Pląskowski Jan Antoni Mieczysław, pseud. Janosik (1904–1973), inżynier elektryk, organizator i dyrektor wydawnictw technicznych. Ur. 18 I w Lublinie, był synem Aleksandra (zm. w r. 1909), urzędnika sądowego, i Aleksandry z Łapińskich, bratankiem Romualda (zob.). Jako ochotnik Legii Akademickiej wziął udział w wojnie polsko-radzieckiej 1920 r. i dostał się do niewoli. Po powrocie do kraju ukończył Szkołę Ziemi Mazowieckiej w Warszawie (1922), po czym, zarobkując na utrzymanie, odbył jednocześnie studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, w r. 1932 uzyskał dyplom inżyniera elektryka. Od r. 1927 pracował jako kreślarz, a po ukończeniu studiów jako prokurent i kierownik działu ogólnego w warszawskim biurze zarządu Elektrowni Okręgu Warszawskiego (EOW) w Pruszkowie, gdzie zajmował się planowaniem i propagandą rozwoju elektryfikacji gospodarstw domowych, rzemiosła i przemysłu. W końcu 1938 r., na wniosek inż. Alfonsa Hoffmanna, ówczesnego dyrektora Śląskich Zakładów Elektrycznych «Ślązel» w Katowicach, został P. zaangażowany do «Ślązelu» na stanowisko kierownika działu planowania i prokurenta, gdzie m. in. uczestniczył w pracach nad projektem linii wysokiego napięcia 220 kV Śląsk – Warszawa i próbami zastosowania słupów wahliwych typu Darrieusa. Od r. 1935 był członkiem Komisji Przyrządów Grzejnych, a w l. 1938–9 wiceprzewodniczącym zarządu Grupy Elektryfikacyjnej Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP). Brał udział w pracach Komitetu Propagandowo-Taryfowego Związku Elektrowni Polskich w sprawie rozwoju elektryfikacji rzemiosła. Na zjeździe przedstawicieli elektrowni polskich we Lwowie (1937) wygłosił referat pt. Korzyści intensywnego prowadzenia propagandy przez elektrownie (druk. w: „O program elektryfikacji”, W. 1937). Był w r. 1939 współautorem projektu normy na naczynia elektryczne (PNE-75). W t. r. został wiceprezesem Związku Polskich Inżynierów Elektryków. We wrześniu 1939 P. powrócił do Warszawy i wziął udział w obronie stolicy jako oficer do zleceń specjalnych w grupie płka Jana Hyc pod dowództwem gen. Juliusza Rómmla i zajmował się dostawą amunicji dla walczących oddziałów WP. Podczas okupacji niemieckiej do r. 1941 był dyrektorem elektrowni w Jabłonnie pod Warszawą, a potem zajmował się dorywczo produkcją grzejników elektrycznych i prowadzeniem przedsiębiorstwa transportowego, które m. in. użyczało swego samochodu dla potrzeb konspiracji. W l. 1943–4 P. należał do Armii Krajowej (używał pseud. Janosik) i w ramach Kierownictwa Dywersji (Kedywu) działał w szefostwie saperów jako organizator produkcji zapalarek i przewodów zapłonowych do min oraz dostawca chemikaliów do wytwarzania materiałów wybuchowych. Wspomnienia swoje z tego okresu, pt. Kedyw – znaczy walka, opublikował w piśmie „Horyzonty Techniki” 1958 nr 1 i 2. Brał udział w powstaniu warszawskim 1944 r. jako oficer techniczny i do zleceń specjalnych w Dowództwie Rejonu III, a od 22 VIII 1944 jako I oficer sztabu w grupie płka Topora w rejonie Politechniki Warszawskiej. Po kapitulacji powstania przebywał w obozach jenieckich w Sandbostel pod Bremą i w Lubece.
