Szaniawski (właśc. Schneier, Sznajer) Ignacy (1909–1983), pedagog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Ur. 20 IV w Kalinowszczyźnie (pow. czortkowski), był najmłodszym dzieckiem Adama (prawdopodobnie Schneiera) (zm. 1916) i Magdaleny z Doroziewiczów (zm. 1917). Miał pięć sióstr.
Po śmierci obojga rodziców na tyfus wychowywał się S. do r. 1924 w zakładzie dla sierot; ukończył tam siedmioklasową szkołę ćwiczeń oraz kurs gry na skrzypcach. Następnie uczęszczał do Państw. Seminarium Nauczycielskiego w Czortkowie; po jego ukończeniu w r. 1928 został nauczycielem w szkole powszechnej w Suwałkach. W r. 1930 został przeniesiony do Jadowa (pow. radzymiński), a we wrześniu 1933 zatrudniono go w szkole powszechnej w Wołominie. Uzyskał uprawnienia nauczyciela szkół państw. (1932) oraz ukończył w Warszawie kurs maturalny i zdał eksternistycznie egzamin dojrzałości typu humanistycznego. Na Wydz. Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej uzyskał 17 XII 1937 magisterium z filozofii z wynikiem celującym na podstawie napisanej pod kierunkiem Antoniego Bolesława Dobrowolskiego rozprawy Ewolucja poglądów nauczyciela na własny jego zawód w okresie pracy szkolnej, opublikowanej pod tytułem Pedeutologia, jej rozwój i metody („Ruch Pedagog.” 1938/9 nr 3–8). Następnie pod kierunkiem Józefa Chałasińskiego przygotował dysertację doktorską z socjologii; opublikował do niej w r. 1939 wstęp metodologiczny pt. Rozprawa o metodzie opracowania autobiografii, pamiętników i dzienników nauczycieli („Pedagogium” nr 3).
Po wybuchu drugiej wojny światowej w r. 1939 znalazł się S. we Lwowie, gdzie podczas okupacji sowieckiej pracował jako wizytator w obwodowym Wydz. Oświaty Ludowej oraz wykładowca pedagogiki na kursach dla nauczycieli szkół średnich (4 I 1940 – 20 VI 1941). W dzienniku „Czerwony Sztandar” opublikował artykuły z pedagogiki. W czerwcu 1941 mianowany został zastępcą profesora pedagogiki w lwowskim Inst. Pedagogicznym. Niedługo potem, gdy Lwów został zajęty przez Niemców, znalazł się w tamtejszym getcie. Pracował jako drwal w koszarach wojskowych przy ul. Łyczakowskiej (do r. 1942) i tragarz w Głównym Urzędzie Pocztowym (do r. 1943). Uwięziony w obozie janowskim, uciekł z niego na początku czerwca 1943; po uzyskaniu aryjskich papierów na nazwisko Szaniawski zarabiał na życie pracując jako fotolaborant (do końca t.r.), tragarz i introligator. W latach okupacyjnych jego praca doktorska, gotowa już do druku, uległa zniszczeniu. Po ponownym zajęciu Lwowa przez ZSRR wykładał w r. akad. 1944/5, jako zastępca profesora, pedagogikę w tamtejszym Państw. Inst. Pedagogicznym i pracował w komisji (referacie) kulturalno-oświatowej Związku Patriotów Polskich we Lwowie.
