Pawłowicz (Wojtkowicz-Pawłowicz) Henryk (1903–1962), działacz samorządowy, zastępca komisarycznego burmistrza Warszawy. Podwójnego nazwiska wpisanego w dowodzie osobistym w praktyce nie używał. Ur. 16 VIII w Zarudziu na Podolu, był synem Stanisława, administratora dóbr, i Stanisławy z Chudzińskich. W l. 1911–14 uczęszczał do Gimnazjum Realnego w Płoskirowie, a następnie do r. 1920 do gimnazjum w Winnicy. W t. r. przyjechał z rodzicami do Polski i mieszkał w zarządzanym przez ojca majątku Nieświastów w pow. słupeckim. W l. 1922–3 pracował w nadleśnictwie w pobliskim Kazimierzu Biskupim. Następnie był zatrudniony w nie określonych bliżej instytucjach we Lwowie (1924–6) i Łucku (1926–8). W r. 1929 został inspektorem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, a wkrótce potem przeszedł do centrali tegoż Zakładu w Warszawie, gdzie pracował do r. 1934. W t. r. został pracownikiem Zarządu Miejskiego m. st. Warszawy, w l. 1935–9 był kierownikiem biura personalnego, a przed samym wybuchem drugiej wojny światowej – dyrektorem tegoż Zarządu. W l. 1937–9 zorganizował dla pracowników miejskich w ośrodkach nad morzem i w górach wypoczynek połączony z zajęciami sportowymi i uprawianiem zbiorowej turystyki. W ostatnich latach poprzedzających wybuch wojny związany był z grupą sanacyjną młodych działaczy, kierowaną przez Jana Hoppego, i skupiającą się wokół pisma „Jutro Pracy”.
We wrześniu 1939 P. był najbliższym współpracownikiem Stefana Starzyńskiego, kierował organizacją i umacnianiem aparatu komisarza cywilnego, zdawał prezydentowi codzienne raporty o sytuacji w mieście oraz towarzyszył mu w licznych inspekcjach placówek obrony Warszawy. W momencie kapitulacji Warszawy odstąpił swe ubranie gen. Michałowi Tokarzewskiemu-Karaszewiczowi tworzącemu konspiracyjną organizację wojskową. W dn. 6 X 1939 na spotkaniu w gabinecie P-a w Ratuszu podjęto decyzję stworzenia organizacji konspiracyjnej «Warszawianka», której formacje wojskowe zostały później przyłączone do Armii Krajowej, a sama organizacja po kolejnych fuzjach przystąpiła do konspiracyjnego Stronnictwa Pracy (należał też do współzałożycieli konspiracyjnej organizacji «Unia»). P. był członkiem Komendy Głównej «Warszawianki» i łącznikiem pomiędzy tą organizacją a władzami miejskimi. Był także z polecenia Starzyńskiego łącznikiem pomiędzy władzami miejskimi a tworzoną organizacją wojskową Służba Zwycięstwu Polski (później Związek Walki Zbrojnej/Armia Krajowa). W okresie okupacji niemieckiej, pozostając na swym stanowisku w Zarządzie Miejskim, P. brał udział w różnorodnych nielegalnych akcjach tej instytucji. Przez jego ręce przechodziły setki dowodów osobistych wydawanych na fałszywe nazwiska (m. in. dla gen. M. Tokarzewskiego-Karaszewicza i jego współpracowników) oraz legitymacji pracowników miejskich dla osób fikcyjnie zatrudnionych w zakładach podlegających władzom miejskim bądź dla osób, które były zatrudnione faktycznie, ale posługiwały się zmienionymi nazwiskami (m. in. dla Stefana Roweckiego, Stanisława Jankowskiego, Bolesława Bieruta, Stanisława Dubois i in.). Brał udział w akcjach pomocy dla aresztowanych i ich rodzin oraz w pracach organizacyjnych Komisji Samopomocy Społecznej. Na wniosek komisarycznego burmistrza Warszawy Juliana Kulskiego, P. i Stanisław Podwiński zostali w kwietniu 1941 mianowani zastępcami burmistrza. Funkcję tę P. pełnił do chwili aresztowania (wraz z kilkunastoma pracownikami Zarządu Miejskiego) w dn. 24 XI 1943. Więziony był na Pawiaku, następnie w krakowskim więzieniu Montelupich, a ostatecznie w sierpniu 1944 osadzono go w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen.
Po powrocie do Warszawy w maju 1945 P. leczył się przez dłuższy czas. W l. 1949–50 pracował w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Robót Rozbiórkowych w Warszawie. Od 1 III 1950 do 18 VIII 1953 był więziony bez procesu sądowego. Pobyty w więzieniach i obozie koncentracyjnym nadszarpnęły zdrowie P-a w takim stopniu, że do końca życia nie opuszczał swego warszawskiego mieszkania. W tym okresie, opierając się o własne wspomnienia i zebrane materiały, napisał kilka prac poświęconych dziejom Warszawy w czasie drugiej wojny światowej. Wydał drukiem Komisariat cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. (w: „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i studia z okresu II wojny światowej”, W. 1961 V) i Wawer. 27 grudnia 1939 r. (W. 1962). Pośmiertnie ukazały się Fragmenty wspomnień z obrony Warszawy dotyczące działalności Związku Harcerstwa Polskiego i ostatnich dni obrony miasta (w: „Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r.,” W. 1964) oraz monografia-pamiętnik Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy (W. 1974). W zbiorach rękopisów Archiwum Państwowego Warszawy znajdują się prace P-a dotyczące obrony Warszawy we wrześniu 1939 oraz działalności Warszawskiej Straży Ogniowej w kampanii wrześniowej. P. zmarł w Warszawie 27 VI 1962 i pochowany został na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie. Odznaczony był Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi.
W małżeństwie z Teodorą z Kiczmaszewskich P. dzieci nie miał.
Enc. Warszawy; – (AS), Dyrektor Henryk (Wspomnienie pośmiertne), „Życie Warsz.” 1962 nr 186 s. 6; Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; Drozdowski M. M., Stefan Starzyński prezydent Warszawy, W. 1976; Nietyksza B., Warszawianka, w: Studia warszawskie. Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1972 Z. 2; – Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r., W. 1964; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Kulski J., Zarząd Miejski Warszawy 1939–1944, W. 1964; Popiel K., Na mogiłach przyjaciół, Londyn 1966; Walka o dobra kultury, Warszawa 1939–1945, W. 1970; – „Życie Warsz.” 1962 nr 155 s. 6; – Informacje żony Teodory Pawłowicz.
Stanisław Konarski