Sroczyński Grzegorz, w zakonie Korneli (1731–1790), bazylianin, ihumen krystynopolski i ławrowski, sekretarz prowincji koronnej, konsultor prowincji halickiej, kronikarz. Ur. 17 XI w Siedliskach, w ziemi przemyskiej, prawdopodobnie w rodzinie szlacheckiej, był synem Szymona i Anny.
W kolegium jezuickim w Przemyślu odbył S. kurs filozofii, z którego wyniósł świetną znajomość łaciny. Dn. 15 VIII 1754 wstąpił w Dobromilu do zakonu bazyliańskiego. Po złożeniu ślubów zakonnych (14 IX 1755) został wysłany do klasztoru lwowskiego, gdzie studiował teologię. Tam też otrzymał święcenia kapłańskie (29 VI 1756) z rąk unickiego bpa lwowskiego Leona Szeptyckiego. W dwa miesiące potem został misjonarzem przy klasztorze bazyliańskim w Zamościu. Od marca 1764 był ihumenem w klasztorze w Uhornikach pod Ottynią (ziemia halicka). W lipcu r.n. dokonał fundacji mszalnej (500 zł w złocie), związanej z ołtarzem św. Bazylego w klasztorze buczackim.
Dn. 27 III 1766 został S. wybrany na ihumena i prefekta misji w Krystynopolu (woj. bełskie). Tam rozpoczął pracę pisarską; pierwszym jego dziełem był prawdopodobnie opublikowany anonimowo Katechizm krótko zebrany […] na misjach Zakonu S. Bazylego Wielkiego… (Lw. 1768). W lutym 1770, podczas wizytacji klasztoru przez protoihumena (prowincjała) Innocentego Matkowskiego, otrzymał polecenie napisania podręcznika metodycznego dla bazyliańskich misjonarzy ludowych. Wykonał je jeszcze t.r., ale praca pt. Methodus peragendi missiones apostolicas in provincia Ruthena O. S. Basilii Magni ukazała się drukiem w Poczajowie dopiero w r. 1772 wraz z kolejnym wydaniem Katechizmu. Podczas przygotowywania podręcznika zebrał S. w jeden zbiór pt. „Sermones sacri” teksty kazań, głównie własnych, ale też innych autorów, wszystkie w języku polskim, z wyjątkiem jednego, spisanego w lokalnym dialekcie ludowym języka ukraińskiego z dużą ilością polonizmów (rkp. w Museum and Archives of Basilian Fathers, Mundare, Alberta, Kanada). S. pozyskał względy właściciela Krystynopola, woj. kijowskiego Franciszka Salezego Potockiego, który powierzył mu zarząd nad funduszem przeznaczonym na budowane jego kosztem od r. 1771 klasztor i kościół Bazylianów. Z zadania tego S. wywiązał się dobrze, włożył wiele wysiłku w dzieło ukończenia budowy i już po śmierci fundatora urządził uroczystość poświęcenia nowych budowli (1775). Dla parafian założył bractwa religijne p. wezw. NMP i św. Onufrego oraz szkółkę dla dzieci, dla bractw tych i dla kościoła klasztornego wystarał się o odpusty w Stolicy Apostolskiej. Specjalnie dla bractwa św. Onufrego opracował książeczkę o jego patronie, wydaną w r. 1773 w nakładzie 1 tys. egzemplarzy u franciszkanów lwowskich (Estreicher nie notuje), dedykowaną synowi fundatora, Szczęsnemu Potockiemu, zawarł w niej, obok godzinek i litanii do świętego, jego życiorys i kilka pieśni swego autorstwa po polsku i ukraińsku (m.in. nawiązującą zapewne do niedawnego rozbioru Rzpltej pieśń O, Ojczyzno niespokojna! Głód, powietrze, ogień, wojna…). W Krystynopolu opracował S. jeszcze 20 rozmaitych ksiąg dokumentujących sprawy klasztoru i kościoła (inwentarze, katalogi: biblioteczny i archiwalny, księgi bractw, rejestry majątkowe, księgi finansowe, niektóre z nich, w: Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny we Lw., F. 684, op. 1 od. zb. 3067), a ponadto spisał: Dziejopis monasteru krystynopolskiego zakonu S. Bazylego Wielkiego, rozpoczęty w r. 1766 (rkp. w: L’vivs’ka deržavna naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw., F. 3, od. zb. 802), Metrykę zmarłych ojców i braci naszych… z r. 1767, oraz Diariusz fabryki murowanej, cerkwi i klasztoru krystynopolskiego…, prowadzony od r. 1771.
