Stankiewicz Henryk (1904–1977), architekt, profesor Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie.
Ur. 17 I w Choroszczy w pow. białostockim, był synem Wincentego i Amelii z Ambrożewiczów.
W r. 1914 rozpoczął S. naukę w Szkole Realnej w Białymstoku. W r.n. przeniósł się wraz z rodzicami do Kijowa, gdzie przez rok uczęszczał do I Szkoły Realnej. Następnie po przesiedleniu w głąb Rosji do Rżewa uczył się w Szkole Realnej ewakuowanej do tego miasta z Białegostoku. W r. 1918 powrócił do Białegostoku i kontynuował naukę do momentu wstąpienia w szeregi polskiej milicji miejskiej. W lipcu 1920 zgłosił się do 201. pp WP; brał udział w bitwach z armią sowiecką pod Lekowem, Wronami, Grodnem i Wilnem. Jesienią t.r. został przeniesiony do 6. harcerskiego pp, skąd zwolniono go jako niepełnoletniego w grudniu 1920. W r. 1923 zdał maturę w Gimnazjum im. Zygmunta Augusta w Białymstoku. W l. 1923–8 studiował na Wydz. Architektury Politechn. Warsz. i uzyskał dyplom inżyniera architekta z wyróżnieniem.
W r. 1928 pracował S. pod kierunkiem Rudolfa Świerczyńskiego, kierownika Katedry Projektowania Miejskiego, nad projektem gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie. W r.n. samodzielnie zaprojektował kilka pawilonów na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu, a następnie kierował biurem technicznym Dyrekcji Budowy Obiektów na Wystawę Komunikacji i Turystyki w Poznaniu w r. 1930. Równocześnie od r. 1929 prowadził w Warszawie przy ul. Widok 23 własne Biuro Techniczne Stankiewicz i Sp., Inżynierowie, sp. z o.o., zajmujące się instalacją centralnego ogrzewania, wodociągów, urządzeń sanitarnych i wentylacji. W r. 1935 utworzył przedsiębiorstwo «Oro-Conco» Biuro Izolacji Inżynieryjnej i Wytwórnia Izolacji, sp. z o.o., które prowadził wspólnie z Bohdanem Nowakiem. Firma zajmowała się konserwacją dachów, używając do ich uszczelniania masy izolacyjnej azbestowo-bitumicznej, nazwanej «Conco», wytwarzanej wg własnej receptury; produkowała także preparat antykorozyjny «Oro». Na terenie Warszawy wykonała firma liczne prace dekarskie na zamówienie wojska (m.in. koszary 1. Pułku Szwoleżerów, hangary lotnicze na Okęciu, dom mieszkalny dla oficerów), a także w obiektach społecznych (m.in. w sierocińcu im. Józefa Piłsudskiego przy ul. Krypskiej i Zakł. Przyrodoleczniczym Szpitala Okręgowego nr 1), poza stolicą zaś m.in. w budynkach Banku Polskiego w Łodzi i w Równem. Również w r. 1935 został S. starszym asystentem w Katedrze Konstrukcji Budowlanych Wydz. Architektury Politechn. Warsz. u Stefana Bryły. Stał się najbliższym jego współpracownikiem i przyjacielem. Był inicjatorem, głównym organizatorem i kierownikiem Zakł. Badawczego Budownictwa, gdzie zajmował się zagadnieniami izolacji od wody, hałasu, strat ciepła, drgań oraz korozji. W tym okresie wyjeżdżał do pokrewnych ośrodków naukowych w Londynie, Berlinie, Wiedniu i Paryżu. Brał też udział w zabezpieczaniu Bazyliki Wileńskiej, Zamku Królewskiego w Warszawie, podziemi Muz. Narodowego w Warszawie, a także w rozbudowie filtrów warszawskich i lwowskich. Opublikował dwie prace wspólnie z Bryłą: Dachy płaskie i tarasy (W. 1938) oraz W sprawie ochrony budowli od wody (W. 1938), ogłosił też kilka artykułów w prasie fachowej. Należał do Stow. Architektów RP (SARP); był przewodniczącym Komisji Badań Naukowych jego Zarządu Głównego. W r. 1937 przewodniczył delegacji SARP na I Polski Kongres Inżynierów we Lwowie (12–14 IX) i był współautorem dwóch referatów przedstawionych na tym forum. Ponadto był członkiem Komisji Izolacji Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, członkiem Stow. Inżynierów Budowlanych, współzałożycielem Naczelnej Organizacji Inżynierów, a także wiceprezesem Społecznego Zrzeszenia Inżynierów. Prowadził i organizował wykłady z ekonomii politycznej w Tow. Kultury i Oświaty Robotniczej «Pochodnia», które wydało jego pracę z tej dziedziny Biała rewolucja. Demokracja, pieniądz, praca (W. 1937). W r. 1938 obronił pracę doktorską pt. Ochrona budowli od wody (W. 1938), napisaną pod kierunkiem Bryły. Wiosną r.n. został adiunktem na Politechn. Warsz. i otworzył przewód habilitacyjny na podstawie pracy Izolacje od wody i wilgoci w budownictwie (W. 1939).
