Suesser (Süsser, Zyser) Ignacy (Izaak), pseud. i krypt.: A., Dr. I.S., Dr. J. Sue…, Essi, I.S., I. Sue, Ig. S., Ign. S…, Ign. Sue, is, J.S., Jerzy Szumilas, s., S., Sue I., Surma (1869–1903), tłumacz, publicysta, działacz polityczny.

Ur. 22 III w Krakowie, w rodzinie kupca winnego Maurycego Suessera, był najstarszym z siedmiorga rodzeństwa, bratem Henryka (ur. 1870), działacza socjalistycznego, Salomei (ur. 1880), Leopolda Pinkusa (ur. 1883), prawnika i autora utworów scenicznych, Gustawy (ur. 1885), Alfreda (ur. 1889), prawnika, oraz Zygmunta (ur. 1890).

S. uczył się od r. 1879 w krakowskim Gimnazjum św. Anny, m.in. z Józefem Mehofferem, Stanisławem Wyspiańskim i Stanisławem Estreicherem. Po złożeniu w czerwcu 1888 egzaminu maturalnego rozpoczął jesienią t.r. studia prawnicze na UJ. Interesując się także historią literatury, uczęszczał na wykłady m.in. Stanisława Smolki i uczestniczył w seminarium literackim Stanisława Tarnowskiego. Od r. 1888 współpracował z warszawskim tygodnikiem „Izraelita”, propagującym program asymilacji Żydów; publikował w nim recenzje, m.in. „Baltazara” H. Heinego (1888 nr 49–50), „Opowiadań” I. Franki (1889 nr 8), twórczości literackiej Wilhelma Feldmana (1889 nr 12, 23, 25) oraz szkice: Żydzi w poezji dramatycznej (1889 nr 1–2), Kilka słów o żargonie żydowskim (1890 nr 25–27), Z żydowskiej prasy żargonowej (1891 nr 31). Współpracował również z ukazującym się we Lwowie asymilatorskim dwutygodnikiem „Ojczyzna”, m.in. zestawił z Talmudu w formie wierszowanej Ziarna mądrości (R. 11: 1891). Zajmując się literaturą w jidysz, uznawał ją za część kultury polskiej i podkreślał zarówno jej specyfikę, jak i zależność od polskiej literatury (Kilka słów o żargonie i teatrze żydowskim, Lw. 1890, odb. z „Ojczyzny”). W cyklu „Szkice z literatury żargonowej” opublikował we własnym wyborze i przekładzie z jidysz Pieśni ludowe żydowskie (Lw. 1891), a w broszurze Rasowość Żydów w świetle najnowszych badań (Lw. 1891) udowadniał bezzasadność teorii rasistowskich. Pisał również wiersze (m.in. Fragment wierszem, odb. z wyd. „Dla głodnego ludu”, Kr. 1890). Związał się z radykalnym młodzieżowym ruchem socjalistycznym i w styczniu 1890 uczestniczył w protestach przeciw rozwiązaniu przez rektora UJ Edwarda Korczyńskiego Czytelni Akademickiej i jej organu „Ognisko”. Po krótkotrwałym reaktywowaniu Czytelni został wybrany 8 II t.r. do jej zarządu; współpracował również z „Ogniskiem”. Po ostatecznej likwidacji Czytelni i konfiskacie „Ogniska” założył jesienią t.r. wraz z Arturem Górskim i Franciszkiem Siedleckim pismo naukowo-literackie „Ruch” (ukazał się w r. 1891 tylko jeden numer, w całości skonfiskowany, w którym ogłosił artykuł Scena a społeczeństwo). Zakładał kółka socjalistyczne w krakowskich gimnazjach: II im. św. Jacka i III im. Króla Jana III Sobieskiego. W l. 1891–2 był nękany rewizjami. Jako delegat, obok m.in. Górskiego i Franciszka Nowickiego, przemawiał na I Zjeździe Galicyjskiej Partii Socjalno-Demokratycznej we Lwowie (31 I – 2 II 1892). Od r. 1892 współpracował z powstałym wtedy krakowskim dwutygodnikiem socjalistycznym „Naprzód”. Dn. 29 VI t.r. wygłosił mowę podczas odsłonięcia na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie pomnika nagrobnego Maurycego Gottlieba („Pamiątka odsłonięcia pomnika Maurycego Gottlieba”, Kr. 1892).

