Chajes Hirsz Perec (1876–1927), profesor, rabin, działacz społeczny, ur. w Brodach, pochodził z rodziny uczonych żydowskich, wywodzących swój ród z Prowancji, choć jeden z jego przodków, Izak Chajes (1540–1617?) już mieszkał w Polsce (w Busku). Dziad Ch-a, Cwi Hirsz Ch., współtwórca tzw. »Wiedzy oświecenia«, był rabinem w Żółkwi i Kaliszu i jednym z nielicznych rabinów polskich, którzy złożyli na Uniwersytecie Lwowskim (1846) przepisany przez rząd egzamin z filozofii i etyki. Ch. rozpoczął swą naukę od judaistyki (biblii i talmudu) u stryja swego, rabina brodzkiego, po czym zabrał się do nauk świeckich i począwszy od klasy IV składał każdego półrocza egzamin jako prywatysta. Egzamin dojrzałości zdał w r. 1894 w Brodach, po czym wyjechał do Wiednia, gdzie równocześnie studiował na uniwersytecie (orientalia) i w Seminarium Rabinicznym. Po uzyskaniu doktoratu filozofii na podstawie rozprawy o Ewangelii św. Marka (Markusstudien, Berlin 1899), w której starał się udowodnić, że istniał tekst tejże ewangelii również w języku hebrajskim i że w prastarych gminach chrześcijańskich odczytywano ewangelię po hebrajsku a nie po aramejsku, objął sekretariat Instytutu Orientalistycznego przy Uniwersytecie Wiedeńskim, po czym był nauczycielem religii mojż. w II gimnazjum we Lwowie i bezowocnie starał się o otrzymanie rabinatu w Drohobyczu. W r. 1902 powołano go na profesurę historii żyd. i biblii w Collegio Rabbinico we Florencji, a w r. 1904 otrzymał veniam legendi (a potem i tytuł profesora) w Uniwersytecie Florenckim, gdzie pogłębił swe studia orientalistyczne i wydał liczne prace z tego zakresu, jak Beiträge zur nordsemitischen Onomatologie, dwutomowy komentarz krytyczny do Psalmów i proroka Amosa; Jüdische und jüdisch-indische Grabinschriften zu Aden (1903) oraz liczne artykuły naukowe i popularno-naukowe w pismach francuskich oraz włoskich, a szczególnie w przez siebie założonych i redagowanych czasopismach: »La settimana Israelitica«, »Il Messagero Israelitico« itp. Bibliografia jego prac obejmuje 483 tytułów. Gdy Sejm Galicyjski uchwalił w r. 1907 założenie Krajowej Szkoły Rabinów we Lwowie, zaproponowano Ch-wi katedrę biblii. Uchwała sejmu nie została jednak, dzięki staraniom ortodoksów galicyjskich, wykonana i Ch. został we Florencji, by w r. 1912 objąć urząd rabina w Trieście a w r. 1918 urząd nadrabina gminy żydowskiej we Wiedniu. Był on na tym urzędzie pierwszym Żydem polskim, a także pierwszym sjonistą, czego mu Żydzi wiedeńscy nie mogli przebaczyć. Na swym nowym stanowisku wykazał Ch. niebywałą energię, założył żydowskie gimnazjum realne (dziś im. Chajesa), żyd. seminarium dla nauczycieli religii, hebrajskie pedagogium, jeździł dwukrotnie do Ameryki dla zbierania pieniędzy celem uratowania seminarium rabinicznego w Wiedniu oraz innych instytucji, a równocześnie był w l. 1921–5 prezesem światowej organizacji sjonistycznej (Actions-Commitee), członkiem kuratorium Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie itp. W ostatnich latach swego życia nosił się z myślą objęcia katedry biblii na Uniwersytecie Jerozolimskim, ale ortodoksi żydowscy i nagła śmierć stanęły na przeszkodzie wykonaniu tego zamiaru. Ch. akcentował stale swe polskie pochodzenie i był dumny, że jest Żydem polskim.
Rosenfeld M., H. P. Chajes Leben und Werk, Wiedeń 1933, 280; tenże, H. P. Chajes Reden und Vorträge, Wiedeń 1933, 344; Miscellanea di studi ebraici in memoria di H. P. Ch., publicata da Elia S. Artom, Umberto Cassuto, Israel Zoller, Firenze 1930; Abhandlungen zur Erinnerung an H. P. Ch., Wien 1933, 303–350; tamże: Rosenfeld M. u. Chajes Saul, Bibliographie der Schriften, Reden und Vorträge von H. P. Chajes.
Majer Bałaban