Sternbach Herman, pierwotnie Hersch, krypt. hs. (1880–1942), niemieckojęzyczny pisarz, poeta, krytyk literacki i tłumacz, tworzący również w języku polskim.
Ur. 20 V w Drohobyczu w rodzinie żydowskiej, był synem Mordechaja i Etie Udel Bleiberg.
W l. 1892–1900 uczył się S. w Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu, następnie studiował filozofię i literaturę na uniwersytetach we Lwowie, Wiedniu i Berlinie. Zapewne w r. 1903 wrócił do Galicji i od r. szk. 1904/5 był ponad dwadzieścia lat nauczycielem języka niemieckiego w Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety (od r. 1919 Gimnazjum im. Adama Mickiewicza) w Samborze. W r. 1904 zadebiutował jako poeta tomikiem Dunkle Stunden (Dresden); następny zbiór wierszy pt. Ein Erntelied der Liebe und des Lebens opublikował w r. 1906 (Leipzig). T.r. ogłosił rozprawę O istocie tragedii greckiej („Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za r. szk. 1906”, Sambor), traktującą o powstaniu tetralogii dramatycznej na przykładzie „Orestei” Ajschylosa. W r. 1913 wydał we Lwowie „Sappho. Trauerspiel in fünf Aufzügen von Franz Grillparzer” z własnym wstępem i przypisami w języku niemieckim. (Lw.). Losom ludności Drohobycza pod okupacją rosyjską w l. 1914–15 poświęcił tom opowiadań Wenn die Schakale feiern. Skizzen aus der Russenzeit in Galizien (Weimar 1917), przedstawiający galicyjskich Żydów jako bezbronne ofiary ludności ukraińskiej, oczekujące nadejścia Niemców – spadkobierców ideałów humanistycznych. Twórczość poetycką kontynuował w zbiorze Sommerfeier (Weimar 1918) oraz cyklu sonetów, odwołującym się do „Księgi Eklezjasty” Adam der Mensch (Weimar 1925). Filozoficzne i miłosne wiersze S-a utrzymane były w poetyce neoromantycznej, obrazowanie wykazywało niekiedy cechy impresjonizmu; nastrój tęsknoty i przemijania łączył się w nich z tematem śmierci. Wierny swym zainteresowaniom literaturą klasyczną, przetłumaczył S. z łaciny na język niemiecki elegie Tibullusa („Die Elegien des Tibull”, Berlin 1920) oraz wydane w Monachium (1927) pieśni Katullusa. Natomiast literaturę niemieckojęzyczną omawiał w l. 1927–30 i 1932 na łamach lwowskiego „Ruchu Literackiego” (R. 2–5, 7). W miesięczniku mniejszości niemieckiej w Polsce „Ostdeutsche Monatshefte für Kunst und Geistesleben” (1927, nr z marca) ogłosił szkic popularyzatorski o niemieckojęzycznej twórczości mieszkańców Galicji pt. Galizien und Galizier in der deutschen Literatur. W r. szk. 1928/9 przeniósł się S. z Sambora do Lwowa, gdzie nadal uczył języka niemieckiego w V Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Wydał w tym czasie antywojenny tryptyk dramatyczny pt. Tag der Mütter (Leipzig 1929). U schyłku l. dwudziestych publikował artykuły krytycznoliterackie w lwowskim dzienniku syjonistycznym „Chwila”. W r. 1930 w lwowskim „Przeglądzie Humanistycznym” ogłosił szkic metodyczny na temat nauki języka niemieckiego O lekturze niemieckiej słów kilka i artykuł Józef Ponten (oba w z. 1) oraz recenzje niemieckojęzycznych nowości literackich (z. 2, 3). Od r. 1931 wykładał jako docent na UJK. T.r. wydał „Egmont. Ein Trauerspiel in fünf Aufzügen” J. W. Goethego (W.), z własnymi przypisami, a w r. 1932 opublikował w „Filomacie” (nr 42) artykuł Goethe a Polska. W l. trzydziestych współpracował z ukazującym się w Warszawie syjonistycznym „Miesięcznikiem Żydowskim”, w którym publikował artykuły m.in. O antysemityzmie (R. 2: 1932) i recenzje z literatury niemieckojęzycznej. W r. 1933 wydał nowelę „Der Meister” (Lw.–W.) J. Pontena, opatrzoną wstępem i przypisami, a przełożone przez Adama Szczerbowskiego „Pieśni duchowne” Novalisa (Lw.) opatrzył wstępem pt. Rzecz o Novalisie. Dla „Miesięcznika Żydowskiego” napisał artykuł o twórczyni romantycznego salonu literackiego Rachel [Varnhagen von Ense] (R. 3: 1933), recenzję Sklepy cynamonowe (R. 4: 1934), przyznającą Brunonowi Schulzowi pierwsze miejsce wśród polskich pisarzy o żydowskim rodowodzie, oraz szkic Duchowe oblicze współczesnych Niemiec intra et extra muros (tamże), o rasowej ideologii Trzeciej Rzeszy. W dziale „Wieczór liryczny” lwowskiego tygodnika „Nasza Opinia” ogłaszał od r. 1935 recenzje poezji. W r. 1937 w czasopiśmie „Neofilolog” ukazał się jego artykuł informacyjny pt. Stefan George. Ein Versuch, a w „Germanoslavica” (nr 2) artykuł Goethes Faust im polnischen Gewande. Współpracował z „Wiadomościami Literackimi”, a także z pismami ukazującymi się w Niemczech: berlińskimi „Das literarische Echo” i „Deutsche Literaturzeitung” oraz lipskimi „Die Literatur” i „Literarisches Zentralblatt für Deutschland”. S. był członkiem honorowym Internationale Akademiker-Union w Monachium. Należał do Związku Żydowskich Stowarzyszeń Humanitarnych B’nei B’rith.
