Jędrzejowski Henryk (1897–1937?), fizyk, badacz promieniotwórczości, działacz komunistyczny. Ur. 14 XI w Londynie, syn znanego działacza socjalistycznego Bolesława Antoniego Jędrzejowskiego («Baja») i Anny Franciszki Radecke. Do szkoły średniej uczęszczał początkowo w Zakopanem, a następnie od r. 1918 w Warszawie. Jako uczeń czwartej klasy należał do Strzelca, a później wstąpił do Legionów J. Piłsudskiego. Służył w 1 p. ułanów i uczestniczył we wszystkich walkach tego pułku. Po odmowie przez legionistów złożenia przysięgi został internowany w obozie w Szczypiórnie pod Kaliszem. Studiował na Wydziale Elektrotechnicznym w Państwowej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda, gdzie w r. 1923 uzyskał świadectwo ukończenia studiów. W czasie studiów był przez dwa i pół roku asystentem w pracowni fizycznej u prof. Stanisława Landau-Ziemeckiego, którego szczególnej opiece zawdzięczał obranie drogi naukowej.
Pierwszą swą pracę naukową wykonał w Pracowni Radiologicznej im. Mirosława Kernbauma Tow. Naukowego Warszawskiego pod kierunkiem prof. Ludwika Wertensteina, wspólnie z nim opublikowaną pt. Sur lévaporation du carbonne (1923), poświęconą parowaniu węgla w wysokich temperaturach. Dzięki poparciu Wertensteina wyjechał we wrześniu 1923 r. do Paryża, gdzie uzyskane przez Marię Curie-Skłodowską stypendium w Instytucie Radowym umożliwiło mu podjęcie studiów doktorskich, ukończonych z końcem 1927 r. rozprawą pt. Recherches sur la charge des rayons alpha émis par un gramme de radium par seconde. Wyniki swych badań przedstawił J. na posiedzeniu Polskiego Tow. Fizycznego (PTF) w Warszawie 24 IX 1927 r., pt. Wyznaczanie ładunku promieni alfa wysyłanych przez gram radu w ciągu sekundy. Jednocześnie z pracami badawczymi, prowadzonymi w Laboratoire Curie, J. immatrykulował się na Wydziale Nauk Ścisłych (Faculté des Sciences de l’Université de Paris), gdzie słuchał wykładów fizyki, chemii i matematyki. Zarówno badania prowadzone przez J-ego w laboratorium, jak i rozprawę doktorską oceniła Maria Curie bardzo pozytywnie (opinia z 17 XII 1927). Dyplom doktorski J. nostryfikował w r. 1928 w Uniw. Warsz. W t. r. zreferował J. w PTF pracę, która rzuciła nowe światło na zagadnienie oznaczania wielu minerałów, pt. Zjawiska promieniotwórcze w związku z naukami geologicznymi. W r. 1927/8 J. był starszym asystentem w Obserwatorium Magnetycznym w Świdrze pod Warszawą. Po uzyskaniu stypendium z Funduszu Kultury Narodowej J. podjął badania nad zjawiskiem występowania większych ugrupowań atomów promieniotwórczych, co zaobserwowała po raz pierwszy M. Curie w r. 1907. Wyniki swych badań, prowadzonych wspólnie z Henrykiem Herszfinklem, opublikował J. w l. 1929–30. Interesował się także m. in. problemem oznaczania temperatury krytycznej kondensacji radonu (referat na V Zjeździe Fizyków Polskich, Poznań 1930), zagadnieniem ruchliwości radioizotopów na powierzchni ciał stałych (referat na VI Zjeździe Fizyków Polskich, Warszawa 1932). Ostatnią publikacją J-ego była praca O pewnym przykładzie ruchliwości atomów promieniotwórczych na powierzchni ciał stałych (1932). J. był członkiem PTF, Polskiego Tow. Tatrzańskiego i Polskiego Związku Narciarskiego.
Jeszcze w czasie studiów przechodził J. ewolucję polityczno-ideologiczną, aż zbliżył się do PPS-Opozycji (powstałej w połowie 1919 r.). Wraz z nią J. przeszedł w r. 1920 do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. Z ramienia tej partii J. działał w l. 1922–3 na terenie Uniwersytetu Ludowego w Warszawie na ul. Oboźnej, jako prelegent kulturalno-oświatowy. W dn. 15 IX 1932 r. został aresztowany z powodu czynnego udziału w konspiracyjnej działalności Komunistycznej Partii Polski (KPP). Był członkiem Centralnego Wydziału Zawodowego przy KC KPP, brał czynny udział w organizowaniu akcji strajkowych robotników różnych gałęzi przemysłu. Dzięki staraniom rodziny J. został za kaucją zwolniony z więzienia i wyjechał za zgodą partii na emigrację do Związku Radzieckiego w lutym 1933 r. O jego dalszych losach brak wiadomości. Prawdopodobnie w r. 1937 padł ofiarą bezprawnych represji. Pozostawił żonę Jadwigę, córkę Ksawerego Praussa, i córkę Annę, doktora medycyny.
Fot. w posiadaniu rodziny; – Okręt Z., O doktorze H. J-m, „Z Pola Walki” R. 3: 1960 nr 4 (12) s. 148–151 (fot.); Płoski S., Kilka sprostowań i uzupełnień do życiorysu H. J-ego, „Z Pola Walki” R. 4: 1961 nr 3 (15); Stroński I., H. J. (1897–1937?), Polski badacz promieniotwórczości, „Kosmos” Seria B R. 5: 1959 z. 3 (19) s. 175–185 (fot.); tenże, H. J., i trzy nieznane listy Marii Skłodowskiej-Curie, „Problemy” R. 14: 1958 nr 3 (144) s. 215–8 (fot.).
Adam Jarosz