Największą wartość historyczną posiada Dziejopis zawierający nie tylko dzieje fundacji krystynopolskiej oraz zakonu, ale także zapis wydarzeń na dworze Potockich i w Rzpltej, wiele variów, także wiersze S-ego dedykowane żonie fundatora Annie i jego synowi, Szczęsnemu. Ponieważ do wiadomości dworu krystynopolskiego doszło, iż S. opisał w nim również historię porwania i zamordowania synowej F. S. Potockiego, Gertrudy z Komorowskich (odważył się zresztą zrobić to dopiero po śmierci wojewody), działający z ramienia S. Potockiego Adam Poniński oraz dworzanin Karol Sierakowski wtargnęli do klasztoru, pod groźbą pistoletów wymusili oddanie księgi i, mimo protestów autora, atramentem zamazali niektóre zdania, zaś część kart w całości wycięli. Po r. 1787 Dziejopis kontynuował o. Amplikant Krzyżanowski. Z dzieła tego opublikowane zostały tylko fragmenty. Opis śmierci i ceremonii pogrzebowych F. S. Potockiego pt. Pogrzeb magnata w XVIII wieku ukazał się w „Dzienniku Polskim” (R. 16: 1883 nr 159). Relację o rzezi humańskiej ogłosić zamierzał Ludwik Zieliński w r. 1837 we Lwowie, lecz gotowy druk zakwestionowała cenzura austriacka, ukazał się dopiero w „Przeglądzie Dziejów Polskich” (Poitiers, R. 3: 1839); powtórnie wydali go Arystarch Kryżanowśkyj i Mychajło Hruszewśkyj pt. Okrucieństwo w Umaniu na Ukrainie („Zapysky Naukovoho Tovarystva imeny Ševčenka” R. 13: 1904 t. 57).
Na odbytej w Uniowie (25 VII – 15 VIII 1776) kapitule prowincji p. wezw. Opieki NMP (zwanej koronną lub polską) został S. wybrany na sekretarza prowincji. W związku z tym opuścił 24 IX t.r. poprzedni urząd. Jako sekretarz opracował dwa „Listy okólne”, podpisane przez protoihumena Józefa Morgulca i drukowane w Poczajowie (7 II 1777) i Zahorowie (15 XI 1778) (nieznane Estreicherowi). W r. 1778 wizytował klasztory w prowincji. W r.n. wyjechał do Wiednia; celem tej podróży było albo uzyskanie pozwolenia cesarzowej Marii Teresy na utworzenie nowej zakonnej prowincji galicyjskiej, albo też kwestia obsady biskupstwa lwowskiego po śmierci metropolity Leona Szeptyckiego. Pobyt w Wiedniu wykorzystał S. dla zakupu książek do biblioteki klasztornej w Krystynopolu. Na kapitule generalnej w Torokaniach (21 VII – 31 IX 1780) dokonana została reorganizacja struktury zakonu celem dostosowania jej do nowych granic politycznych; S-ego obrano na niej konsultorem (radcą) nowej prowincji p. wezw. Najśw. Zbawiciela (galicyjskiej) oraz ihumenem w Ławrowie pod Samborem. Ten drugi urząd objął 2 V 1781. W Ławrowie opracował kolejne dzieła kronikarskie, m.in.: Historię monasteru ławrowskiego ZŚBW od XIII aż do XVIII w., Actorum monasterii Lauroviensis (Liber 1–2), Liber privilegiorum et inscriptionum monasterii Lauroviensis a saec. XIII, Privilegia fundationis monasterii Lauroviensis OSBM. 1291–1767 oraz Spis praw Laurowskiego Monasteru (niektóre z nich w: L’vivs’ka deržavna naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw., F. 3, od. zb. 306). Często wyjeżdżał z klasztoru, wzywany do spraw związanych z zarządem prowincji, dopóki w r. 1783 cesarz Józef II jej nie zlikwidował, podporządkowując bazylianów biskupom-ordynariuszom. Zgodnie z nowymi rozporządzeniami cesarza zakonnicy dokonali ponownego wyboru S-ego na ihumena ławrowskiego (22 XII 1784). W marcu 1788 ukończył S. Catalogus libror[um] Bibliothecae Lauroviensis… (rkp. w B. Narod.: Akc. 10794 k. 21v.–26v.) i 14 V t.r. zrezygnował z przełożeństwa, lecz pozostał w Ławrowie jako spowiednik. Zmarł tamże 21 III 1790.
