Stummer (Sztumer) Jan Chrzciciel (1784–1845), naczelny lekarz wojskowy Królestwa Polskiego, profesor Szkoły Głównej Krakowskiej i Uniwersytetu Warszawskiego.
Ur. 7 VII (ochrzczony 19 VII) w Krakowie; pochodził z rodziny wywodzącej się z Tyrolu, osiadłej w Krakowie pod koniec XVII w., był synem Jana Kantego (ok. 1760–1820), zaliczanego do znaczniejszych kupców krakowskich, handlującego winem i pośredniczącego w handlu nieruchomościami, właściciela kamienic przy ul. Floriańskiej 3 i Rynku Głównym 7, oraz Elżbiety z Kikulinusów, córki Tomasza, kupca, i Marii z Kasprzyckich. Siostrami S-a były Justyna i Karolina, zamężna za Julianem Sawiczewskim (zob.), a braćmi: Maciej (1790–1863), kupiec handlujący towarami żelaznymi, działacz krakowskiego Tow. Dobroczynności, autor broszury „Organizacja i ustawy Towarzystwa Dobroczynności Wolnego miasta Krakowa” (Kr. 1817), w r. 1820 poseł do Izby Reprezentantów, w l. pięćdziesiątych i sześćdziesiątych naczelnik sekcji w Banku Polskim w Warszawie, oraz Franciszek (zm. 1825), kupiec, ożeniony z Zofią z Sobieniowskich (zm. 1821).
Po ukończeniu liceum w Krakowie S. rozpoczął studia na Wydz. Lekarskim Szkoły Głównej Krakowskiej. Z tego czasu pochodzi jego wiersz Powinszowanie od Justyny i Jana Stummera matce ich […] w dzień imienin (Kr. 1801). W l. 1804–6 był asystentem kliniki chirurgicznej i położniczej. W r. 1806 otrzymał na Wydz. Lekarskim dyplom magistra chirurgii i akuszerii, a w sierpniu 1808 stopień doktora medycyny i chirurgii. Od r. 1808 pracował jako pomocnik prosektora w Katedrze Anatomii i Okulistyki. W r. 1809 został sztabschirurgiem gwardii dep. krakowskiego i otrzymał nominację na profesora w Katedrze Anatomii i Okulistyki. W tym samym czasie, uchylając się od obowiązków uniwersyteckich, wstąpił do wojska Ks. Warsz. i wziął udział w kampanii przeciw Austrii. Dn. 20 V t.r. został mianowany starszym lekarzem szpitala wojskowego w Sandomierzu. W czasie oblężenia miasta przez wojska austriackie odznaczył się ofiarnością w niesieniu pomocy rannym, za co otrzymał Krzyż Złoty Wojskowy. Dn. 30 VI mianowany został urzędnikiem zdrowia I kl. w szpitalach wojskowych Ks. Warsz.
Po zakończeniu wojny S. zwolnił się 28 XII 1809 z wojska Ks. Warsz. i w styczniu 1810 jako profesor anatomii, fizjologii i okulistyki objął Katedrę Anatomii Wydz. Lekarskiego Szkoły Głównej Krakowskiej. Wspierany finansowo przez ojca, pracował początkowo bez regularnego wynagrodzenia. W l. 1810–13 z własnych środków zatrudniał dwóch prosektorów i przyczynił się do zwiększenia ilości preparatów anatomicznych. W r. 1812, w zastępstwie biorącego udział w kampanii rosyjskiej chirurga Sykstusa Lewkowicza, wykładał dodatkowo chirurgię praktyczną i położnictwo. W tym czasie prowadził też klinikę chirurgiczną. W r. 1813 wstąpił w Krakowie do loży masońskiej «Przesąd zwyciężony». W czasie tworzenia przez ks. Józefa Poniatowskiego V Korpusu został S. powołany na stanowisko naczelnego lekarza przy ambulansach polowych; 4 III t.r. otrzymał nominację na lekarza dywizyjnego, a 11 III na naczelnego urzędnika zdrowia przy ambulansach V Korpusu. W bitwie pod Lipskiem 19 X dostał się do niewoli rosyjskiej, gdzie dozorował (do 24 XII) rosyjskie lazarety wojskowe. Uwolniony, objął ponownie 8 V 1814 zastępstwo profesora chirurgii oraz wykłady anatomii i fizjologii w Szkole Głównej Krakowskiej. T.r. odbył podróż naukową po Europie; od października, po odejściu Józefa Markowskiego, pełnił urząd dziekana Wydz. Lekarskiego.
