Rutkowski Hipolit (1896–1961), architekt. Ur. 4 II w Okalewie w pow. lipnowskim, był jednym z trojga dzieci Teodora, zarządcy majątków radziwiłłowskich, i Kazimiery z Jezierskich (Jegierskich).
W r. 1912 ukończył R. 6 klas gimnazjum realnego w Warszawie, po czym uzupełniał wykształcenie ogólne drogą lekcji prywatnych. Równocześnie uczył się rysunku technicznego i odręcznego. Praktykę architektoniczną rozpoczął w r. 1913 u architekta Teofila Wiśniowskiego, następnie ukończył Kursy Architektoniczne przy Kole Architektów w Warszawie. W l. 1916–19 pracował w Tow. Opieki nad Zabytkami Przeszłości inwentaryzując pałac Krasińskich, kościół w Brochowie; opracował również tablice poglądowe na temat inwentaryzacji dla Wydz. Architektury Politechn. Warsz. W l. 1919–20 pracował w Wydz. Odbudowy Min. Robót Publicznych. W r. 1920 wziął udział w konkursie na projekty domków robotniczych uzyskując I nagrodę. Od listopada 1920 do lipca 1926 odbywał praktykę w pracowni prof. Czesława Przybylskiego (współpracując przy budowie Min. Spraw Wojskowych, Instytutu Higieny oraz projektach teatrów: Narodowego w Warszawie i Miejskiego w Łodzi). W tym samym okresie pracował dorywczo u architektów Aleksandra Bojemskiego, Zdzisława Mączeńskiego, Romualda Gutta, Franciszka Polkowskiego, a także współpracował z Stanisławem Noakowskim przy projektach przebudowy wnętrza Pałacu Belwederskiego. W r. 1923 wspólnie z architektami Maksymilianem Goldbergiem i Bolesławem Żurkowskim R. wziął udział w konkursie na projekt gmachu Województwa i Sejmu Śląskiego w Katowicach (odznaczony III nagrodą). Często współpracował z M. Goldbergiem, z którym w r. 1924 przygotował na konkurs dwa projekty gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie przy Al. Jerozolimskich. Oba projekty znalazły się (na 46 prac nadesłanych na konkurs) w grupie ośmiu «nadających się do wyróżnienia i zakupu». Popularność przyniósł obu architektom projekt drukarni gazetowej i biur Sp. Akc. «Prasa Polska» (przy ul. Marszałkowskiej 3/5, obecnie redakcja i drukarnia „Życia Warszawy”), który na konkursie w r. 1920 uzyskał I nagrodę (zrealizowany w l. 1927–9). Obaj projektowali w stylu ekspresyjnego modernizmu i skrajnego funkcjonalizmu.
W r. 1927 R. wyjechał na 5 tygodni do Włoch; po powrocie wraz z Goldbergiem otworzył samodzielne biuro architektoniczne w Warszawie. W r. 1929 otrzymali na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu wielki srebrny medal za projekt poselstwa RP w Sofii. W r. 1930 ich projekt na konkursie na gmach Kasy Chorych w Sosnowcu uzyskał III nagrodę, zaś w konkursie na projekt zabudowań więzienia karno-śledczego w Łodzi obaj architekci zdobyli I nagrodę. Wzięli też udział w r. 1933 w konkursie Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) na projekt wzorowych typów dla drobnego budownictwa mieszkaniowego (4 zakupy ich prac) i na projekty typów domów mieszkalnych dla bliźniaczego i szeregowego sposobu zabudowania (zakup). W t. r. wspólnie z Julianem Putermanem (Sadłowskim) otrzymali II nagrodę w konkursie Funduszu Kwaterunku Wojskowego na szkicowy projekt gmachu dla kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie. Wspólnie z Goldbergiem wziął R. dwukrotnie udział w konkursie na regulację placu Saskiego (1927, wyróżnienie), później placu Marszałka Józefa Piłsudskiego (1935, zakup). R. wykonał ponadto wiele innych projektów konkursowych i realizacyjnych. Były to m. in. projekty banków (PKO w Warszawie i Poznaniu, BGK w Równem, Bank Polski w Warszawie), poczt (w Pińsku i Włocławku) oraz budynków typowych, jak szkoła powszechna czy urząd celny. Zaprojektowali także Szkołę Pielęgniarską w Poznaniu, ośrodek pracy w Bieniewicach oraz więzienie karno-śledcze w Sieradzu. Ważną dziedziną działalności R-ego były budynki mieszkalne w Warszawie (Marszałkowska 8 wraz z salą teatralną, Marszałkowska 56, Plac Trzech Krzyży 16 i in.), liczne wille w Warszawie, Konstancinie i Gdyni oraz wiele projektów typowych małych domków jednorodzinnych. Dziełem R-ego był też gmach Głównego Instytutu Przemysłu Rolnego i Spożywczego w Warszawie.
