Szall (właśc. Schall) Jakub, krypt. J. S., pseud.: B. Echowicz, Bolesław Echowicz, J. Szarski (1889–1942), historyk, publicysta.
Ur. 13 IV we wsi Romanówka (pow. trembowelski) w rodzinie żydowskiej, był synem Bernarda (Berla), dzierżawcy majątku ziemskiego i lwowskiego kupca, oraz Tony (Temy) Hauslinger.
S. uczył się we Lwowie, najpierw w Gimnazjum im. Franciszka Józefa I (1900–1), potem w Wyższej Szkole Realnej (1903) i II Szkole Realnej (1904), gdzie należał do kółka literackiego, którym opiekował się Kazimierz Jarecki. Po zdaniu matury w r. 1908 podjął jesienią 1910 studia na Wydz. Prawa Uniw. Lwow. W r. 1911 nawiązał współpracę z ukazującą się w Czerniowcach „Gazetą Polską”, a w r. 1912 przeniósł się na studia historyczne na Wydz. Filozoficznym uniw. w Czerniowcach. W czasopismach „Czernowitzer Tagblatt” i „Czernowitzer Allgemeine Zeitung” redagował kronikę galicyjską, a w lwowskim „Dzienniku Polskim” zamieszczał korespondencje z Bukowiny. W r. 1913 pod pseud. Bolesław Echowicz ogłosił artykuły o historii Mołdawii: w krakowskim tygodniku „Ojczyzna” (nr 8) Rok 1863 na Mołdawie. (Fragment do dziejów ruchu powstańczego), a w „Gazecie Polskiej” Mohylowie Lupulowie i ich stosunek do Polski, Handel Polski z Mołdawią od XIV do XVI w. oraz Domna Rozanda. (Szkic historyczny na tle dziejów Mołdawii). Po wybuchu pierwszej wojny światowej wyjechał we wrześniu 1914 do Wiednia i na Wydz. Filozoficznym tamtejszego uniwersytetu studiował geografię. Współpracował wtedy z dziennikiem „Wiedeński Kurier Polski”. Złożył rozprawę doktorską Russlands Verkehrsstrassen und Verkehrsmittel im XVI. und XVII. Jahrhundert, która jednak 11 X 1916 została odrzucona przez komisję egzaminacyjną. Wcielony do armii austro-węgierskiej, służył na froncie rosyjskim i awansował do stopnia podporucznika. Na podstawie poprawionej pracy doktorskiej pod tym samym tytułem otrzymał 18 VII 1918 na Uniw. Wiedeńskim stopień doktora filozofii. Następnie jako wolny słuchacz uczęszczał na różne uniwersyteckie wykłady z zakresu geografii i historii.
W r. 1920 wrócił S. do Lwowa, gdzie odtąd pracował jako nauczyciel geografii i historii w gimnazjach męskim i żeńskim prowadzonych przez Żydowskie Tow. Szkoły Ludowej i Średniej. Ogłosił broszury dla młodzieży: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. (Lw. 1921, wyd. 4, Lw. 1931), Streszczenie historii powszechnej (Lw. 1922, wyd. 3, Lw. 1939, pod pseud. J. Szarski), a także podręcznik do szkół średnich Dzieje Żydów na ziemiach polskich (Lw. 1926) oraz 50 tematów z nauki o Polsce współczesnej (Lw. 1929, pod krypt. J. S.). Popularyzował historię Polski oraz dzieje polskich Żydów m.in. w artykułach: Joachim Lelewel i jego stosunek do kwestii żydowskiej („Chwila” 1929 nr z 27 IX), O targach lwowskich w dawnych wiekach (tamże 1932 nr z 25 IX), Żółkiew, ulubiona siedziba Jana III („Gaz. Lwow.” 1933 nr 254, „Słowo Pol.” 1933 nr 254), Lwów w czasie inwazji rosyjskiej 1914–1915 („Straż Pol.” 1935 nr 2–3), Najdawniejsze osadnictwo żydowskie w Przemyślu („Mies. Żyd.” 1932 t. 2 z. 7–12), Jan III Sobieski a żydostwo czerwonoruskie (tamże 1933 t. 2 z. 7–12), Rok 1648 i Kniaź Jeremi