Pod koniec r. 1814 został S. wezwany przez naczelnego wodza WP w. ks. Konstantego do zorganizowania służby zdrowia w wojsku polskim. Ustąpił wtedy z Katedry Anatomii (objął ją jego uczeń Józef Kozłowski) i przeniósł się na stałe do Warszawy. Dn. 18 II 1815 otrzymał nominację na naczelnego lekarza WP i jednocześnie szefa Wydz. Lekarskiego Komisji Rządowej Wojny. Od 4 X 1817 wykładał jako zastępca profesora anatomię na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. Dn. 1 IX 1818 rozdzielono pełnione przez S-a funkcje; przestał być naczelnym lekarzem WP (został nim Franciszek Ksawery Baldauf), ale zatrzymał stanowisko szefa Wydz. Lekarskiego Komisji Rządowej Wojny. Z tej ostatniej funkcji zrezygnował jednak 25 IV 1820 i wrócił na stanowisko naczelnego lekarza WP. W tym czasie zakończył też zajęcia w Katedrze Anatomii Uniw. Warsz. (obarczono go odpowiedzialnością za upadek gabinetu anatomicznego). S. należał do współtwórców powołanego t.r. Tow. Lekarskiego Warszawskiego; był od 28 XI jego członkiem i autorem uwag do projektu statutu. W tym czasie niewiele praktykował jako lekarz. Pełnił natomiast funkcję lekarza domowego prymasa Jana Pawła Woronicza; w grudniu 1829 towarzyszył mu w podróży do Wiednia i był przy jego śmierci. W l. 1829 i 1830 w. ks. Konstanty, który S-a «dość lubił» (K. Girtler), przyznał mu wysoki dodatek do żołdu.
Po wybuchu powstania listopadowego w. ks. Konstanty skierował S-a do Szpitala Ujazdowskiego, by opiekował się rannymi Rosjanami. Od 3 II 1831 sprawował S. nadzór nad siedmioma szpitalami wojskowymi w Warszawie oraz ambulansami i szpitalem na Pradze. Rozkazem dziennym z 6 II t.r. wódz naczelny Michał Radziwiłł usunął go z funkcji naczelnego lekarza WP, mianując na to stanowisko Karola Kaczkowskiego. Dn. 29 III odmówił S. złożenia przysięgi Rządowi Narodowemu i został zdymisjonowany przez prezesa Rządu Narodowego ks. Adama Jerzego Czartoryskiego. Wyjechał następnie do Krakowa, gdzie w październiku urządził szpital dla garnizonu rosyjskiego.
