Pelka (Pełka) Herman (1831–1900), kierownik Seminarium Polskiego w Królewcu, proboszcz ewangelicki, radca konsystorza. Ur. 24 IX we wsi Kurki (Kurken) w pow. ostródzkim na Mazurach, był synem karczmarza. Ojciec zmarł w r. 1835, a matka wyszła niebawem powtórnie za mąż za rolnika Bercio. P. uczył się w szkole elementarnej w Kurkach, a od r. 1848 w Seminarium Nauczycielskim w Węgoborku (obecnie Węgorzewo). Po otrzymaniu w r. 1851 dyplomu nauczyciela P. pracował w ewangelickiej szkole w miasteczku Jeziorany (Seeburg) na Warmii. Jednocześnie kształcił się sam, potem został uczniem gimnazjum w Olsztynku. W r. 1858 P. zdał maturę, następnie do r. 1862 studiował teologię na uniwersytecie w Królewcu, a po jej ukończeniu został nauczycielem gimnazjum w Ełku. W l. 1864–73 był proboszczem polskiego ewangelickiego kościoła Św. Mikołaja w Królewcu, a jednocześnie kierownikiem Seminarium Polskiego przy uniwersytecie. W r. 1867 został pomocnikiem konsystorza, w r. 1871 asesorem, a w r. 1873 nadwornym kaznodzieją kościoła zamkowego w Królewcu. Doktorat honoris causa otrzymał w r. 1890 na wydziale teologicznym uniwersytetu w Królewcu. W r. 1894 został starszym radcą konsystorza w Królewcu. P. dobrze znał język polski, w pracy duszpasterskiej interesował się specjalnie ludnością mazurską. Działał wśród Mazurów w Westfalii i Nadrenii, przeprowadzał liczne wizytacje parafii ewangelickich, np. w dn. 6–15 X 1898 wizytował sześć mazurskich gmin kościelnych, wszędzie odprawiając polskie nabożeństwa. Przyczynił się do założenia kilkunastu kościołów na Mazurach. P. pochodził z rodziny mazurskiej, ale wykształcony w prusko-ewangelickich zakładach szkolnych był przeciwnikiem akcji narodowej wśród Mazurów. Nie przeciwstawiał się w sposób dostatecznie silny germanizacji, za jego czasów wpływy języka polskiego w kościołach mazurskich uległy poważnemu osłabieniu. Jednakże jako kierownik Seminarium Polskiego wprowadził czytanie tekstów polskich z zakresu katechetyki oraz klasycznej literatury polskiej. Uczniowie przerabiali Pismo Św. i psalmy po polsku oraz jako lektury szkolne dzieła Adama Mickiewicza, które P. specjalnie cenił. Zebrał ok. 300 mazurskich pieśni ludowych. W r. 1875 udostępnił swoje zbiory Oskarowi Kolbergowi, który odwiedził go w Królewcu. Ok. r. 1888 wydał książkę dla Mazurów pt. Religijna książka do czytania dla szkół ludowych w polskim języku (Królewiec [b. r.], wyd. 2. 1900). Ogłosił także Festschrift zur 300-jährigen Gedächtnissfeier der Einweihung der Königl. Schlosskriche in Königsberg (Königsberg 1893). P. zmarł 25 V 1900 w Królewcu i tu został pochowany. Po jego śmierci zlikwidowano Seminarium Polskie w Królewcu i przystąpiono do dalszego usuwania języka polskiego z niektórych nabożeństw.
Ożeniony (w r. 1862) z Agatą Preuschhoff, córką katolickiego burmistrza z Jezioran, która pod wpływem P-i przyjęła wyznanie ewangelickie, miał 8 dzieci, z których 5 zmarło we wczesnym dzieciństwie.
Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich ziem zachodnich i północnych 1530–1939, W. 1966 s. 148; Oracki, Słown. Warmii; – Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich w XVI–XX w., „Reform. w Pol.” R. 12: 1953–5 s. 351; Grygier T., Seminarium Polskie w Królewcu, „Komunikaty Mazur.-Warmińskie” 1957 s. 141; Hubatsch W., Geschichte der Evangelischen Kirche Ostpreussens, Göttingen 1968 III 325; Kętrzyński W., O Mazurach, Wyd. 2., Olsztyn 1968 s. 35–6; Kolberg O., Mazury Pruskie, Wr.–P. 1966 s. X–XI; Die evangelischen General-Kirchen- und Schulvisitationen in Ost- und Westpreussen 1853 bis 1944, Göttingen 1970 s. 83–90; Sprawy Mazur i Warmii w korespondencji Wojciecha Kętrzyńskiego, Oprac. W. Chojnacki, W. 1952 s. 49–50, 72, 106; Visitation der masurischen Gemeinden in Westfalen und Rheinland, „Evangelisches Gemeindebl.” 1898 nr 45; – „Evangelisches Gemeindebl.” 1900 nr 29; „Gaz. Lud.” 1900 nr 4; „Kalendarz Królewsko-Pruski Ewang. na r. 1889” s. 158–9 (fot.); „Königsberger Allgemeine Zeitung” 1900 nr 243, 246; „Zwiastun Ewangeliczny” 1868 nr 2, 1900 nr 6, 1901 nr 1; – Kartoteka prywatna Władysława Chojnackiego z W.
Janusz Jasiński