Po wkroczeniu Niemców do Lwowa, w r. 1941, znalazł się S. wraz z żoną w getcie; oboje zostali tam zamordowani, prawdopodobnie 16 VIII 1942. Informacja Adama Kleczkowskiego, że S. popełnił w getcie samobójstwo, powstała w wyniku pomylenia go z jego synem.
W małżeństwie z Anną Netty (Neche) z Seifów (1882–1942) miał S. troje dzieci: syna Ludwika oraz córki Elle i Miriam. Ludwik (1905 – 18 VIII 1942), matematyk, nauczyciel II Gimnazjum Państw. im. Karola Szajnochy we Lwowie, w l. 1940–1 asystent na Uniw. Lwow., żonaty z Józefą z Wiezenbergów, zamknięty w getcie i zagrożony wywiezieniem do obozu zagłady w Bełżcu, popełnił wraz z żoną samobójstwo. Ella (Elizabeth) (24 IV 1910 – 14 I 1971), stenotypistka, do 1 VIII 1942 mieszkała w Warszawie jako Mieczysława Kleban, od 6 IX 1944 była więziona w obozach kolejno w Pruszkowie, Breslau-Burgweide i Piotrkowie Trybunalskim, skąd uciekła do Krakowa; od czerwca 1946 mieszkała w Monachium, gdzie wyszła za mąż za Eliasa Glassberga, a od maja 1949 w Nowym Jorku. Miriam (9 X 1912 – 30 III 2005), lekarka, absolwentka UJK (1936), była od r. 1936 żoną Bronisława Zduńczyka, pseud. Strata (1907–1942), obrońcy Lwowa w r. 1918, lwowskiego dziennikarza i poety, działacza Młodzieży Wszechpolskiej, aresztowanego przez NKWD we Lwowie 6 XI 1939 i zesłanego do Komi, zmarłego podczas pieszej wędrówki do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Miriam, wywieziona 13 IV 1941 ze Lwowa do Kazachstanu, pracowała tam w kołchozie koło Semipałatyńska, a po «amnestii» dotarła t.r. do armii Andersa w Jangijul, gdzie służyła w 5. Komp. Pomocniczej Służby Kobiet 5. Dyw. Kresowej, a następnie w 1. Szpitalu Wojennym; została zdemobilizowana w randze kapitana. W r. 1946 wyszła powtórnie za mąż za Juliana Reisa (29 XII 1910 – 29 IV 2002), syna Karoliny z Heschelesów (zob. Reisowa Karolina) i Wiktora Feliksa Reisa (zob.), absolwenta medycyny na UJK (1934) i doktora tamże, następnie okulisty w Paryżu, służącego w armii polskiej we Francji, a potem pracującego w 1. Szpitalu Wojennym. Od r. 1947 Reisowie pracowali jako lekarze w Londynie.
Brümmer F., Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis zur Gegenwart, Leipzig [b.r.w.] VII 68; Castle E., Nagl J. W., Zeidler J., Geschichte der deutschen Literatur in Österreich-Ungarn im Zeitalter Franz Joseph I, Wien 1938 II 1392; Hist. Nauki Pol., IV cz. 3; Olszewicz, Lista strat kultury pol. (dot. syna Ludwika); Słownik biograficzny matematyków polskich, Tarnobrzeg 2003 (dot. syna, Ludwika); – Kleczkowski A., Germanistyka, anglistyka i skandynawistyka w Polsce, Kr. 1948; Kłańska M., Daleko od Wiednia. Galicja w oczach pisarzy niemieckojęzycznych 1772–1918, Kr. 1991; taż, Die deutschsprachige Literatur Galiziens und der Bukowina von 1772 bis 1945, w: Deutsche Geschichte im Osten Europas. Galizien, Bukowina, Moldau, Hrsg. I. Röskau-Rydel, Berlin 1999; Kultys Z., Historia gimnazjum drohobyckiego, Drohobycz 1908; Prokop-Janiec E., Międzywojenna literatura polsko-żydowska, Kr. 1992; taż, Schulz a galicyjski tygiel kultur, w: Czytanie Schulza, Red. J. Jarzębski, Kr. 1994; Zieliński J., Zimny realista, „Rzeczpospolita” 2005 nr 230 (dot. Juliana Reisa); – Kürschners deutscher Literatur-Kalender auf das Jahr 1932, Berlin; Sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety za r. szk. 1905, Sambor 1905; Sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu za l. szk. 1897–8, Drohobycz 1897–8; Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum V im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie za r. szk. 1928/9, Lw. 1929; – „Dzien. Pol.”: 1938 nr 332; – B. Pol. POSK w Londynie: „Dzien. Pol.” 2002 nr z 3 V, 14 V (nekrologi J. Reisa), 2005 nr z 5 IV, 9 IV (nekrologi M. Reis); – Informacje córki S-a, Miriam Reis z Londynu oraz uzupełnienia Niny Karsov z Londynu na podstawie mater. M. i J. Reisów.
Maria Kłańska