W r. 1832 wrócił S. do Warszawy. Dn. 19 V t.r. na pogrzebie profesora farmacji Józefa Celińskiego wygłosił mowę Głos przy grobie Józefa Celińskiego… (W. 1832). Od 14 IX 1832 do 7 II 1837 był członkiem Komitetu Tymczasowego Lekarskiego. W l. trzydziestych i czterdziestych zajmował się przede wszystkim sprawami urzędniczo-lekarskimi, m.in. z polecenia namiestnika Król. Pol. I. Paskiewicza przygotował projekt nowej organizacji administracyjno-lekarskiej w Król. Pol. Badając epidemiologię chorób zakaźnych, odbywał podróże służbowe i inspekcje sanitarne. Wspólnie z Andrzejem Janikowskim i M. Wojde opracował Przepisy obowiązujące przy wykonywaniu sądowo-lekarskich dochodzeń na trupach i oddzielną instrukcję dla lekarzy (W. 1840, wyd. też w jęz. rosyjskim). Był członkiem komisji badającej problem zwiększonej umieralności pacjentek warszawskiego Inst. Położniczego. Nobilitowany w r. 1837 w randze radcy kolegialnego, został mianowany w r.n. prezesem Rady Ogólnej Lekarskiej. Ukazem cara Mikołaja I z 29 X 1844 otrzymał tytuł radcy stanu V rangi, co w wojsku rosyjskim było odpowiednikiem stopnia gen.-majora, ze starszeństwem z 19 VI 1840. W sierpniu 1844 car przyznał mu «wsparcie roczne i dożywotnie» w wysokości 1605 rb. 45 kop. Dn. 6 IV 1845 przeszedł S. na własną prośbę na emeryturę. Wg Sebastiana Girtlera S. «twarzą, postacią i ruchem miał być tak do Bonapartego Napoleona I podobny, iż ci, co blisko widywali cesarza, utrzymywali, że łatwo mógł jeden za drugiego uchodzić». Zmarł 15 VIII 1845 w Warszawie, został pochowany w rodzinnym grobowcu Stummerów na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Orderem św. Włodzimierza IV kl., Orderem św. Anny II kl. z koroną cesarską i Orderem św. Stanisława II kl.
S. był dwukrotnie żonaty; w pierwszym małżeństwie z Marianną de Wolkfeile miał córkę Olimpię Wiktorię (ur. 1816). Z drugiego małżeństwa zawartego w r. 1821 z Teklą z Wentzlów (1792–1866), pochodzącą ze znanej rodziny restauratorów krakowskich, pozostawił dziesięcioro dzieci. Byli to synowie: Aleksander Ludwik (1822–1882), naczelnik Sekcji Włościan i Kolonistów w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych, referendarz stanu w kancelarii Rady Stanu Król. Pol., ożeniony z wdową po swoim bracie, Walerym, Emilią Rossman (1837–1872), Feliks Bonifacy (1825–1854), Edward Maksymilian (1828–1895), radca stanu, sędzia Sądu Apelacyjnego w Warszawie, Walery (Walerian) Antoni (1830–1864), makler przysięgły Giełdy Warszawskiej, ożeniony z Emilią Rossman, i Józef Wiktor (1832–1895), lekarz ogólny i chirurg Szpitala Ewangelickiego w Warszawie, odkrywca i propagator przyrodolecznictwa w Szczawnicy, autor m.in. broszury „Szczawnica i jej potrzeby” (Kr. 1881), działacz i dobrodziej Inst. Moralnej Poprawy Dzieci w Królikarni na Mokotowie, współorganizator pogotowia ratunkowego w Warszawie, ożeniony z Natalią Przyrembel (1841–1903). Córkami S-a z tego małżeństwa były: Natalia Klotylda Elżbieta (1825–1842), Tekla Franciszka (1827–1901), zamężna Husarzewska, Maria (Marianna) Radzimiła (1834–1855), zamężna Tomorowicz, i Anna Balbina (imię zakonne: Elżbieta) (1836–1902), felicjanka, w l. 1870–2 przełożona domu zakonnego we Lwowie, w l. 1872–81 mistrzyni nowicjatu w Krakowie, od r. 1881 pomagająca o. Honoratowi Koźmińskiemu w pracach wydawniczych i organizowaniu ukrytych zgromadzeń honorackich.
