Lauterbach Jan Alfred (1884–1943), historyk sztuki i muzeolog. Ur. w Warszawie 23 VI 1884 (lub 24 VI 1885), był synem Bernarda i Anny z Hirszmanów. Przeznaczony do zawodu kupieckiego, po ukończeniu szkół w Warszawie przeniósł się do Lipska, gdzie studiował w Akademii Handlowej, równocześnie słuchając wykładów filozoficznych na uniwersytecie i obracając się w środowisku intelektualistów i ludzi sztuki. Praktykę handlową rozpoczął w Hamburgu, ale ją samowolnie porzucił, postanawiając uzyskać wykształcenie humanistyczne. Studiował na uniwersytetach w Bonn i Bernie Szwajcarskim, gdzie uzyskał doktorat filozofii. W r. 1911 ukazała się w Monachium jego pierwsza poważna praca pt. Die Renaissance in Krakau. T. r. L. powrócił do Warszawy, gdzie rozwinął dużą aktywność odczytową i wiele publikował w czasopismach (szczególnie w „Museionie” i w „Przeglądzie Technicznym”). W l. 1912–9 pracował w dziale inwentaryzacyjno-konserwatorskim Tow. Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Od r. 1919 był referentem w Min. Sztuki i Kultury (z krótką przerwą w r. 1920, kiedy uczestniczył w wojnie), następnie do r. 1928 był radcą w Departamencie Sztuki Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. Okresowo wykładał historię sztuki w Politechnice Warszawskiej. Od r. 1928 do 1937 był dyrektorem Państwowych Zbiorów Sztuki. Zbiory te zorganizował, urządził ich stałą ekspozycję i czasowe wystawy. Z dużą energią i smakiem dobierał wyposażenia wnętrz państwowych gmachów reprezentacyjnych. Ostatnią pracą tego typu było urządzenie Łazienek; gdy obicia jednej z sal pałacyku nie przypadły żonie prezydenta I. Mościckiego do gustu, a L. odmówił ich zmiany, został ze stanowiska zwolniony, zdegradowany i przeniesiony z powrotem do Wydziału Sztuki Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ.
L. miał szerokie zainteresowania naukowe: socjologia i metodologia historii sztuki, konserwatorstwo i muzeologia, architektura i malarstwo, plastyka dawna i nowoczesna. Ogłaszał prace naukowe, ale także bardzo liczne krytyki i eseje (m. in. w „Nowym Przeglądzie Literatury i Sztuki”, „Przeglądzie Warszawskim” i „Arkadach”) na temat sztuki polskiej i obcej. Szczególnym zainteresowaniem darzył swe miasto rodzinne, któremu poświęcił parę książek: Potrzeby estetyczne Warszawy (W. 1915), pionierską pracę Styl Stanisława Augusta (1918), monografię artystyczną Warschau (Lipsk 1918, wyd. polskie Warszawa, W. 1925), wiele studiów szczegółowych, im. in. o pałacu Brühla. Drobniejsze szkice zebrał w tomie Pierścień sztuki (W. 1929). Muzeologię polską reprezentował parokrotnie na kongresach międzynarodowych. Był członkiem Tow. Naukowego Warszawskiego, od r. 1921 współpracownikiem Komisji Historii Sztuki PAU, od 1930 członkiem zarządu Związku Muzeów, wchodził do władz Instytutu Propagandy Sztuki, należał do Związku Literatów Polskich. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi.
Podczas okupacji L. ukrywał się na Saskiej Kępie pod nazwiskiem Majewski. W tym czasie napisał m. in. zaginione studia Przyczyny katastrofy, próbę inwentaryzacji zniszczonych w r. 1939 zabytków stolicy, a na zamówienie Instytutu Wydawniczego Biblioteka Polska przygotował drugie wydanie Warszawy, uwzględniając straty wojenne. Rkp. pracy pt. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej (opr. w r. 1943) znajduje się w posiadaniu Antoniego Trepińskiego w Warszawie. Zadenuncjowany przez konfidenta gestapo, L. został, wraz z żoną Stefanią, aresztowany 9 XI 1943 r. i podobno jeszcze tego samego dnia zamordowany. Dzieci nie pozostawił.
Rzeźba portretowa O. Niewskiej i fot. u Jana Heymana w Zawierciu; – W. Enc. Powsz., (PWN); W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Peretiatkowicz A., Sobeski M., Współczesna kultura polska, P. 1932; – Prace Kom. Hist. Sztuki, Kr. 1939/46 VIII 302; Ruszczyc F., Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w latach 1919–1929, Wil. 1931 s. 11–2; – „Kwart. Muzealny” 1948 z. 1/4 s. 18; – IS PAN: Bibliografia prac L-a; – Papiery siostry L-a (m. in. jej pamiętnik wojenny i brulion życiorysu L-a) u Jana Heymana.
Andrzej Ryszkiewicz