We wrześniu 1939 kierował S. jedną z grup zorganizowanych przez SARP w Warszawie dla ratowania ludzi zasypanych gruzami, brał też udział w gaszeniu pożarów. Po kapitulacji miasta współpracował z Bryłą przy ratowaniu urządzeń i aparatury badawczej Politechn. Warsz. W końcu 1939, lub w r.n., przy ul. Widok 23 uruchomił wraz z Janem Rutkowskim Biuro Techniczne Stankiewicz i Sp., zajmujące się projektowaniem i wykonawstwem budowlanym, a także sprzedażą materiałów budowlanych. Równocześnie, z Katarzyną Minkiewiczową i Bryłą, założył w r. 1940 w Alejach Jerozolimskich 35 kawiarnię «Bar Café Wiktor», w której odbywały się spotkania i kontakty konspiracyjne. Uczestniczył w organizowaniu tajnego nauczania z zakresu architektury. W r. 1941 na tajnym Wydz. Architektury odbył się jego wykład i kolokwium habilitacyjne. W swojej willi w Milanówku pod Warszawą udzielał S. schronienia Żydom zbiegłym z getta. Po aresztowaniu Bryły (listopad 1943) Gestapo przeprowadziło tam rewizję, jak również w mieszkaniu warszawskim S-a. Zdołał on wówczas uciec i powiadomić innych, ale 11 I 1944 został rozpoznany i aresztowany na ulicy w Warszawie. Przesłuchiwany był w al. Szucha, a następnie uwięziony na Pawiaku, skąd został wywieziony do obozu Gross-Rosen (nr 26078). Pracował tam w kamieniołomach, działał w polskiej obozowej komórce ruchu oporu, dawał lekcje języka rosyjskiego uwięzionym oficerom francuskim oraz uczył współwięźniów Polaków rysunku i geometrii. Dn. 15 II 1945 został przewieziony do obozu w Leitmeritz (Litomierzyce w Czechach), filii obozu Flossenbürg, gdzie pracował w podziemnych sztolniach fabryki uzbrojenia firmy «Richardwerke». Uwolniony w maju t.r., zorganizował w Ambergu (Bawaria) przejściowy ośrodek polski i został wybrany prezesem miejscowego Komitetu Polskiego. Interweniował u amerykańskich władz wojskowych w sprawie pomocy lekarskiej i materialnej dla byłych więźniów polskich (m.in. grupy więźniarek z obozu w Ravensbrück), a także organizował powroty do kraju i wreszcie sam wrócił ostatnim transportem.
Do Warszawy przybył S. w początkach września 1945. Dn. 24 VI r.n. uzyskał zatwierdzenie habilitacji i tytuł docenta budownictwa na mocy dekretu Min. Oświaty. Uruchomił swą firmę i prowadził ją wraz z Bronisławem Ostrowskim i Bogdanem Szczepanikiem przy ul. Grzybowskiej 58 pod nazwą Biuro Izolacji Inżynieryjnej i Wytwórnia Izolacji «Oro-Conco» Henryk Stankiewicz i Sp. Gdy firma zaczęła dobrze funkcjonować, została w r. 1950 upaństwowiona. Równocześnie był kierownikiem budowy gmachów dla placówek dyplomatycznych, prowadzonej na zlecenie MSZ, radcą Izby Rzemieślniczej i jej rzeczoznawcą przysięgłym w sprawach izolacji oraz prezesem Ogólnopolskiego Zrzeszenia Wytwórców Izolacji. Był także członkiem Komisji Izolacji Inst. Techniki Budowlanej (ITB) i członkiem komisji normalizacyjnych. W l. 1951–4 kierował pracownią w Biurze Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego i zajmował się zagadnieniami wpływu czynników fizycznych i fizyko-chemicznych na budowle. Opublikował w tym okresie monografię Zabezpieczenie budowli od wody (W. 1954) oraz w ramach współpracy z ITB – Masy izolacyjne wodoszczelne stosowane na zimno (W. 1953). Dla Polskiego Komitetu Normalizacyjnego prowadził prace badawcze z zagadnień izolacji cieplno-wilgotnościowej i akustycznej. W l. 1954–7 pracował w Inst. Budownictwa Mieszkaniowego (IBM) i opublikował w jego wydawnictwach kilka artykułów. W październiku 1957 otrzymał tytuł profesora nadzwycz.
