Glass Grzegorz, pseud. Jerzy Algos, Avanti (1869–1929), literat, publicysta, prawnik. Ur. 5 V 1869 w Petersburgu. Pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej. Studiował na Wydziale Prawnym Uniw. Warsz. Z pierwszymi artykułami i pracami literackimi wystąpił w r. 1894. W tym czasie uczestniczył w akcji zakładania prywatnych szkół powszechnych, prowadzonej przez J. Wł. Dawida. Nie mogąc uzyskać w Warszawie aplikantury, odbył ją na Kaukazie (prawdopodobnie w Baku). Po powrocie do Warszawy ok. r. 1900, podjął praktykę adwokacką, a jednocześnie wszedł w środowisko radykalnej inteligencji lewicowej i nawiązał stałą współpracę z „Głosem” pod redakcją Dawida w l. 1901–1905 (St. Stempowski widział w nim nawet zakulisowego inspiratora „Głosu” z ramienia SDKPiL). Publicystyka jego w latach tych ilościowo szczególnie obfita, a bardzo różnorodna gatunkowo (artykuły, obrazki, pamflety, wiersze satyryczne), prawie zawsze silnie nasycona uczuciowo – patosem lub sarkazmem – atakowała różnorodne przejawy wstecznictwa ideologicznego i obłudy obyczajowej. W okresie rewolucji, korzystając z większej wolności słowa, G. w kilku artykułach dał wyraz swym socjalistycznym przekonaniom, napiętnował ugodowy stosunek burżuazji do rządu carskiego i wystąpił z wezwaniem do bezkompromisowej walki rewolucyjnej. G. był jednym z obrońców M. Kasprzaka w jego ostatniej rozprawie w warszawskim okręgowym sądzie wojennym (30 VIII – 1 IX 1905), wygłaszając wówczas mowę «pełną treści i siły przekonywającej». Na przełomie lat 1905 i 1906 był stałym współpracownikiem „Czerwonego Sztandaru”. Za opublikowanie artykułu Prawo mordu („Głos” 1905, nr 48) G. został aresztowany. Uwolniony wkrótce za kaucją, wiosną 1906 r. przeszedł przez „zieloną granicę” do Galicji. Przebywając na przemian w Krakowie i Lwowie, znalazł się w trudnych warunkach materialnych (m. i. «pracował w Krakowie dla zarobku kopiąc ziemię przy śmierdzącej Rudawie»), rozwinął jednak wielostronną działalność publicystyczną, literacką i odczytową. Opublikował wybór wcześniejszych szkiców i obrazków pt. Błyski (Lw. 1908) oraz najwybitniejszy swój utwór – Wizerunek człowieka w r. 1906 w Polsce poczciwego. Pamiętnik śp. Wiesława Wrony, przemysłowca, kupca, obywatela i wyborcy (Kr. 1908). Satyryczny atak na ideologię endecką, egoizm klasowy i hipokryzję obyczajową burżuazji oraz estetyzm w literaturze zespolił tu G. z patetycznym hołdem dla rewolucyjnego bohaterstwa robotników. Podobne wątki ideowe, pomnożone inwektywami przeciw konserwatystom galicyjskim, przewijają się przez jego artykuły i felietony (publikowane głównie w „Naprzodzie”, „Naszym Kraju” i „Widnokręgach”, a także w prasie warszawskiej – w „Prawdzie” i „Nowej Gazecie”) oraz przez utwory poetyckie, przeważnie o charakterze satyrycznym, artystycznie nierówne, czasem ciemne i rozwlekłe, niekiedy jednak osiągające znaczną celność i dobitność ekspresji (m. i. Hejnał włóczęgi „Prawda” 1908 nr 12, Herostrates „Miesięcznik Literacki i Artystyczny” 1911 nr 5, cykl wierszy satyrycznych Plony pielgrzymstwa „Prawda” 1912). W r. 1910 ogłosił G. poemat satyryczny W dzień sławy – pamfIet na ruch neosłowiański (w związku z II zjazdem neosłowiańskim. w Petersburgu). Nie urzeczywistnił natomiast G. pomysłu większego utworu satyrycznego, pt. Polska na pogrzebie Wyspiańskiego. W tym okresie w poglądach jego nastąpiło silne zniechęcenie do partii socjalistycznych i ich działaczy, wyraźny zwrot ku anarchistycznemu indywidualizmowi. Uwidocznił się on zwłaszcza w broszurze o zmarłym przyjacielu, L. St. Licińskim, pt. Gromada i człowiek (Kr. 1912). G. zajmował się również dorywczo krytyką teatralną („Gazeta Poniedziałkowa” Kr., „Gazeta Wieczorna” – Lw.), napisał ok. r. 1910 nie wydany szkic Dramaty Stefana Żeromskiego, ogłosił w serii „Sympozjon”, „Refleksje” Voltaire’a (Lw. 1911) i „Dialogi i fragmenty filozoficzne” Renana (Lw. 1913) w swoim przekładzie.
W r. 1912 wrócił G. do Warszawy; w listopadzie stanął przed sądem w sprawie artykułu Prawo mordu z r. 1905 i skazany został na półtora roku twierdzy, pozostał jednak za kaucją na wolności.
W czasie wojny światowej znalazł się G. na uchodźstwie w Rosji i tam wstąpił prawdopodobnie do PPS-Lewicy. Po rewolucji październikowej pracował «w komisjach sądowych i prawodawczych przy Komisariacie Sprawiedliwości» w Moskwie, ale po dwóch tygodniach, 18 I 1918 r., pracę opuścił ze względów politycznych (pod wpływem «ostatnich wypadków w Petersburgu i Moskwie», zawiadamiając o tym w „Echu Polskim” 1918 nr 4).
W r. 1918 G. wrócił do Warszawy, gdzie zajął się pracą w sądownictwie. Brał udział w wieczorach autorskich Pod Pikadorem, rychło jednak wyrzekł się działalności literackiej. Zmarł jako sędzia sądu okręgowego w Warszawie 11 IV 1929 r.
Kormanowa Ż., Materiały do bibliografii druków socjalistycznych, W. 1949 s. 8 i 237; Wojtasiewicz S., „Głos” 1900–1905, Wr. 1954 (bibliografia); – Grabiec J., Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem, P. 1925 s. 151; – Stempowski St., Pamiętniki, Wr. 1953 s. 234; Wasylewski St., Niezapisany stan służby, W. 1937 s. 108; Wznowienie rozprawy sądowej przeciw Kasprzakowi i Gurcmanowi, „Z Pola Walki” 1905 nr 12, Sprawa adwokata Glassa, „Naprzód” 1912 nr 263; Rocznik Naukowo-Literacko-Artystyczny na rok 1905, Red. W. Okręt, W. 1905; – Z recenzji najważniejsze: Drogoszewski A., „Książka” 1910 nr 3 (rec. Błysków); Irzykowski K., Walka z mechanizmem, Czyn i słowo, Lw. 1913 (rec. Wizerunku); Nekrolog, „Naprzód” 1929 nr 85; Aluzje autobiograficzne w publicystyce Glassa, głównie w artykułach z. „Głosu”; – Kartoteka bibliografii retrospektywnej XIX wieku IBL PAN; – Informacje listowne B. Drobnera i W. Suchodolskiego.
Henryk Markiewicz
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.