Stamatello Henryk (1901–1997), inżynier dróg i mostów, profesor Politechniki Warszawskiej. Ur. 29 XI w Siedlcach, był wnukiem Demetria Stamatella, Włocha z Apulii, który poszukując pracy osiedlił się w Królestwie Polskim, ożenił z Faustyną Rzędzian z łomżyńskiego i pracował jako nauczyciel języków obcych w zamożnych domach rosyjskich. Ojcem S-a był Stanisław, pracownik firm budujących koleje i mosty na terenie Rosji, a następnie urzędnik Kolei Nadwiślańskiej, zaś matką Władysława z Murawskich.
S. rozpoczął naukę w r. 1911 w II Gimnazjum Rządowym w Warszawie, następnie, po ewakuacji wraz z ojcem do Rosji w r. 1915 w grupie pracowników kolei, uczył się w Moskwie najpierw w prywatnym rosyjskim gimnazjum im. Szełaputina, potem od września 1916 w kierowanym przez Kazimierza Kulwiecia polskim gimnazjum Centralnego Komitetu Obywatelskiego Król. Pol. W r. 1918 powrócił do Polski i jako uczeń gimnazjum w Łomży brał udział 11 XI t.r. w rozbrajaniu Niemców. Po zamieszkaniu na stałe w Warszawie ukończył w r. 1920 naukę w prywatnym Gimnazjum św. Kazimierza (przeniesionym przez Kulwiecia z Moskwy). Podczas wojny polsko-sowieckiej zgłosił się w lipcu 1920 do WP jako ochotnik i po otrzymaniu przydziału do 18. p. artylerii ciężkiej w Modlinie bronił przepraw przez Wkrę w Borkowie koło Nasielska. Po zdemobilizowaniu w grudniu 1920, rozpoczął w styczniu r.n. studia na Wydz. Inżynierii Politechn. Warsz. W szkole i podczas studiów działał w harcerstwie, m.in. był zastępowym w 20. Warszawskiej Drużynie Harcerskiej, ukończył pierwszy w niepodległej Polsce Harcerski Kurs Instruktorski w Piwnicznej (1922) i był oboźnym polskiej drużyny reprezentacyjnej na Boy Scouts International Jamboree w Kopenhadze (1924). W r. 1927 uzyskał dyplom inżyniera dróg i mostów na podstawie pracy Wodociągi miasta Kielc napisanej pod kierunkiem Ignacego Radziszewskiego.
W l. 1927–8 odbył S. służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie, następnie rekomendowany przez Radziszewskiego otrzymał pracę w Dziale Budowy miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji (PWiK) w Warszawie, gdzie w l. 1930–8 kierował budową dużych kolektorów, przeważnie metodą tunelową, i rurociągów tłoczonych o dużych średnicach (do 1200 mm). W r. 1938, oddelegowany na stanowisko inżyniera konstruktora do Biura Studiów Kolei Podziemnej przy Dyrekcji Tramwajów i Autobusów w Warszawie, kierował działem konstrukcji podziemnych oraz wierceniami badawczymi i badaniami gruntu, a także zajmował się studiami nad geologią Warszawy i okolic oraz pierwszymi projektami warszawskiego metra. W końcu sierpnia 1939 wrócił do PWiK jako zastępca naczelnika Działu Budowy. Podczas okupacji niemieckiej kierował odbudową sieci wodociągów i kanałów zniszczonych w trakcie kampanii wrześniowej 1939 r. Od r. 1940 dodatkowo pełnił funkcję naczelnika Stacji Pomp Rzecznych przy ul. Czerniakowskiej. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. służył w Wojskowej Służbie Ochrony Powstania jako komendant wojskowy personelu PWiK. Po upadku powstania przez Grójec i Kraków dotarł do Zakopanego.
Dn. 13 II 1945 powrócił S. do Warszawy i jako naczelnik Działu Odbudowy w dyrekcji PWiK kierował w l. 1945–7 odbudową i uruchomieniem sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Nie zgadzając się z polityką personalną dyrekcji, nieuzasadnionymi merytorycznie i prowadzącymi do strat oszczędnościami, oraz sprzeciwiając złomowaniu trzech zabytkowych XIX-wiecznych pomp (zamiast przekazania ich do muzeum) złożył rezygnację i 1 V 1947 przeniósł się do Warszawskiej Dyrekcji Odbudowy, gdzie jako inspektor nadzoru robót budowlanych kontrolował budowy szkół typu barakowego. W sierpniu t.r. otrzymał zlecenie na opracowanie projektu tunelu na Trasie W-Z i przy współpracy Wacława Błaszczyka (obliczenia statyczne) opracował cztery warianty konstrukcji tunelu. Wstępny projekt zatwierdzono w październiku i jego realizację S. nadzorował jako inspektor budowy. Mimo rezygnacji z nadmiernej mechanizacji robót dla zachowania dzwonnicy kościoła św. Anny, w kwietniu 1948 zaczęła osuwać się cała skarpa z kościołem. Ogólny nadzór i koordynację prac ratunkowych specjalna komisja pod przewodnictwem Wacława Żenczykowskiego powierzyła S-emu, który stosując metody zaproponowane przez Stanisława Hempla, Radzimira Piętkowskiego, Romualda Cebertowicza i Żenczykowskiego, w maju t.r. uzyskał stabilizację gruntu i zapobiegł katastrofie. Był też autorem projektu pomieszczeń dla schodów ruchomych przy Trasie W-Z; na przełomie l. 1948 i 1949 przebywał w Moskwie w celu uzgodnienia spraw związanych z ich budową, zapoznając się przy okazji z rozwiązaniami konstrukcyjnymi stacji moskiewskiego metra. Podczas II Kongresu Międzynarodowego Stow. Mechaniki Gruntów i Fundamentowania w Rotterdamie (1948) zwiedził tunel drogowy pod rzeką Waal i zaobserwował wyłożenie jego ścian brązowym klinkierem; potem taki sam materiał zastosował w ścianach korytarzy schodów ruchomych w Warszawie. Prócz tunelu Trasy W-Z wykonał w l. 1946–50 kilka projektów urządzeń podziemnych (zbiorniki, urządzenia kanalizacyjne i wodociągowe), a także projekty konstrukcji budynków mieszkalnych i przemysłowych.
