INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Gustaw Leyding  

 
 
1865-03-03 - 1948-09-19
Biogram został opublikowany w 1972 r. w XVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Leyding Gustaw, senior (1865–1948), chłop mazurski, działacz ludowy. Ur. 3 III w Botowie w pow. szczycieńskim (dzisiaj biskupiecki), był najstarszym synem małorolnego chłopa Augusta i Henriety Hejnik. Uczęszczał do szkoły ludowej w Botowie. W szesnastym roku życia zaczął pracować jako murarz w Szczytnie. Służbę wojskową odbył ok. r. 1888 w 43 p. piechoty w Królewcu. Na początku lat dziewięćdziesiątych kupił 2,5-hektarowe gospodarstwo w Hozębarku (dzisiaj Labuszewo) w pow. szczycieńskim. Był współzałożycielem powstałej w r. 1896 Mazurskiej Partii Ludowej (MPL), sekretarzem i skarbnikiem Związku Wyborczego MPL na okręg Szczytno-Ządzbork (dzisiaj Mrągowo). Brał aktywny udział w agitacji wyborczej za kandydaturą Zenona Lewandowskiego w pow. ządzborskim (1898). Na skutek tarć w MPL ustąpił w r. 1907 z jej władz, niemniej w dalszym ciągu pracował w polskim ruchu ludowym. Należał do założycieli i członków Banku Ludowego w Szczytnie (1910). Wspólnie z B. Labuszem założył w Hozębarku pierwsze na Mazurach polskie Kółko Rolnicze. Celem podniesienia kultury rolnej na Mazurach organizował przed pierwszą wojną światową wycieczki do Wielkopolski. Popierał także polskie czytelnictwo. Zaraz po wybuchu wojny w r. 1914 oskarżono go (wraz z Labuszem) o zdradę stanu. Z powodu braku dowodów winy wkrótce go uniewinniono, niemniej nadal inwigilowano. W l. 1918–20 walczył o przyłączenie Warmii i Mazur do Polski, należał do Polskiej Rady Ludowej w Szczytnie, także do polsko-niemieckiej Komisji Plebiscytowej na pow. szczycieński. Bojówkarze niemieccy kilkakrotnie urządzali na niego napady, w czasie jednego z nich stracił L. prawe oko. We wrześniu 1922 r. wspólnie z innymi działaczami założył organizację o charakterze antyobszarniczym p. n. Samopomoc Mazurska i został jej prezesem; organizacja ta pozyskała ok. 6 000 członków, lecz musiała ulec likwidacji wskutek odmowy władz niemieckich na jej zarejestrowanie. L. współpracował następnie z powstałą w r. 1923, głównie dzięki inicjatywie jego syna Gustawa, nową organizacją, Zjednoczeniem Mazurskim, walczącym o język polski i uświadomienie narodowe Mazurów i w r. 1928 wszedł do jego zarządu jako sekretarz. Z ramienia Zjednoczenia Mazurskiego, powiązanego z Polską Partią Ludową, L. kandydował 5 V 1924 do Parlamentu Rzeszy, a 7 XII t. r. po raz drugi do Parlamentu Rzeszy i Sejmu Pruskiego. Następnie kandydował do Parlamentu Rzeszy i Sejmu Pruskiego 20 V 1928. Pertraktował w r. 1928 w sprawie szkolnictwa polskiego na Mazurach z ministrami pruskimi: K. Severingiem i O. Braunem. W r. 1929 L. kandydował do sejmiku prowincjonalnego w Królewcu. W r. 1932 został członkiem Zarządu Okręgu Mazurskiego Związku Polaków. Za czasów hitlerowskich oddziały Sturmabteilung (SA) urządzały na niego kilkakrotnie napady, przeprowadzono u niego także rewizję, w czasie której zniszczono wiele cennych pamiątek i dokumentów polskości. We wrześniu 1939 r. został aresztowany wraz z synem Ottonem i umieszczony w obozie koncentracyjnym Hohenbruch w Prusach Wschodnich, skąd w grudniu przewieziono go do więzienia w Królewcu. Zwolniono go w połowie 1940 r., po czym L. przebywał w domu pod nadzorem policyjnym. Zmarł 19 IX 1948 r., pochowany został w Labuszewie. Z małżeństwa z Szarlottą z domu Boettcher oprócz wspomnianego Ottona pozostawił synów Gustawa i Karola.

 

W. Enc. Powsz., (PWN); – Grygier T., Początki ruchu ludowego na Mazurach (1896–1902), „Komun. Maz.-Warm.” 1960 s. 78, 85; Leyding G., Samopomoc Mazurska, „Warmia i Mazury” 1959 nr 8 s. 12–3; Oracki T., Bogumił Labusz (1860–1919), G. L. (1805–1948), w: Przywódcy ruchu ludowego, Praca zbiorowa pod red. A. Więzikowej, W. 1968 s. 159–69 (fot.); Późny W., G. L. (senior), w: Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962 s. 321–2 (fot.); tenże, Mazurska Partia Ludowa, „Roczniki Dziej. Ruchu Lud.” T. 1: 1959 s. 136, 139, 143; Wrzesiński W., Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu, P. 1963 s. 89–93, 189, 261; Z żałobnej karty, „Kalendarz dla Mazurów na rok 1949”, Olsztyn, s. 108; – Małłek K., Interludium mazurskie. Wspomnienia 1920–1939, W. 1968; – „Gaz. Lud.” 1898 nr 11; „Gaz. Olsztyńska” 1924 nr 92, 1928 nr 111, 1929 nr 242; – Ośrodek Badań Nauk. im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie: Leyding G., Samopomoc Mazurska i Zjednoczenie Mazurskie, 1956 (mszp.) nr 86; – Informacje syna, Gustawa Leydinga.

Janusz Jasiński

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Ludwik Konarzewski

1885-07-18 - 1954-09-29
malarz
 

Juliusz Rudnicki

1881-03-30 - 1948-02-26
matematyk
 

Adolf Sternschuss (Szternszus)

1873-06-19 - 1915-10-25
prawnik
 

Stefan Dąbrowski

1849-08-17 - 1909-11-14
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.