Wiśniowiecki w świetle współczesnych historyków żydowskich (tamże 1934 z. 1–6) i Sobiescy jako mówcy i pisarze („Filomata” 1934 nr 56) oraz w broszurach: Jan III. Sobieski (żywot i czyny) (Lw. 1933), Król Jan Sobieski. (W 250-lecie bitwy pod Wiedniem) (Lw. 1933), Nowa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23-go marca 1935 r. z komentarzem historyczno-porównawczym (Lw. 1935), Żydostwo galicyjskie w czasie inwazji rosyjskiej 1914–1917 roku (Lw. 1936), Edward Śmigły-Rydz i jego boje (Lw. 1936), Śląsk Zaolzański (Lw. 1938), Kwestia polska jako zagadnienie międzynarodowe w latach 1765–1918 i najważniejsze ustawy konstytucyjne Państwa Polskiego od XIV do XVI w. (Lw. [b.r.w.]), Prehistoria ziem polskich i rozwój terytorialny państwa polskiego od X do XVII w. (Lw. [b.r.w.]). Ogłosił też artykuł o powołaniu przez Maksymiliana Goldsteina Muz. Żydowskiego we Lwowie pt. Zbieracz i jego zbiory („Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich”, Lw. 1935). Odrębne miejsce w jego dorobku zajmują broszury Wyciąg z historii powszechnej z uwzględnieniem historii kultury (Lw. 1933 cz. 1) i Ustrój Rzymu w rozwoju historycznym i dzieje polityczne starożytnego Rzymu (Lw. [b.r.w.], pod pseud. J. Szarski). Był autorem trzech biogramów zamieszczonych w pracy zbiorowej pod redakcją Z. Rersa „Bohaterom narodowym w hołdzie. Tym, którzy odeszli...” (Lw. 1936). Wraz z Norbertem Getterem i Zygmuntem Schipperem zredagował książkę „Żydzi – bojownicy o niepodległość Polski” (Lw. 1939); był autorem jej pierwszej części pt. Żydzi w obronie Polski przedrozbiorowej oraz w walkach o odzyskanie niepodległości i utrwalenie jej granic. Zarys historyczny. Ogłosił też książki Historia Żydów w Polsce, na Litwie i Rusi (Lw. 1934, wyd. 2, Lw. 1935), Przewodnik po zabytkach żydowskich m. Lwowa i historia Żydów lwowskich w zarysie (Lw. 1935) oraz Dawna Żółkiew i jej Żydzi (Żółkiew 1939). Recenzje książek publikował w „Kwartalniku Historycznym”, prowadził też pogadanki historyczne w Polskim Radiu. Działał naukowo, m.in. wykładał na UJK, Żydowskim Uniw. Ludowym Toybenhala i w Kole Kobiet Żydowskich. Należał do Tow. Miłośników Przeszłości Lwowa, Żydowskiego Tow. Literacko-Artystycznego, Żydowskiego Tow. Filozofów UJK oraz Kuratorium Muzeum przy Żydowskiej Gminie Wyznaniowej; współpracował z Żydowskim Inst. Naukowym w Wilnie (Jidiszer Wisnszaftłecher Institut – JIWO). Podczas okupacji sowieckiej przebywał S. nadal we Lwowie. Po wkroczeniu Niemców do miasta (30 VI 1941) został przesiedlony do utworzonego tam getta. Na prośbę Emanuela Ringelbluma, prowadzącego w getcie warszawskim konspiracyjne archiwum, zbierał materiały dotyczące życia codziennego Żydów w okupowanym Lwowie. Latem 1942, wobec planowanej przez Niemców akcji eksterminacji Karaimów, S. wraz z prawnikiem, działaczem społecznym i członkiem lwowskiego Judenratu Lejbem Landauem zaprzeczył ich żydowskiemu pochodzeniu, co przyczyniło się do ich ocalenia. W trakcie likwidacji lwowskiego getta (10–23 VIII 1942) został wywieziony do obozu zagłady w Bełżcu, gdzie wkrótce został zamordowany. Jego materiały kompletowane dla Ringelbluma uległy zniszczeniu.