Cmentarz Powązkowski; Enc. Org., XXIV; Estreicher w. XIX, IV; Kośmiński, Słown. lekarzów; Małachowski–Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Sęczys, Legitymacje Król. Pol.; Słown. lek. pol. XIX w., II (podob. S-a); Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, L. 1995 (dot. córki S-a, Anny Balbiny); Wachholz L., Poczet grona nauczycielskiego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 14: 1934 s. 25; – Bartkiewicz B., Szkoła Główna Warszawska, Kr. 1901 II; Bieliński, Uniw. Warsz., I 141, 663, 666–7, II 616–18, III 754; Dutkowa R., Uniwersytet Jagielloński w czasach Księstwa Warszawskiego. Szkoła Główna Krakowska w latach 1809–1814, Wr. 1965; Giedroyć F., Rada Lekarska Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, W. 1913 s. 757–8; tenże, Służba zdrowia w dawnym wojsku polskim, W. 1927; Kohmann S., Dzieje nauki i nauczania anatomii w Krakowie, w: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 228; Louis-Wawel J., Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, Wyd. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, Kr. 1977; Noszczyk W., Zarys dziejów chirurgii polskiej, W. 1989; Peszke J., Stulecie Warszawskiego Tow. Lekarskiego 1820–1920, W. 1931 cz. 1 s. 12, 39, 44, 142, 348; Skibiński Z., Jan Chrzciciel Stummer jako profesor anatomii w Uniwersytecie Jagiellońskim (1810–1815), „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 11: 1931 s. 47–55; Skobel F., Wiadomości o stanie Wydziału Lekarskiego w Szkole Głównej Krakowskiej za rządu austriackiego, w: Rocznik Wydziału Lekarskiego, Kr. 1842 V 165; Stembrowicz W., Krótki rys dziejów Wydziału Lekarskiego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, w: Dzieje nauczania medycyny i farmacji w Warszawie, Red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, W. 1990 s. 148; Szumowski W., Krakowska szkoła lekarska po reformach Kołłątaja, Kr. 1929 s. 159; Teichmann W., Zakład anatomii opisowej, w: Zbiory i zakłady przyrodnicze i lekarskie Krakowa, Red. J. Rostafiński, Kr. 1881; Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917 s. 143; Zakłady Uniwersyteckie w Krakowie, Kr. 1864 s. 265–6; Zembrzuski L., Rys dziejów chirurgii wojennej polskiej, W. 1919 s. 78, 89–90; tenże, Z papierów po drze medycyny i chirurgii Janie Stummerze, „Lekarz Wojsk.” 1923 nr 1 s. 85–8; tenże, Złota księga korpusu sanitarnego polskiego 1797–1918, W. 1927 s. 25; – Girtler K., Opowiadania. Pamiętniki z lat 1803–1831, Oprac. Z. Jabłoński, J. Staszel, Kr. 1971 I, II; Louis-Wawel J., Przechadzka kronikarza po rynku krakowskim, Kr. 1890 s. 63; Majer J., Wiadomości z życia profesorów Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim, Kr. 1862 s. 48; Nekrologi „Kuriera Warszawskiego”, Oprac. A. T. Tyszka, W. 2001 I; Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów (1831–1869), Kr. 1962; Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego, W. 1855–66; Rocznik Wojskowy Królestwa Polskiego, W. 1817–18, 1820–30; Spis szlachty Królestwa Polskiego, W. 1851; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 r., Wyd. B. Pawłowski, W. 1931 I; – „Czas” 1895 nr 77 (nekrolog syna S-a, Edwarda); „Kur. Warsz.” 1830 nr 347, 1831 nr 39, 1832 nr 32, 1833 nr 25, 1844 nr 66, 221, 1882 nr 256 (nekrolog syna, Ludwika); „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 14: 1845 s. 267–8 (wspomnienie o S-rze); – Arch. UJ: rkp. WL I 30, WL I 37, WL I 85, SI 38, SI 62, SI 130; B. Jag.: rkp. 8887 III t. 2, 4 (listy S-a z r. 1831, koresp. M. J. Brodowicza); – Informacje Andrzeja Kostrzewskiego z Kr. i prawnuczki S-a, Teresy Wandy Stummer z W.
Marcin Leśniewski