W sierpniu 1945 osiadł S. w Warszawie. Wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (od r. 1948 w PZPR) i został 1 IX t.r. referendarzem w Min. Oświaty. Od 1 III 1946 do 31 V 1950 pracował w MSZ, najpierw jako zastępca dyrektora Biura ds. Żydowskich, a po jego likwidacji przeniesiono go 15 VIII 1948 do Dep. IV. W miesięczniku „Nowa Szkoła” (1947 nr 1/2) opublikował artykuł Straty wśród pedagogów polskich. Dn. 25 XI 1948 na Wydz. Humanistycznym UJ uzyskał doktorat na podstawie napisanej pod kierunkiem Zygmunta Mysłakowskiego dysertacji Diesterweg i „Wiosna Ludów”, czyli dramatyczne dzieje pewnej reformy (W. 1949, wyd. 2, W. 1950; fragmenty: Upadek myśli pedagogicznej u schyłku „Wiosny Ludów”, „Nowa Szkoła” 1948 nr 7/8, Stulecie urodzin Pestalozziego, „Życie Szkoły” 1948 nr 6/7, Walka o zeświecczenie szkoły w okresie rewolucji 1848 r., „Nowe Tory” 1948 nr 4, Die Probleme der Volksbildung in Deutschland am Vortale der Revolution von 1848, „Die Pädagogik” [Berlin] T. 5–6: 1949, T. 5: 1952). Na łamach tygodnika społeczno-literackiego „Kuźnica” (Skąd i dokąd? Uwagi o ideologii prof. Suchodolskiego, 1949 nr 20–21) ostro zaatakował przedwojenne poglądy pedagogiczne Bogdana Suchodolskiego, pisząc o nim «nie był faszystą, był raczej faszystoidem», zarzucał mu, że bez zdecydowanego odcięcia się od nich próbuje «przejść cichaczem na stronę humanistyki marksistowskiej». Opracował i poprzedził wstępem kolejne wydania pracy Stefana Rudniańskiego „Idea wychowania społecznego w dziejach myśli pedagogicznej” (W. 1949, 1950, 1961) oraz napisał posłowie do połączonego wydania jego dwóch prac „Pogadanki filozoficzne. Przewodnicy ludzkości” (W. 1958, 1960, 1968). Od 13 III 1950 do 30 VI 1951 pracował jako kierownik działu w Państw. Ośrodku Oświatowych Prac Programowych i Badań Pedagogicznych, powołanym przez Min. Oświaty. Równocześnie wchodził w skład zespołu redakcyjnego dwumiesięcznika „Nowa Szkoła” (połączonego w r. 1950 z „Ruchem Pedagog.”). Opublikował na jego łamach artykuły: Założenia ideologiczne jędrzejewiczowskich programów dla liceów pedagogicznych (1950 nr 3/4) oraz (wspólnie z Mysłakowskim) Pedagogika i oświata w Polsce w latach 1918–1939 (1950 nr 5). Był redaktorem pracy zbiorowej „Z zagadnień pedagogiki radzieckiej” (W. 1950) i zastępcą przewodniczącego podsekcji pedagogiki i psychologii Pierwszego Kongresu Nauki Polskiej (29 VI – 2 VII 1951 w Warszawie).
Od r. 1950 pracował S. równocześnie jako zastępca profesora w Studium Pedagogicznym Uniw. Warsz. Jesienią 1951 został na tej uczelni kierownikiem Zakł. Pedagogiki i Organizacji Szkolnictwa I Studium Pedagogicznego (od r. akad. 1952/3 Katedra Pedagogiczna w Inst. Filozoficznym). Był osobą kontrowersyjną, przez pracowników uważany za «wojującego marksistę». Dn. 24 VI 1955 otrzymał na Wydz. Pedagogicznym Uniw. Warsz. stanowisko docenta etatowego. Głównym przedmiotem jego zainteresowań była pedagogika pracy, teoria kształcenia politechnicznego i zawodowego oraz organizacja szkolnictwa w Polsce, ZSRR i NRD. Z tego zakresu opublikował książki: Kształcenie politechniczne a praca ręczna (W. 1959), Humanizacja pracy a funkcja społeczna szkoły. Antynomie wykształcenia ogólnego, politechnicznego i zawodowego oraz drogi ich przezwyciężenia (W. 1962, wyd. 2, W. 1967) oraz Model i metoda (W. 1965), a także kilkaset artykułów i recenzji. Po wznowieniu w r. 1959 „Ruchu Pedagogicznego” był do r. 1977 członkiem jego komitetu redakcyjnego. Dn. 19 XI 1960 został profesorem nadzwycz. i objął kierownictwo Zakł. Teorii Kształcenia Politechnicznego (w l. 1965–9 Katedra Kształcenia Politechnicznego i Zawodowego, w l. 1976–9 Pracownia Teorii Kształcenia Zawodowego). Od 1 X 1959 był wykładowcą, a w l. 1961–5 profesorem nadzwycz. w Wojskowej Akad. Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie, gdzie wykładał teorię kształcenia dla wykładowców i komendantów szkół oficerskich. W księdze „Problemy kultury i wychowania” (W. 1963), poświęconej Suchodolskiemu, zamieścił rozprawę Modele naukowe w dydaktyce a współczesna reforma szkolna. W książce Zawód i praca między diagnozą a prognozą czyli intelektualizacja pracy produkcyjnej – centralny problem współczesnego kształcenia zawodowego (W. 1973, wyd. 2, W. 1976), opublikowanej również w RFN (pt. Die Intellektualisierung der Arbeit. Beruf und Arbeit zwischen Diagnose und Prognose, Braunschweig 1975), Francji i Turcji, wprowadził do nauki pojęcie «intelektualizacji pracy i kształcenia zawodowego».