Po powrocie do kraju P. przez krótki okres pracował w zarządzie Zakładów Elektrycznych Okręgu Warszawskiego, a od lipca 1946 do października 1949 był sekretarzem generalnym SEP. Przyczynił się wówczas do wznowienia działalności SEP w zakresie prac przepisowo-normalizacyjnych, terminologicznych i wydawniczych. Działał także w kilku komisjach fachowych SEP, m. in. Komisji Wydawniczej, Centralnej Komisji Normalizacji Elektrotechnicznej i Komisji Energetycznych Instrukcji Eksploatacyjnych. Poza tym brał udział w pracach organizacyjnych Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT) i był współtwórcą nowego statutu SEP. W l. 1947–8 był ponadto sekretarzem generalnym polsko-czechosłowackiej komisji naukowo-technicznej. W r. 1947 uczestniczył w konferencji polsko-czechosłowacko-jugosłowiańskiej w sprawie normalizacji elektrotechnicznej. W dn. 14 VII 1949 P. został przewodniczącym komisji organizacyjnej, przygotowującej podstawy do utworzenia z inicjatywy NOT przedsiębiorstwa p. n. Państwowe Wydawnictwa Techniczne (PWT), a w październiku t. r. otrzymał nominację na dyrektora naczelnego PWT. Zaangażował wówczas doświadczonych wydawców, jak m. in. Heliodor Chmielewski, Tadeusz Niczewski, Jan Świtkowski i Bohdan Walentynowicz, stworzył solidne podstawy do dalszej pomyślnej działalności PWT (od r. 1961 Wydawnictw Naukowo-Technicznych). Był tu P. inicjatorem wielu przedsięwzięć innowacyjnych, m. in. uruchomienia pierwszych w kraju konkursów na najlepsze techniczne dzieła polskie i tłumaczenia dzieł obcych oraz konkursu na popularną broszurę techniczną (1950), a zwłaszcza utworzenia Działu Słownictwa Technicznego (1952). Był też później inicjatorem konkursów na recenzje książek technicznych (1953) oraz współinicjatorem organizowania dorocznych Dni Książki Technicznej (od r. 1968 Dni Książki i Prasy Technicznej).
Następnie P. pracował kolejno jako dyrektor departamentu w Centralnym Zarządzie Wydawnictw, Przemysłu Graficznego i Księgarstwa (1954–5), dyrektor państwowego wydawnictwa «Wiedza Powszechna» (1955–6), ponownie dyrektor PWT (1956–9), starszy redaktor ds. programowych Państwowego Wydawnictwa Szkolnictwa Zawodowego (1956–9), starszy radca w Ośrodku Planowania i Koordynacji Badań Naukowych PAN (1960–4), kierownik Zakładu Informacji Centralnej w Centralnym Instytucie Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej (1964–7) oraz do przejścia na emeryturę w końcu 1971 r. jako dyrektor i redaktor naczelny Wydawnictw Komunikacji i Łączności w Warszawie. Poza tym był P. współtwórcą ruchu wydawniczego i rozwoju bibliotekarstwa fachowego w Polsce Ludowej. W r. 1952 należał do autorów memoriału w sprawie popularyzacji, rozprowadzania i czytelnictwa książki technicznej, a w r. 1965 do inicjatorów współpracy krajów członków Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w zakresie informacji o rozwoju nauki, techniki i ekonomiki. Działał w Polskim Tow. Wydawców Książek (od r. 1970 członek sądu koleżeńskiego). Był wiceprzewodniczącym komitetu organizacyjnego I Krajowej Narady Bibliotekarzy Bibliotek Fachowych i Dokumentalistów (7–9 XI 1958), współautorem projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie organizacji bibliotek fachowych i ośrodków dokumentacji. Od r. 1953 był członkiem, a od r. 1959 przewodniczącym komitetu redakcyjnego „Terminarza Technika” NOT. Na III Kongresie Techników Polskich w Warszawie (1957) wygłosił referat pt. Zagadnienia polityki wydawniczej piśmiennictwa technicznego w obecnej sytuacji (druk w: III Kongres Inżynierów i Techników Polskich, W. 1958 II, i „Przegl. Techn.” 1957 nr 9). Działał w Radzie Prasy Technicznej (RPT) już w okresie jej organizowania (od r. 1956), a później jako członek komisji statutowej i od r. 1970 jako główny referent Komisji Planowania i Prognozowania RPT, dla której opracował ankietę i sposób jej wykorzystania, a wyniki opublikował w wydawnictwie RPT pt. Planowanie rozwoju prasy technicznej. Ankieta i jej wyniki (W. 1972). Był od r. 1961 redaktorem „Kalendarza Młodego Technika”, a od r. 1965 zastępcą redaktora naczelnego rocznika PAN pt. „Podstawowe problemy współczesnej techniki”. Ogłosił wiele artykułów w różnych czasopismach na temat czytelnictwa technicznego, planowania, polityki wydawniczej, kadr autorskich, produkcji książek technicznych, piśmiennictwa technicznego, współpracy wydawnictw technicznych z przemysłem poligraficznym.
P. był także członkiem komitetu obchodu jubileuszu czterdziestolecia SEP i redaktorem naczelnym wydawnictwa „Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959” (W. 1959). W r. 1961 został przewodniczącym Rady Nadzorczej Biura Wydawnictw SEP, a następnie powierzono mu przygotowanie konspektu monografii pt. „Historia elektryki polskiej”, dla której opracował program tematyczny do tomu I pt. „Nauka, piśmiennictwo i zrzeszenia” (W. 1976). P. zginął w dn. 18 VI 1973 zaskoczony niespodziewaną zawieją śnieżną podczas wędrówki turystycznej w Tatrach (Dolina Kasprowa); pochowany został na cmentarzu komunalnym (dawnym wojskowym) na Powązkach w Warszawie (kwatera B 21-7-5). Był odznaczony m. in. Krzyżem Walecznych, Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W małżeństwie z Marią z Szymańskich (od r. 1924) miał córkę Marię (ur. 1925), zamężną Szurmak, redaktora, oraz synów: Andrzeja (ur. 1927), inżyniera, specjalistę z dziedziny automatyki, i Zbigniewa (ur. 1932), inżyniera, specjalistę z dziedziny techniki budowlanej.
