Protaszewicz (Protasewicz, Protasiewicz) Ignacy (1875–1917), malarz. Ur. 5 X w Jarosławiu, był synem Władysława, inspektora ubezpieczeniowego, i Pauliny z Wojciechowskich.
P. kształcił się od r. szk. 1891/2 do 1894/5 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Akta Szkoły z r. 1894 zawierają prośbę P-a o udzielenie zapomogi oraz zaświadczenie ubóstwa stwierdzające, że «nie posiada żadnego majątku, nie zarabia nawet tyle, ile potrzeba na najskromniejsze dzienne utrzymanie». W r. szk. 1895/6 oraz w 1. półr. 1896/7 P. był uczniem Leona Wyczółkowskiego w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Na dalsze studia artystyczne wyjechał do Paryża i Rzymu. W r. 1902 osiadł na stałe w Warszawie. Tu rozwinął działalność artystyczną i zdobył sympatię w sferach artystyczno-literackich. Niezwykle przystojny, elegancki i atrakcyjny towarzysko, był na początku 1903 r. przedmiotem flirtu niespełna dziewiętnastoletniej Zofii Nałkowskiej, która pozowała mu do portretu przeznaczonego na wiosenną wystawę w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). Reminiscencje tej znajomości można odnaleźć w napisanym w r. 1905 opowiadaniu Nałkowskiej „Koteczka, czyli białe tulipany” ze zbioru pod tym samym tytułem (Lw. 1909). P. od r. 1902 uczestniczył stale w wystawach TZSP, gdzie wśród licznych pejzaży, głównie leśnych i ogrodowych, znalazły się w r. 1905 Gaj oliwkowy, a w r. 1906 Pomarańcze w Sorento i Wezuwiusz wybuchający. W l. 1902 i 1903 wystawiał w warszawskim Salonie Aleksandra Krywulta Wnętrze lasu i Portret pana L., w r. 1906 w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie Studium. W r. 1909 P. miał wystawę indywidualną w Salonie Stefana Kulikowskiego w Warszawie. Wystawa obejmowała ok. 40 prac, wśród których przeważały krajobrazy (Sad, Kwietnik, Bez, Stogi, Baszta iłżecka, Las w Zakopanem, Lipy, Altana, Chmura, Wnętrze parku) oraz portrety (m. in. portret poety Kazimierza Glińskiego).
P. uprawiał z zamiłowaniem malarstwo krajobrazowe, w którym pasjonowały go zagadnienia światła i koloru. Jego wrażliwość kolorystyczna oraz zdolność żywego utrwalania malarskich wrażeń na płótnie zwracały uwagę współczesnych krytyków sztuki. Prócz krajobrazów malował portrety, często kobiece, odznaczające się wykwintnym rysunkiem, oraz portrety męskie o zabarwieniu naturalistycznym. Doskonale charakteryzował portretowane osoby. Uprawiał też z wielkim powodzeniem karykaturę. Jego prace z tej dziedziny cechowała «trafna obserwacja psychologiczna, wytworna złośliwość, pomysłowość kompozycyjna i zalety czysto malarskie». Były to modernistyczne w charakterze, «podkreślone» portrety barwne, jak również kompozycje grupowe, malowane, często pastelowe. Współczesny recenzent Wacław Grubiński przyrównywał artystę do sławnego francuskiego karykaturzysty Sema. Karykatury P-a znane są tylko z reprodukcji: Jan Lemański, Przyjaciele, Ludzie i Metafizyk. W r. 1914, zaraz po wybuchu wojny, został P., jako poddany austriacki, internowany w północnej Rosji. Po dłuższych staraniach udało mu się uzyskać zgodę na zamieszkanie w Moskwie. Delikatnego zdrowia, nie wytrzymał ciężkich warunków tułactwa. Zmarł w Moskwie 3 X 1917.
P. rodziny nie założył.
W kwietniu 1919 odbyła się w TZSP pośmiertna wystawa P-a, na którą złożyły się jego portrety, krajobrazy i – po raz pierwszy – karykatury (m. in. pastelowa karykatura pianisty Karola Szustera, ofiarowana do zbiorów TZSP przez Janinę Pieńkowską).
Spuścizna artystyczna P-a niemal w całości uległa rozproszeniu. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się jedynie 3 maleńkie (8x13 cm), dekoracyjne pejzażyki: olejny Krajobraz wiejski i akwarele Polna droga i Krajobraz wiejski ze stawem, w Muzeum Narodowym w Krakowie (Zbiory Czapskich) – Wnętrze kościoła parafialnego w Rozemborku, rysunek piórkiem z r. 1893.
Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, W. 1977; Grubiński W., Najmodniejszy portret, „Wieś Ilustr.” 1914 nr 6 s. 29 (fot., reprod. obrazów i karykatur); Jaroszyński T., Malarz kolorysta. Ignacy Protaszewicz, tamże; Mitarski W., Wiosenne wystawy w Zachęcie, „Tyg. Ilustr.” 1919 półr. I s. 250 (2 reprod.); Piątkowski H., Ś. p. Józef [sic] Protaszewicz, „Kur. Warsz.” 1919 nr 105 s. 10; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Lednicki W., Pamiętniki, Londyn 1963 I 359; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, I, II; Nałkowska Z., Dzienniki czasu wojny, W. 1972; taż, Dzienniki 1899–1905, W. 1975; Spraw. Dyrekcji TPSP w Krakowie za r. 1906, s. 15; Spraw. Komitetu za r. 1919, s. 5, 7, 8; toż za r. 1920, s. 5; – „Kur. Warsz.” 1919 nr 108 s. 3 (Ze sztuki); – IS PAN: Materiały Słownika Artystów Polskich; Urząd Paraf. przy Kolegiacie w Jarosławiu: Świadectwo chrztu 1875 (Jarosław dzielnica Krakowskie), s. 93; – Informacje Eryka Lipińskiego.
Maria Zakrzewska