S. był pierwszym polskim tłumaczem współczesnych dramaturgów skandynawskich, m.in. A. Strindberga („Ojciec”, W. 1890, wyd. 2, Lw. 1898, ze wstępem S-a, i „Panna Julia”, W. 1891, wyd. 2, Lw. 1898) oraz H. Ibsena („Upiory”, Złoczów 1891, wyd. 3, tamże 1905, „Wróg ludu”, tamże 1891, wyd. 2, Lw. 1912, „Mistrz Solness”, W. 1893, wyd. 2, Lw. 1897); napisał o nim m.in. studium pt. Henryk Ibsen i jego ostatni dramat („Kur. Lwow.” 1891 nr 240). Wymienione dramaty wystawione były na scenach polskich w przekładzie S-a. Również jako jeden z pierwszych tłumaczył utwory G. Hauptmanna („Samotni”, W. 1892); pisarzowi temu poświęcił też artykuł Gerhard Hauptmann. Zarys literacki („Ateneum” 1893 t. 3). Zajmował się również twórczością H. Sudermanna (Herman Sudermann. Zarys literacki, tamże 1892 t. 2). Współczesną mu literaturę i sztukę okresu zwłaszcza Młodej Polski popularyzował w wydawnictwach niemieckich i austriackich (m.in. Polnische Literatur, „Gesellschaft” 1891 H. 1, 12, Polnische Literatur. Jungpolen, tamże H. 4, Kunstbriefe aus Krakau, „Allgemeine Kunstchronik” Bd. 16: 1892 H. 6).

Dn. 20 IX 1892 uzyskał S. absolutorium na UJ i w r. 1893 odbył w Krakowie praktykę sądową. T.r. przetłumaczył z norweskiego powieść A. Kiellanda „Śnieg” (W. 1893). Nadal popularyzował sztukę polską w niemieckich czasopismach: Polnische Kunst („Kunst Salon” 1893 H. 3), Polnische Kunst II (tamże H. 9), Polnische Kunst III: Jan Matejko, Modernes Kunstleben (tamże 1894 H. 12), Die polnische Kunst auf der Lemberger Landesausstellung („Amsler & Ruthardt Wochenberichte” 1894 nr 14–16). W warszawskim „Przeglądzie Tygodniowym” publikował w r. 1893 recenzje i omówienia głównie współczesnego piśmiennictwa polskiego i niemieckiego (m.in. rec. „Menażerii ludzkiej” Gabrieli Zapolskiej, nr 3, Piśmiennictwo niemieckie. Heinz Tovote, nr 9, Bieżące piśmiennictwo niemieckie. John Henry Mackay, nr 51). W artykule Prądy społeczne sztuki współczesnej („Przegl. Tyg.”, dod. miesięczny, 2. półr.) wskazywał na podobieństwa w literaturach skandynawskich i niemieckiej.

Dn. 26 IV 1894 uzyskał S. na UJ doktorat z prawa karnego, którego promotorem był Edmund Krzymuski. Podjął aplikację adwokacką u Adolfa Grossa i pracował w jego kancelarii jako koncypient. Udzielał robotnikom bezpłatnych porad prawnych. Z zakresu prawa pracy opublikował zbiór ustaw z komentarzami Prawa i obowiązki robotników według ustaw austriackich. Poradnik prawniczy dla robotników (Kr. 1895). Ogłosił pracę O kartelach czyli zmowach przedsiębiorców. Na podstawie rozpraw kongresu socjalno-politycznego w Wiedniu 1894 roku (Kr. 1894). Aspektami społecznymi literatury i sztuki zajął się w rozprawie Sztuka a socjalizm (Kr. 1894) oraz w artykule Socjalizm na scenie („Naprzód” 1895 nr 4–5). W „Przeglądzie Poznańskim” (1894 nr 31) omówił powieść Feldmana „Nowi ludzie”. Od marca 1895 był prezesem Związku Naukowego na UJ, powołanego dla dopełnienia wiedzy studentów o aktualnych zagadnieniach społeczno-politycznych. Od r. 1896 współpracował z redagowaną przez Wacława Pasławskiego krakowską „Krytyką”. Leon Wasilewski uznał go za «właściwego redaktora» pisma w tym okresie. S. publikował w nim zarówno artykuły społeczno-prawne (Dobrodzieje Galicji, R. 1: 1896 z. 1, Inspektorat przemysłowy w Galicji, R. 2: 1897 z. 5), jak i prace krytyczno-literackie (Debiuty nowelistyczne – Tadeusz Miciński – K. M. Górski, 1896 z. 3, August Strindberg. Zarys literacki, 1896 z. 4). W „Ateneum” (1896 t. 6) ogłosił Nowe studium o Ibsenie, recenzję książki Ludomiła Germana, w której podkreślał, że choć Ibsen nie przekroczył granic liberalizmu, to jednak ostro krytykował «cały ustrój mieszczański» i obłudę mieszczańskich ideałów. W odczycie wygłoszonym w Krakowie 7 II 1897 pt. Cenzura teatralna u nas („Krytyka” R. 2: 1897 z. 3–4, odb. Kr. 1897) krytykował krakowską cenzurę teatralną i postulował powołanie w mieście teatru ludowego. Nakładem „Krytyki” opublikował rozprawę W. Morris. Szkic do portretu (Kr. 1897). Jako krytyk literatury i sztuki odznaczał się wielkim oczytaniem, pasją polemiczną i ciętym językiem.

