śmierć Adama Skwarczyńskiego (nr 19), ideologa i twórcy Straży Przedniej i Legionu Młodych. Wkrótce potem – jeszcze jako student ASP – został P. członkiem Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (ZNMS) «Życie». W jego pokoju odbywały się nieraz zebrania organizacyjne.
W r. 1932 P. debiutował jako rysownik-satyryk w „Cyruliku Warszawskim”, gdzie zamieszczał po pięć, sześć, pionowo umieszczonych jeden nad drugim, rysuneczków kreślonych bardzo delikatną, wijącą się linią. Ilustrowały one kalambury słowne i popularne powiedzenia z różnych dziedzin: walk zapaśniczych, piłki nożnej, wyścigów itd. Prace sygnował najczęściej splecionym «fp». W r. 1935 nawiązał współpracę z tygodnikiem „Szpilki”. Zamieszczał tam rysunki satyryczne na tematy na ogół polityczne. Atakował nędzę i bezrobocie, interwencję w Hiszpanii, rozwój hitleryzmu i faszyzmu włoskiego itp. Rysunek P-ego nabrał w tym czasie rozmachu i ostrości, robił wrażenie kreślonego w pośpiechu. Od czasu do czasu trafiał się starannie skomponowany, delikatny i liryczny w nastroju, jak kreślony piórkiem znany Pogrzeb poety („Szpilki” 1938 nr 24 s. 5). W r. 1937 P. rozpoczął współpracę z tygodnikiem demokratycznym „Czarno na Białem”. Zamieszczał w nim staranniejsze na ogół i oryginalniejsze w pomyśle rysunki satyryczne. Ukazywały się w dziale „Z teki humoru” i nawiązywały często do aktualnych wydarzeń na arenie międzynarodowej, w polskim życiu politycznym i polityce kulturalnej kraju. P. zamieszczał tamże znakomite, syntetyczne wizerunki współczesnych polityków: G. Ciano, E. Halifaxa, J. Goebbelsa, F. D. Roosevelta i in. Równolegle z rysunkami satyrycznymi uprawiał publicystykę i poezję. Sporadycznie ukazywały się wiersze P-ego w prasie lewicowej różnych odcieni: w r. 1934 w „Lewarze”, w r. 1937 w „Nowej Kwadrydze” i w „Robotniku”, w l. 1937–9 w „Sygnałach” (wiersze i rysunki satyryczne). W r. 1937 wydrukował w „Dzienniku Popularnym” (nr 78 s. 6) głośny artykuł O satyrze w plastyce, w którym podkreślał rolę i rozkwit satyry politycznej w okresach rewolucji i wielkich ruchów społecznych.
W końcu 1936 r. P. przyjęty został do zorganizowanej wcześniej, z inicjatywy Komunistycznej Partii Polski, Grupy Plastyków Warszawskich «Czapka Frygijska». W czerwcu 1937 P. uczestniczył w drugiej wystawie Grupy w Domu Kolejarza w Krakowie. Wiosną 1938 wziął udział w Wystawie Sztuki Społecznej w sali osiedla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na warszawskim Rakowcu. Później ekspozycja została przeniesiona do siedziby Związku Pracowników Użyteczności Publicznej przy ul. Wareckiej. Wystawa ta dała P-emu okazję do zamieszczenia w „Sygnałach” (1938 nr 52 s. 6) interesującej wypowiedzi: Miejsce dla sztuki. Był to właściwie artykuł programowy, który, uwzględniając osiągnięcia ideowe grupy artystów, podkreślał jednak braki formalne eksponowanych prac i wysuwał hasło: «Walka o własną formę». W tym czasie P. nawiązał współpracę z pismem „Zwierciadło”, malował winiety do „Wiadomości Literackich”, ilustrował felietony Wiecha w „Kurierze Czerwonym”, wykonywał ilustracje dla Wydawnictw Spółdzielczych. Był muzykalny, interesował się teatrem (w r. 1935 występował w warszawskich przedstawieniach teatru «Cricot»), uprawiał szermierkę i był w pierwszej dziesiątce szermierzy Akademickiego Związku Sportowego. Po r. 1938 działał w Lidze Obrony Praw Człowieka. W styczniu 1939 podjął stałą pracę w Muzeum Narodowym w Warszawie jako oprowadzający po wystawie «Warszawa wczoraj, dziś i jutro» oraz po zbiorach graficznych. O pracach malarskich P-ego wiadomo niewiele. „Kuźnia Młodych” reprodukowała w r. 1934 jego obraz Ładowanie węgla jako nagrodzony przez ASP w pracowni T. Pruszkowskiego.