W latach trzydziestych prowadził R. w Tow. Reformy Mieszkaniowej przy BGK poradnię «Tani Dom Własny», opracowywał pogadanki radiowe dotyczące budownictwa mieszkaniowego oraz komentarze do konkursów architektonicznych w czasopiśmie „Dom, Osiedle, Mieszkanie”. Podejmował się też projektów kiosków i pawilonów wystawowych, wnętrz biurowych i sklepowych oraz mebli. W r. 1938 uzyskał R. I miejsce w konkursie zamkniętym na projekt szkicowy kompleksu gmachów Służby Śledczej Policji Państwowej w Warszawie. Podczas okupacji R. był radcą budowlanym w BGK zajmując się przede wszystkim odbudową i przebudową wnętrz gmachu centrali Banku w Warszawie. Po powstaniu warszawskim w r. 1944 przeszedł wraz z żoną przez obóz w Pruszkowie, następnie przebywał w majątku Lusina pod Krakowem pracując jako mierniczy.
Po powrocie do Warszawy w r. 1945 podjął R. pracę w Biurze Odbudowy Stolicy jako kierownik pracowni architektonicznej. Opracował wówczas m. in. regulację ul. Marszałkowskiej, wstępny projekt osiedla Muranów i wziął udział w konkursie na gmach CK PPR. Dn. 25 VIII 1948 Wydz. Architektury Politechn. Warsz. na podstawie świadectw ukończenia kursów architektonicznych i praktyki projektowej przyznał mu tytuł inżyniera architekta. W l. 1949–53 pracował w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych jako kierownik pracowni. Od r. 1953 był generalnym projektantem w Miastoprojekcie «Stolica», gdzie m. in. w l. 1953–4 opracowywał projekt urbanistyczny i architektoniczny placu Stalina (Defilad), w l. 1954–5 studium gmachu cyrku w Stalinogrodzie (Katowicach) i studium gmachu stałego cyrku w Warszawie. W r. 1956 wykonał projekt typowego domu kultury. Jego autorstwa była też pierwotna koncepcja stacji pomp zw. Grubą Kaśką na Wiśle w Warszawie. W tym okresie, pod wpływem socrealizmu, wprowadził do swych projektów elementy architektury klasycznej; nie rezygnował jednak z osiągnięć modernizmu, mimo oficjalnego potępienia tego kierunku.
Był R. członkiem założycielem (w r. 1929) Stowarzyszenia Architektów Polskich (SAP), później Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP), pełnił funkcję wiceprezesa oddziału warszawskiego i wchodził w skład kolegiów sędziowskich i komisji rewizyjnych. Po wojnie, od r. 1950 należał też do kolegiów oceniających projekty architektoniczne przy Radzie Ministrów i Min. Kultury i Sztuki. Od r. 1952 był członkiem Komisji Urbanistyczno-Architektoniczej m. st. Warszawy. Od r. 1918 do śmierci mieszkał w Warszawie, przy ul. Polnej 52. Jego pasją pozazawodową była filozofia, szczególnie prakseologia. Zmarł 22 X 1961 w Warszawie, pochowany został w grobie rodzinnym na Powązkach (kw. 284A). Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi i Złotą Odznaką Odbudowy Warszawy.
Z małżeństwa z Jadwigą z Ruszkowskich (1899–1980) miał R. dwie córki: Wiesławę (ur. 1917), zamężną Engelard, i Hannę (ur. 1921, poległą w powstaniu warszawskim 1944 r.) oraz syna Wojciecha (1922–1935).
Krajewski K., Mała Encyklopedia Architektury i Wnętrz, Wr. 1974; Łoza, Architekci (Goldberg Maksymilian); – Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Szcześniewska-Ochnio M., Gmach Muzeum Narodowego w Warszawie, „Roczn. Muz. Narod. w W.” R. 26: 1982 s. 26, 30, 38, 39, 40; – „Tyg. Powsz.” 1961 nr 45; „Życie Warszawy” 1961 nr 235; – Inst. Hist. Archit. i Sztuki Wydz. Archit. Politechn. Warsz.: Zbiory naukowe, teczka osobowa R-a, fot.; Miastoprojekt Budopol w W.: Archiwum akt osobowych; Zarząd Główny SARP w W.: Kwestionariusz osobowy, karta ewidencyjna nr 205; – Informacje córki R-ego Wiesławy Engelard z W.
Robert M. Kunkel