Z inicjatywy S-a zwołano 10 II 1897 zgromadzenie w krakowskiej Czytelni Izraelickiej, podczas którego postanowiono poprzeć Ignacego Daszyńskiego w wyborach do Rady Państwa. W l. 1898–1900 publikował S. noty i komentarze z praktyki cywilno-sądowej w „Przeglądzie Prawa i Administracji” (R. 23–25). Ogłosił komentarze do ustawy prasowej i ustawy o prawie autorskim Ustawa prasowa z 17 grudnia 1862 r. Nr 6 Dz. ust. państw. za r. 1863 z wszystkimi odnoszącymi się do niej ustawami i rozporządzeniami i Ustawa o prawie autorskim na dziełach literatury, sztuki i fotografii z dnia 26 grudnia 1895 nr 197 dz. ust. państw. z odnoszącymi się do niej rozporządzeniami wykonawczymi, przełożona i objaśniona na zasadzie orzeczeń Sądu najwyższego i motywów ustawowych (Złoczów 1899). Podobne komentarze opublikował do ustawy przemysłowej: Ustawa przemysłowa wraz ze wszystkimi uzupełniającymi ją ustawami i rozporządzeniami objaśniona zasadniczymi orzeczeniami trybunału administracyjnego, reskryptami ministerialnymi i rozstrzygnieniami sądów przemysłowych z dodatkiem ustaw o inspektoracie przemysłowym i sądach przemysłowych (Kr. 1899, wyd. 2, Kr. 1907). Dla kobiecego dwutygodnika społeczno-literackiego „Nowe Słowo” (1902 nr 8–9) napisał artykuł Stanowisko kobiety w społeczności żydowskiej. Zmarł 21 I 1903 w Wiedniu po nieudanej operacji, został pochowany 26 I na nowym cmentarzu żydowskim (przy ul. Miodowej) w Krakowie.

S. prawdopodobnie nie założył rodziny.

Dramat obcy w Polsce 1765–1965. Premiery, druki, egzemplarze. Informator, Red. J. Michalik, Kr. 2001–4 I–II; Estreicher w. XIX; Słown. pseudonimów, I–IV; Suchodolska E., Żydanowicz Z., Bibliografia polskich przekładów z literatury pięknej krajów skandynawskich, P. 1971; – Buszko J., Dzieje ruchu robotniczego w Galicji Zachodniej (1848–1918), Kr. 1986; tenże, Ruch socjalistyczny w Krakowie 1890–1914 na tle ruchu robotniczego w Zachodniej Galicji, Kr. 1961; Dobrowolski H., Frančić M., Konarski S., Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Galicji, Kr. 1962; Gruca A., Nakładem własnym… Autorzy jako wydawcy swoich prac w Krakowie w dobie autonomii galicyjskiej, Kr. 2007; Lichodziejewska F., „Krytyka” 1896–1897, 1899–1914, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 5, I 257–68; Michalik J., Twórczość Ibsena w sądach krytyki literackiej 1875–1906, Kr. 1978; Najdus W., Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska 1890–1919, W. 1983; – Drobner B., Bezustanna walka. Wspomnienia 1893–1918, W. 1962 s. 87; Estreicher S., Lata szkolne St. Wyspiańskiego. Stanisław Wyspiański w UJ, Kr. 1933; Kelles-Krauz K., Listy, Oprac. W. Bieńkowski, A. Garlicka, A. Kochański, Wr. 1984; Klemensiewiczowa J., Przebojem ku wiedzy. Wspomnienia jednej z pierwszych studentek krakowskich z XIX wieku, Wr. 1961; Wasilewski L., Ze wspomnień (1896–1899), „Z pola walki” R. 16: 1973 nr 2–3; – Nekrologi: „Czas” 1903 nr 119, „Izraelita” 1903 nr 5, „Kur. Codz.” 1904 s. 110, „Naprzód” 1903 nr 23, 25, 27; – AP w Kr.: sygn. 138–146, 185, 194, Spis ludności 1900, t. I poz. 431 (GLN), sygn. 443, 451–475 (StGKrMat.), sygn. 885 k. 649, 893 k. 1–21 (DPKr); Arch. UJ: sygn. S II 714, WP II 416 nr 111; B. Narod.: sygn. 2861 (koresp. z Zenonem Przesmyckim), sygn. 10589 (listy S-a do C. Jankowskiego z r. 1893); IBL PAN: Kartoteka bibliogr. A. Bara.

Aneta Kliszcz