Od stycznia 1958 do kwietnia 1977 kierował S. Zakł. Ochrony Budowli w ITB; potem aż do śmierci był doradcą dyrektora ITB ds. ochrony budowli. Wykształcił w Zakładzie kadrę specjalistów. Ok. r. 1964 został członkiem Zespołu Ochrony przed Korozją Komitetu Nauki i Techniki i koordynował zagadnienia ochrony przed korozją w całym zakresie budownictwa krajowego. Był konsultantem przy projektowaniu i konserwacji wielu obiektów w kraju: celulozowni (m.in. w Świeciu), mleczarni, obiektów przemysłu mięsnego, tuneli pod Krynicą i Żegiestowem, płyt dworców Warszawa-Śródmieście i warszawskiego Dworca Centralnego. Był stałym doradcą technicznym Biura Studiów i Projektów Łączności, Biura Studiów i Projektów Kolejowych, PAN (w zakresie inwestycji), Zarządu Budowy Radiostacji, Zarządu Rozbudowy Telekomunikacji i in. Opublikował w tym okresie swą najważniejszą, kilkakrotnie potem wznawianą pracę Zabezpieczenie budowli przed wilgocią, wodą gruntową i korozją (W. 1959, wyd. 4, W. 1984) oraz ponad 20 broszur i artykułów w „Pracach ITB”, „Biuletynie Informacyjnym Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych”, „Biuletynie Informacyjnym COIB” (Centralnego Ośrodka Informacji Budowlanej), „Biuletynie Informacji Naukowo-Technicznej ITB”, „Fundamentach”, „Przeglądzie Budowlanym”, „Przeglądzie Technicznym” i „Ochronie przed Korozją”; w tym ostatnim piśmie był wiceprezesem Rady Programowej. Na organizowanych przez Komitet Nauki Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budowlanych (PZITB) i Komitet Inżynierii Lądowej PAN konferencjach naukowych odbywanych w Krynicy, Krakowie, Gliwicach i Wrocławiu wygłaszał referaty. Otrzymał kilkanaście patentów na swoje nowatorskie rozwiązania techniczne. Był członkiem Komitetu Ochrony przed Korozją, Naczelnej Organizacji Technicznej, Komitetu Ochrony Tworzyw PAN, PZITB i in.
S. pierwszy w Polsce zajął się całościowym ujęciem zjawisk destrukcyjnych wywoływanych wodą, korozją chemiczną i przemarzaniem obiektów budowlanych oraz skutecznej ochrony przed ich działaniem. Od r. 1959 brał udział w konferencjach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) i w l. siedemdziesiątych był jej ekspertem. Był członkiem Związku Byłych Więźniów Politycznych włączonego w r. 1949 do ZBoWiD, w l. 1957–60 wchodził w skład zarządu Klubu Byłych Więźniów Gross-Rosen przy ZBoWiD, a w l. 1957–61 – Komitetu Upamiętnienia Pawiaka. Przyczynił się do odgruzowania terenu Pawiaka i zabezpieczenia fragmentu budynku, w którym później powstało Muz. Pawiaka. Przy pomocy kolegów z ITB zebrał potrzebne fundusze i kierował budową pomnika upamiętniającego miejsce straceń w Magdalence pod Warszawą. Zmarł w Warszawie 15 VII 1977 i został pochowany na cmentarzu w Milanówku. Odznaczony był m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Medalem «Za Warszawę». Był w r. 1976 laureatem nagrody przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki PAN.
W pierwszym małżeństwie (25 II 1941) z Marią Trębicką miał S. syna Ryszarda (ur. 21 IX 1941), w drugim zawartym 26 VIII 1948 z Krystyną Maczeko miał syna Marka (ur. 28 III 1949) i córkę Joannę (ur. 16 VI 1950).
Konarski S., Bibliografia prac prof. dr Henryka Stankiewicza, mszp. w Mater. Red. PSB; Polska bibliografia budownictwa, W. 1967–701–III; – Mołdawa M., Gross-Rosen. Obóz koncentracyjny na Śląsku, W. 1979 s. 211, 213, 229, 239; Pierwszy Polski Kongres Inżynierów, Lwów 12–14 września 1937, W. 1938 I 67, 71, 171, III 39–44, 163, 165, 168; Politechn. Warsz. 1915–65, s. 397; Sawicka B., Transporty więźniów z KL Gross-Rosen do filii Flossenbürg-Leitmeritz, Wałbrzych 1995 s. 104; Warszawska Szkoła Architektury, W. 1967 s. 150, 266, 292, 300; – Chrześcijańska Warszawa, W. 1935 s. 192; toż, W. 1939 s. 106; Informator przemysłu i handlu m. Warszawy i okręgu warszawskiego, W. 1942 nr 2160/B, nr 5897; Politechnika Warszawska. Program na rok akad. 1928/9, W. 1928 s. 190; Politechnika Warszawska. Skład osobowy i plan studiów, 1936/7–1938/9, W. 1936–8; Roczn. polskiego przemysłu i handlu, W. 1938 poz. 4584, 5995; – „Polska Zbrojna” R. 10: 1931 nr 278 s. 28; „Roczn. Warsz.” T. 17: 1984; „Życie Warszawy” 1995 nr 189, 1997 nr 189 dod. „Stolica” s. VI; – Nekrologi z r. 1977: „Tyg. Powsz.” nr 35, „Życie Warszawy” nr 168, 171, 173; – Arch. Oddz. Warsz. ZBoWiD: teczka nr W-29319; ITB w W.: teczka akt personalnych S-a, mater. w bibliotece; Paraf. p. wezw. św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana w Choroszczy: metryka ur. S-a; Politechn. Warsz.: teczka akt studenckich S-a, nr 7959; – Informacje i mater. żony S-a, Krystyny Stankiewicz z Milanówka; Informacje współpracowniczki S-a z ITB, Ireny Krowickiej z W.
Stanisław Konarski