Münch Henryk Ryszard (1906–1968), historyk. Ur. 11 I w Zawierciu, był synem Fryderyka, budowniczego, i Anny Brandt. Po ukończeniu gimnazjum humanistycznego w Zawierciu studiował od r. 1924 na UJ historię i geografię, głównie pod kierunkiem prof. Władysława Semkowicza, który skierował go do prac w Komisji Atlasu Historycznego Polski PAU (1927–30), gdzie brał udział w opracowaniu „Mapy województwa krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego 1788–1792”. Doktorat filozofii uzyskał w UJ 31 XII 1932 na podstawie pracy Plany miast wielkopolskich lokowanych w XIII i XIV wieku, której założenia i osiągnięcia przedstawił na VII Międzynarodowym Kongresie Historyków w Warszawie w r. 1930. Państwowy egzamin nauczycielski złożył w r. 1933. Od 1 I 1928 do 28 VIII 1946 pracował w Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, kolejno jako pomocnik naukowy, adiunkt (od 1 I 1938), archiwariusz (od 1 VII 1939), wreszcie jako wicedyrektor (od 1 IV 1946). Uporządkował wstępnie zespół akt Wolnego Miasta Krakowa, akta Naczelnego Komitetu Narodowego oraz akta krakowskie z okresu Ks. Warsz., przede wszystkim zaś liczne plany i widoki Krakowa. Opublikował w r. 1938 pracę Plany m. Poznania z przed roku 1793 i ich wartość dla badań nad topografią miasta („Kron. m. Poznania” 1937 nr 1). Wziął udział w kampanii wojennej 1939 r. W czasie okupacji wspomagał polskiego kierownika Archiwum dra Mariana Friedberga w skutecznej akcji obrony zbiorów przed wywiezieniem do Rzeszy Niemieckiej, gromadził polską prasę podziemną, zbierał materiały do dziejów kampanii wrześniowej 1939 r. oraz współpracował z drem Józefem Borowikiem, dyrektorem tajnie działającego Instytutu Bałtyckiego. Od r. 1940 należał do Związku Walki Zbrojnej (Armii Krajowej), dochodząc do stopnia oficerskiego.

W wydawnictwie PAU M. opublikował rozszerzoną wersję pracy doktorskiej Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV wieku (Kr. 1946), w której ukazał powszechność wieloczłonowości większych urbanistycznych układów przedlokacyjnych i ich ślady w układzie lokacyjnym oraz przesunięcia osadniczo mniejszych skupisk (gród z podgrodziem, targ, miasto), przeciwstawiając się zarazem retrospektywnemu odczytywaniu planów miast lokacyjnych, znanych z XVIII–XIX w., i odnoszeniu ich do początków średniowiecza. Rzecz nowatorska w metodzie została przyjęta entuzjastycznie i była powielana w licznych studiach nad genezą poszczególnych miast. Powstawaniu tych studiów sprzyjały z jednej strony potrzeby konserwatorskie (studia historyczne do planów zagospodarowania przestrzennego miast), z drugiej – badania nad początkami państwa polskiego, w których szeroko uwzględniano okres wczesnopiastowski do przełomu XII/XIII w. Doprowadziło to do nadużywania tzw. metody planistycznej i ostrej tego stanu krytyki, a w dalszej konsekwencji zakwestionowania także części wywodów M-a, zwłaszcza przez Karola Buczka („Kwart. Hist.” 1958 s. 82). Wydał też M. w r. 1946 Pochodzenie i rozwój miast Polski zachodniej w wiekach średnich (Kr.). W związku z przynależnością w r. 1945 do kręgu współpracowników sztabu podziemnego ugrupowania «Wolność i Niezawisłość» został 28 VIII 1946 aresztowany i 10 IX 1947 skazany przez Rejonowy Sąd Wojskowy w Krakowie na 15 lat więzienia. W więzieniu wykonywał prace dla Instytutu Urbanistyki i Architektury w Warszawie na temat: Zmiany w rozmieszczeniu miast polskich w przeglądzie dziejowym. Po dziesięciu latach zwolniony (28 VIII 1956), podjął pracę w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa (1 X 1956) jako kustosz i kierownik działu naukowego. Nawiązał też współpracę z Zakładem Historii Architektury i Urbanistyki PAN (1960) oraz ze Śląskim Instytutem Naukowym w Katowicach. Był członkiem Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie. Opublikował Plan miasta Krakowa Ignacego Enderle z lat (1802–1805) 1807–1808 tak zwany senacki (Kr. 1959). Na podstawie trzech rozpraw, a to: Kraków do roku 1257 włącznie („Kwart. Archit. i Urban.” 1958 s. 1–40), Wczesnośredniowieczny układ miejski w Polsce (tamże 1958 s. 329–38), Początki średniowiecznego układu miejskiego w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem Śląska (tamże 1960 s. 357–75) i in., habilitował się na UJ w marcu 1961. W ostatnich pracach skupił uwagę na procesach poprzedzających klasyczne lokacje na prawie niemieckim, wnosząc trafną krytykę tradycyjnych poglądów (teoria kolonialna), lecz nie dostrzegając, że i we wcześniejszej polityce miejskiej władców występowały elementy recepowane. W l. 1961–6 M. prowadził zajęcia z urbanistyki na archeologii w UJ. Zmarł w Krakowie 10 I 1968 i pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi (1959). Spuścizna rękopiśmienna M-a znajduje się w Krakowskim Oddziale Archiwum PAN.

Żonaty od r. 1943 z Ireną Musienko, miał syna Stefana Marcina (ur. 1943), inżyniera.

Trzebiński W., Bibliografia prac H. M-a, „Kwart. Archit. i Urban.” T. 13: 1968 s. 352–5; – Dobrzycki J., Pamięci zasłużonego historyka, „Słowo Powsz.” 1968 nr 50; Dziewoński K., Henryk Münch 1906–1968, „Kwart. Archit. i Urban.” T. 13: 1968 s. 351–2; Grabski W., Henryk Münch (1906–1968), „Teka Kom. Urban. i Archit.” T. 4: 1970 s. 229–32 (fot.); Mitkowski J., Henryk Münch, „Kwart. Hist.” T. 76: 1969 s. 269–70; – Korboński S., W imieniu Kremla, Paryż 1956; Proces Krakowski, W. 1948 s. 8, 13, 116–23, 350, 360, 365–7; Skład osobowy UJ z 1961/2–1965/6; – „Dzien. Pol.” 1947 nr 218, 226–8 (fot.), 229–30, 233–8, 242–4, 246, 249–50, 1968 nr 9; „Echo Krak.” 1947 nr 221–4, 228–32, 235–40, 245, 247, 250, 251 (fot.); „Tyg. Powsz.” 1968 nr 30 s. 5; – Arch. UJ: W. F. II 478 (H. Münch i teczka personalna); Muz. Hist. M. Kr.: Akta personalne.

Józef Mitkowski