S. był członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych i Psychologicznych PAN (od r. 1953), Polskiego Tow. Cybernetycznego oraz Międzynarodowego Stow. Pedagogicznego «Sonnenberg». Jako członek (od r. 1928) ZNP działał w Sekcji Szkolnictwa Zawodowego jego Zarządu Głównego. Dn. 30 IX 1979 przeszedł na emeryturę. Był odznaczony Medalem X-lecia Polski Ludowej (1954), Krzyżami Kawalerskim (1973) i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotą Odznaką Honorową ZNP. Zmarł 23 IV 1983 w Warszawie, został pochowany 29 IV na cmentarzu Powązkowskim (dawnym Wojskowym).
Z małżeństwa z Julią z Tarczyłów (1916–1976), nauczycielką języka polskiego, miał S. dwóch synów: Józefa (ur. 1944), politologa, doktora historii, dziennikarza, w l. 1985–90 więźnia politycznego, potem wykładowcę prywatnych uczelni w Warszawie i Toruniu, oraz Ryszarda (ur. 1947), doktora biochemii, prezesa Zarządu Fundacji Hospicjum Onkologicznego św. Krzysztofa w Warszawie.
Czerniewski W., Bibliografia pedagogiki 1958–1970, W. 1976; tenże, Rozwój dydaktyki polskiej w latach 1918–1954, W. 1963; The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations: Poland Rescuers of Jews during the Holocaust, Jerusalem 2004 s. 354; Informator o pracownikach nauki prowadzących badania w zakresie oświaty i wychowania, W. 1973; Nowacki T. W., Leksykon pedagogiki pracy, Radom 2004; Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, W. 2007; Polska bibliografia pedagogiczna 1971–1979, W. 1986; Uniwersytet Warszawski 1945–1965. Materiały bibliograficzne, W. 1975; Wołoszyn S., Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Próba zarysu encyklopedycznego, W. 1997; – Okoń W., Działalność Katedry Dydaktyki UW w latach 1957–1967, „Roczniki Uniw. Warsz.” T. 8: 1968–9 [1970] s. 86; I Kongres Nauki Polskiej. Sekcja Nauk Społecznych i Humanistycznych. Referat podsekcji pedagogiki i psychologii, S. I, W. 1951 z. 4; Skubała-Tokarska Z., Społeczna rola Wolnej Wszechnicy Polskiej, Wr. 1967; Stanikowa-Mońka A., Studia pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim w okresie 1926–1982, W. 1997 s. 14–15, 17, 25, 39–40, 103, 108; Szulakiewicz W., „Rozprawy z Dziejów Oświaty” (1959–2003). Studium z dziejów czasopisma, Tor. 2004; Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego. Jubileusz pięćdziesięciolecia, W. 2004 s. 12, 33, 49, 104, 121; Żechowska B., Narodziny polskiej pedeutologii i jej linie rozwojowe, w: Rozwój pedagogiki w II Rzeczypospolitej (1918–1939). Problemy kontrowersyjne, Kat. 1992 s. 22, 26–7; – „Kwart. Pedagog.” 1964 nr 2 s. 69, 84–6, 90, 132, 135; „Roczniki Uniw. Warsz.” T. 10: 1971 [1972] (dane biogr. dot. profesorów i docentów Uniw. Warsz.) s. 121–2, T. 13: 1973 [1974] s. 255; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1983 nr 81, „Kwart. Pedagog.” 1984 nr 1 (J. Kowalczyk), „Życie Warszawy” 1983 nr 98–99, 105; – Arch. MSZ w W.: sygn. 46/97 nr 32 (fot., akta pracownicze S-ego); Arch. UJ: sygn. WHum 196 (teczka doktorska S-ego), sygn. WHum 197 (praca doktorska); Arch. Uniw. Warsz.: sygn. K.974 (fot., teczka pracownicza S-ego); B. Narod.: Wycinki prasowe w katalogu biogr. Informatorium; – Mater. Red. PSB: Wypis z aktu zgonu; – Informacje syna, Józefa Szaniawskiego z W. oraz Lucjana Turosa z W.
Mariusz Ryńca