Po ukończeniu Trasy W-Z (uroczyste oddanie do eksploatacji nastąpiło 22 VII 1949) został S. 1 X t.r. starszym asystentem u Piątkowskiego w Katedrze Mechaniki Gruntów i Fundamentowania Politechn. Warsz. Równocześnie w okresie od 1 I 1951 do 1 IX r.n. był głównym konstruktorem w Biurze Projektów Metra «Metroprojekt». W l. 1953–61 kierował Katedrą Budowli Podziemnych, jako docent od 20 XII 1954 i profesor nadzwycz. od 26 IX 1957. Był prodziekanem (1953–4) i dziekanem (1954–8) Wydz. Budownictwa Lądowego. We wrześniu 1961 objął kierownictwo Katedry Wodociągów i Kanalizacji na Wydz. Inżynierii Sanitarnej i Wodnej. Dn. 22 IV 1967 otrzymał nominację na profesora zwycz. Po reorganizacji katedr w r. 1970 został kierownikiem Zakł. Urządzeń do Oczyszczania Wody i Ścieków. Opublikował (głównie na łamach „Inżynierii i Budownictwa”) przeszło 30 prac dotyczących budowania tuneli drogowych, badań geologicznych, budowy i eksploatacji urządzeń podziemnych, charakterystyki gruntów i oceny posadowienia budowli, konstrukcji i wykonania wodociągów oraz kanalizacji. Był autorem i współautorem kilku podręczników, m.in. Budowle podziemne (W. 1960), Budowa miejskich sieci kanalizacyjnych (W. 1967, 1975, wspólnie z Błaszczykiem), Tunele i miejskie budowle podziemne (W. 1970) i Kanalizacja (W. 1974 I–II, wspólnie z Błaszczykiem i Markiem Romanem). W poradniku „Wodociągi i kanalizacja” (W. 1970) zamieścił obszerny rozdział Konstrukcje i wykonawstwo wodociągów i kanalizacji oraz wydał wspólnie z Janem Malinowskim dwuczęściowy Atlas geologiczny Warszawy (W. 1964). Napisał wspomnienia Zapis z czasów odbudowy („Przegl. Techn.” 1987 nr 37–42), opublikowane też w zmienionej wersji jako Moja droga do urbanistyki („Kron. Warszawy” 1988 nr 3–4). Zostały one nagrodzone w konkursie ogłoszonym przez Oddz. Warszawski Tow. Urbanistów Polskich (TUP) z okazji 40-lecia Biura Odbudowy Stolicy.
S. był członkiem Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN oraz działał w wielu stowarzyszeniach, m.in. TUP (od r. 1961), Polskim Związku Inżynierów i Techników Budownictwa (od r. 1958 przewodził jego Komitetowi Urbanistyki), Tow. Naukowym Warszawskim, Polskim Zrzeszeniu Inżynierów i Techników Sanitarnych oraz Polskim Komitecie Geotechniki. Należał też do organizacji międzynarodowych, m.in. International Society of Soil Mechanics and Foundation Engineering (od r. 1948) i International Water Supply Association (od r. 1960). Dn. 30 IX 1972 przeszedł na emeryturę. W l. 1972–7 reprezentował Polskę w Scientific and Technical Council, a w r. 1978 został członkiem International Tunneling Association. Zmarł 8 VII 1997 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. wprost 284 B-4-11). Odznaczony był m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1931), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1949) i Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955). Jego nazwisko upamiętniono na tablicy budowniczych Trasy W-Z, umieszczonej w murze oporowym przy wschodnim wylocie tunelu.
W małżeństwie z Krystyną Nestorowicz miał S. córkę Magdalenę Stamatello-Górską, doktor nauk technicznych.
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1944–1974, W. 1977; toż za l. 1975–1978, W. 1981 cz. 2; toż za l. 1979–1980, W. 1984 VII cz. 2; Bibliogr. Warszawy, II, VI; – Dziesięciolecie Politechniki Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945–1955, W. 1956 s. 106, 172, 177; Na obczyźnie i u siebie. Z przeżyć jednej szkoły, W. [b.r.w.] s. 93; 50 lat Wydziałów Inżynierii Budowlanej, Inżynierii Sanitarnej i Wodnej, Komunikacji, Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1965 s. 28, 76; Podolski J., Henryk Stamatello, „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 60: 1997 s. 74–5; Politechn. Warsz. 1915–65; Rokoszewski W., Ludzie z tablicy. Henryk Stamatello. Mieszkaniec jurydyki, „Argumenty” 1979 nr 17 s. 6–7; 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826–1976, W. 1979; Z dziejów Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej w latach 1826–1970, W. 1983; – Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, W. 1984, 1993; – Nekrologi z r. 1997: „Gaz. Wyborcza” nr 161, „Życie Warszawy” nr 161; – Arch. Politechn. Warsz.: sygn. 3170 (teczka osobowa S-a).
Józef Piłatowicz