Paszkiewicz U., Inwentarze i katalogi bibliotek z ziem wschodnich Rzeczypospolitej do 1939 roku. Supl. 1, W. 2000; taż, Rękopiśmienne inwentarze i katalogi bibliotek z ziem wschodnich Rzeczypospolitej (spis za lata 1553–1939), W. 1996; – Enc. of Ukraine, IV; Encyklopedija ukrai’noznavstva, Mjunchen–Nju Jork 1973 VIII; – Czernecki J., Mały król na Rusi i jego stolica Krystynopol, Kr. 1939; Černeckij V., Letopis monastyrja oo. Vasilijan v Kristinopoli od ego osnuvanja 1763 do 1890 r., L’vov 1893; Holubec’ M., Lavriv (istoryčno-archeol’ogična studija), „Zapysky Čyna sv. Vasylija Velykoho” T. 2: 1926 vyp. 1–2 s. 323; Hucalenko T. M., Chroniky vasylians’kych monastyriv jak džerelo vyvčennja istorii Zachidnoï Ukraïny, „Zapysky L’vivs’koï naukovoï biblioteky im. V. Stefanyka” 1992 vyp. 1 s. 12–14; Kupranec’ O., Vasylijans’kyj propovidnyk XVIII st. – o. Kornylij Sročyns’kyj, ČSVV, „Analecta Ordinis S. Basilii Magni” S. II Sec. II Vol. 2 (8): 1954 fasc. 1–2 s. 265–6; Łukań R., Autor dziejopisu monasteru krystynopolskiego o. Korneliusz Sroczyński ZŚBW, Kr. 1939; Nazarko I., Metodyčnyj pidručnyk vasyl’ijans’kych misij o. K. Sročyns’koho (u 200-littija joho pojavy: 1772–1972), „Analecta Ordinis S. Basilii Magni”, S. II, Sec. II, Vol. 9 (15): 1974 fasc. 1–4; [Poliško K.], Litopys krystynopils’koho monastyrja miž litamy 1763–1785, Kalendar „Misionarja” na 1925 rik, Žovkva 1924 XXII s. 100–6; Vavryk M., O. Kornylo Sročyns’kyj, ČSVV, istoriograf i propovidnyk (1731–1790), „Analecta Ordinis S. Basilii Magni”, S. II, Sec. II, Vol. 3 (9): 1958 fasc. 3–4 s. 429–39; – Lavrivs’ka chronika (1771–1882), [Wyd.] M. Vavryk, tamże, Vol. 2 (8): 1954 fasc. 1–2 s. 77, 85–93, fasc. 3–4 s. 409; Storinka z istoriï monastyrs’koï školy v Lavrovi, [Wyd. J. Skruten], „Zapysky Čyna sv. Vasylija Velykoho” T. 2: 1926 vyp. 1–2 s. 437–8.
Andrzej A. Zięba