Fot. na planszy zbiorowej (tableau) pracowników EOW dn. 31 XII 1937 ku czci inż. Kazimierza Straszewskiego, w: Arch. Historii Elektroenergetyki Polskiej w Tor.; – Pawlak W., Bibliografia publikacji o prasie technicznej w PRL za l. 1945–72, W. 1973; toż za r. 1974, W. 1975; toż za r. 1975, W. 1977; Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1978 I; Spis inżynierów elektryków polskich, W. 1936; – Czy kupić kuchnię i warnik elektryczny?, Tor. 1937 s. 12; Działalność Naczelnej Organizacji Technicznej w latach 1945–1974, W. 1976 s. 51, 214; Działalność stowarzyszeń naukowo-technicznych w l. 1945–74, W. 1976 s. 56, 68; Historia elektryki polskiej, W. 1976–8 I (życiorys, fot.), II; Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959 s. 108 (fot.); Informator o władzach i organach Stowarzyszenia Elektryków Polskich, W. 1935, 1936/7, 1937/8, 1939; Planowanie rozwoju prasy technicznej. Zasady i metody, W. 1972 s. 4; – Konferencja propagandowo-taryfowa w Katowicach, 1937 s. 3, 5, 10, 39, 40; O program elektryfikacji. Sprawozdanie z obrad ogólnokrajowego zjazdu elektrowni we Lwowie, dn. 7–9 III 1937, W. 1937 s. 5, 275, 280, 309, 329, 333; Sprawozdanie Pol. Tow. Wydawców Książek za okres 7 IV 1970 – 27 XI 1974, W. 1975; Sprawozdanie Zarządu Głównego z działalności Stowarzyszenia Elektryków Polskich za r. 1959, W. 1960 s. 9, 13; toż za r. 1961, W. 1962 s. 10; toż za l. 1964–5, W. 1966 s. 69, 72; Sprawozdanie z działalności Rady Prasy Technicznej w l. 1970–1973, W. 1974 cz. 3 s. 11, 14, 16, 33; III Kongres Inżynierów i Techników Polskich. Warszawa 24–26 II 1957, W. 1958 II; – „Biul. Naczelnej Organizacji Inżynierów RP” 1937 nr 8–9 s. 5; „Biul. Pol. Tow. Wydawców Książek” 1967 nr 3 s. 42, 1968 nr 1 s. 23, 36, 1970 nr 2 s. 66– 8, 74; „Energetyka” 1952 s. 256, 1953 s. 242; „Prasa Techn.” 1972 nr 3 s. 7, 1973 nr 4 s. 5; „Przegl. Elektrotechn.” 1933 s. 137, 1938 s. 727, 771, 1939 s. 23, 78, 671, 684, 685, 802, 1946 nr 3 s. 3 i VI, 32, 34, 67, 98, 99, 104, 1947 nr 9, 10 s. VIII, 59, 124, 119, 249, 311, 1948 s. 83, 1950 s. 368, 371, 373, 1969 s. 465 (fot.); „Przegl. Techn.” 1969 nr 40 s. 3 (fot.); „Roczn. B. Narod.” 1974 s. 62, 66, 67; „Roczn. Warsz.” 1976 s. 400; „Tyg. Powsz.” 1973 nr 3; „Zesz. Nauk. Akad. Górn.-Hutn.” nr 256: Elektryfikacja i Mechanizacja Górnictwa i Hutnictwa Z. 37: 1970 s. 67; „Życie Warszawy” 1973 nr 154, 155; – Arch. Min. Kultury i Sztuki w W.: Akta osobowe P-ego, sygn. 9895; Arch. Wydawnictw Naukowo-Technicznych w W.: Akta osobowe P-ego, sygn. 896; Arch. Zarządu Głównego SEP w W.: Protokoły zebrań Zarządu Głównego SEP za l. 1946–9; – Dokumenty, pamiątki i materiały w posiadaniu rodziny P-ego; – Drzewo genealogiczne familii Pląskowskich w posiadaniu syna Andrzeja Pląskowskiego; Informacje syna Andrzeja Pląskowskiego oraz Heliodora Chmielewskiego i Jana Wacława Czarnowskiego z Warszawy.
Jerzy Kubiatowski