S. prawdopodobnie nie założył rodziny.
Bibliografia polska 1901–1939, W. 1991–2005 II–VI; Biedrzycka A., Bibliografia pomników kultury dawnych kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej, Kr. 2000 s. 173, 280; Bojko O., Synagogi L’viva, L’viv 2008; Cała A., Żydowskie periodyki i druki okazjonalne w języku polskim. Bibliografia, W. 2005; Encyclopedia of the Holocaust, New York–London 1990 II; Kozłowski, Bibliogr. powstania; Polski słownik judaistyczny, W. 2003 II; Słown. pseudonimów, IV; Wininger, Jüdische Biographie, VII; The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, New Haven–London 2008 I; – Internet: www.holocaustresearchproject.org/ar/belzec/ belzecrememberme.html; – Chołodecki, Księga gimnazjum Franciszka Józefa, s. 339; Feuerstein H., Fragmenty z dziejów współżycia młodzieży we Lwowie, w: Żydzi bojownicy o niepodległość Polski, Red. N. Getter i in., Lw. 1939; Friedman F., The Karaites under Nazi Rule, w: On the Track of Tyranny, Vallentine 1960 s. 111; tenże, Zagłada Żydów lwowskich, Ł. 1945 s. 37–8; Gąsiorowski S., Stan badań nad dziejami gmin żydowskich na ziemi lwowskiej w XVII i XVIII wieku, w: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich. Materiały z konferencji. Kraków 21–23 XI 1995, Red. K. Pilarczyk, Kr. 1997; Gorovskij F. i in., Evrei Ukrainy, Kiev 1995 č. II s. 119; Honigsman J., Zagłada Żydów lwowskich (1941–1944), W. 2007 s. 77; Kiełbasiewicz S., Obraz Żyda w historiografii polskiej okresu międzywojennego, Tor. 2005 s. 54, 63, 65–6, 81, 92, 116, 118, 141; Łętocha B., „Chwila” gazeta Żydów lwowskich, „Roczn. Lwow.” 1995/6 s. 74; Melamed V., Evrei vo L’vove (XIII-pervaja polovina XX veka), L’vov 1994 s. 32, 50–1, 86, 97, 101, 106, 136, 226, 234, 236; Pendzich B. M., Osadnictwo żydowskie i liczebność ludności żydowskiej na ziemiach Rzeczypospolitej w okresie przedrozbiorowym. Stan i program badań, w: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich. Materiały z konferencji, Kraków 21–23 XI 1995, Red. K. Pilarczyk, Kr. 1997; Raba J., Between Remembrance and Denial, New York 1995; tenże, From Romanticism to Fascism: the Polish image of Mid-17th-century Ukrainian Jewry, w: The Jews in Poland, Red. A. K. Paluch, Cracow 1992 I; Synagogi Ukraïny, Izd. I. Mogytyč, V. Slobodjan, „Vistnyk institutu ukrzachidproektrestavracija” T. 9: 1998; Šyška O., Ěvreï L’viva: istorija ta istoriki, „Halic’ka Brama” 1997 nr 10/11 s. 3; Tomaszewski J., Zarys dziejów Żydów w Polsce w latach 1918–1939, W. 1990; – Almanach żydowski, Lw.–W.–P. 1937 (fot.); Pierwsze Sprawozdanie II Szkoły Realnej we Lwowie za r. szk. 1904, Lw. 1904 s. 61; toż za r. szk. 1908, Lw. 1908 s. 51; Trzydzieste sprawozdanie Dyrekcji Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie za r. szk. 1903, Lw. 1903 s. 71; Zagórowski, Spis nauczycieli; – AGAD: Księga metrykalna ur. gm. wyznania mojżeszowego Budzanów, ks. 1762, poz. 41 k. 11; Archiv der Universität Wien w Wiedniu: sygn. PH RA 4275 pudło 65, sygn. PH RA 4414 pudło 67.
Stefan Gąsiorowski