Zmobilizowany, brał P. udział w kampanii wrześniowej 1939 r., a po kapitulacji stolicy przedostał się do Lwowa, gdzie od listopada 1939 do czerwca 1941 zamieszczał w dzienniku „Czerwony Sztandar” rysunki satyryczne, często opatrzone własnym rymowanym podpisem, oraz przekłady poezji I. Franki i P. Tyczyny. Dokonał też, w dwunastoosobowym zespole, przekładu „Wierszy” W. Majakowskiego (Kijów–Lw. 1940), był również autorem oprawy graficznej tej książki. W r. 1941 rozpoczął pracę w redakcji miesięcznika „Nowe Widnokręgi”. Rysunki jego ukazały się także w nrze 2 pisma humorystycznego, drukowanego w języku polskim w Moskwie, „Krokodyl na Zachodniej Ukrainie”. Z okresu pobytu P-ego we Lwowie pochodzi też wspomniany przez Jerzego Krama, ryty w cynku ekslibris Wiery Baksztańskiej. P. zginął od pierwszej niemieckiej bomby lotniczej, jaka spadła na Lwów 22 VI 1941.
Prace P-ego znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego oraz w zbiorach Eryka Lipińskiego w Warszawie. Po wojnie prace P-ego eksponowane były w r. 1956 w warszawskiej Kordegardzie na Wystawie dwudziestolecia „Szpilek” oraz dwukrotnie w r. 1962 w Muzeum Narodowym: na Wystawie dla uczczenia XX rocznicy powstania PPR oraz Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX wieku. Na łamach czasopism i w antologiach przypominano jego wiersze, wielokrotnie przedrukowywano jego przekłady utworów Majakowskiego.
P. żonaty był od r. 1937 z Wiktorią z domu Maliniak (ur. 1918), córką Juliana (zob.).
Pol. Bibliogr. Liter., za l. 1946 i n.; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Urzędowy Wykaz Druków Wydanych w Rzeczypospolitej Polskiej…, 1932 poz. 4158; „Roczn. Centr. Biura Wystaw Artyst.” (W.) 1956; Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX wieku. Katalog…, Muz. Narod. w W., W. 1962; Wystawa dla uczczenia XX rocznicy powstania PPR, Muz. Narod. w W., W. 1962; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol.; Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, W. 1977; Grońska M., Nowoczesny drzeworyt polski, Wr. 1971; Hryńczuk H., Sztuka rewolucyjna i proletariacka to sztuka faktu, „Muzea Walki” (W.) R. 10: 1977 s. 198–208; Koźniewski K., Historia co tydzień, W. 1976; Piwocki, Hist. Akad. Sztuk Pięknych w W.; Pol. życie artyst. w l. 1915–1939; [Witz I.] I. W., Rysownik–malarz–poeta…, „Gaz. Krak.” (Wyd. A.) 1961 nr 12; Zbiniewicz F., Armia Polska w ZSRR, W. 1963 s. 14; – Berman M., Czapka Frygijska, w: Księga wspomnień 1919–1939, W. 1960; Koźniewski K., Różowe cienie, W. 1960 s. 249, 250; Naszkowski M., Lata próby, W. 1965 s. 133; Parecki F., Cztery lata pracy młodolegionowej, „Państwo Pracy” (W.) 1934 nr 5; Putrament J., Pół wieku, W. 1962 II (Wojna) s. 15–17, 56–7, 59; Wat A., Mój wiek, Londyn 1977 I–II; – „Nike” T. 2: 1939 z. 1 s. 88; „Nowe Widnokręgi” (Moskwa) 1941 nr 1 s. 217 (Kronika. O pracy Państwowego Wydawnictwa Mniejszości Narodowych); – B. IS PAN: rkp. 81/II (Album studentów ASP Warszawa, poz. K. 457); B. Ossol.: Kram J., Almanach exlibrisu polskiego, (mszp.); IBL PAN: materiały Pracowni Bibliogr. Liter. Pol. lat drugiej wojny światowej oraz Pracowni Retrospektywnej Bibliogr. Liter.; IS PAN: Materiały Pracowni Słown. Artystów Pol. oraz Pracowni Sztuki Współcz.; Muz. Hist. Pol. Ruchu Rewol.: Materiały Słown. Biogr. Działaczy Pol. Ruchu Robotn.; Informacje Heleny Krajewskiej i Eryka Lipińskiego.
Maria Zakrzewska