Szamborski (Szamborsky) Jan (Johann) Ferdynand August (1780–1832), pedagog, pastor ewangelicki w Prusach Wschodnich.
Ur. we wsi Skarzyn w pow. Pisz (Johannisburg) na Mazurach.
S. uczył się prawdopodobnie w szkole miejskiej w Piszu. «Mówił płynnie i czysto po polsku, posiadał także gramatyczne znajomości języka» (J. T. Woyde). Po r. 1792 lub 1795 przeniósł się do tzw. Prus Nowowschodnich (obejmujących dep. płocki i białostocki), gdzie przyjął wyznanie katolickie. Wg „Kroniki Białej Piskiej” doczekał się w ciągu dwudziestu lat «wysokiej godności kościelnej» oraz nobilitacji (w dokumentach występuje jako von Szamborski). Po r. 1815 przeniósł się do Królewca. Wbrew zwyczajowi rozpowszechnionemu w Prusach Wschodnich nie zniemczył ortografii swego nazwiska, natomiast wrócił do wyznania ewangelickiego. Od r. 1816 był lektorem języka polskiego (Sprachlehrer, Sprachmeister, Lector) w Seminarium Polskim przy Wydz. Teologicznym uniw. w Królewcu. Przygotowywał seminarzystów do pracy duszpasterskiej, uczył głoszenia kazań i interpretacji Pisma św. Kierował ponadto niższym kursem studentów. Otrzymywał zaledwie 50 talarów rocznego wynagrodzenia, toteż uzupełniał swoje dochody prywatnymi lekcjami języka polskiego oraz korektami książek w wydawnictwie Hartunga. W r. 1819 opublikował Lehrbuch der polnischen Sprache für Deutsche (Königsberg), który zadedykował dyrektorowi seminarium Johannowi T. Woyde. Dn. 8 IX 1820 został mianowany profesorem. W 1. poł. l. dwudziestych rozpoczął studia teologii ewangelickiej na Wydz. Teologicznym uniw. w Królewcu.
S. był tłumaczem podręczników niemieckich na język polski, które trafiały głównie do bibliotek szkolnych na Mazurach. Przełożył książkę Johanna Weysa (Weissa) „Krótka nauka geografii stopniami prowadzona...” (Königsberg 1821), w której zamieścił ludowe nazwy miejscowości w Prusach Wschodnich, dając w ten sposób materiał do badań toponomastyki mazurskiej. Brał udział w zbiorowym przekładzie popularnej pracy religijnej Johanna Hübnera „Dwa razy pięćdziesiąt i dwa przedniejszych biblijnych powieści z Starego i Nowego Testamentu...” (Królewiec 1824, 1844, 1866). Przetłumaczył również „Odpowiedzi na przyłączone do Dwa razy pięćdziesiąt i dwóch biblijnych powieści. Pytania i rozważania dla pomocy dającym naukę rodzicom i nauczycielom, jako też dla dorosłej młodzieży...” Samuela K. G. Küstera (Królewiec 1825, wyd. 3, tamże 1866). Opracowywał podręczniki do nauki języka polskiego: Deklinacje i koniugacje polskiego języka... (Królewiec [1824]), Eine methodische Aussprachslehre der polnischen Sprache für Deutsche, nach welcher schon mehrere derselben in wenigen Stunden die schwersten Worte der polnischen Sprache aussprechen und lesen gelernt haben... (Königsberg 1824) oraz Łatwy sposób poznania polskiej pisowni (Królewiec 1824). Napisał też podręcznik do nauki historii: Historia pruska dla szkół wiejskich i miejskich... (Królewiec [1824]). Jako pedagog i lektor cieszył się uznaniem studentów i władz uniwersyteckich. Wraz z Woyde przyczynił się do sprowadzenia do biblioteki Seminarium Polskiego książek polskich autorów, m.in. Samuela Bogumiła Lindego, Onufrego Kopczyńskiego, Ignacego Krasickiego, Ignacego Potockiego, Feliksa Bentkowskiego oraz Juliana Ursyna Niemcewicza.
W r. 1826 ukończył S. studia. Z powodu niskiego uposażenia zrezygnował 12 XI t.r. z pracy na uniw. w Królewcu i przeniósł się na stanowisko polskiego pastora (diakona) do Białej Piskiej, wsi z przewagą ludności mazurskiej. Przetłumaczył tam książkę Stecherna o sadownictwie „Anweisung zur Obstbaumzucht [...] Wskazka hodowania drzew owocowych” (Lyck [Ełk] 1828, wyd. 2, Królewiec [przed 1870]). Na łamach miesięcznika „Preussische Provinzial-Blätter” (T. 1: 1829) podważono sensowność tego przekładu, uznając, że Mazurzy nie rozumieją polskiego języka literackiego. Prawdopodobnie to S. odpowiedział tamże (T. 2: 1829) anonimowo, twierdząc, że z powodu kontaktów z ludnością Mazowsza polszczyzna nie stanowi dla Mazurów problemu. Od jesieni 1829 był diakonem we wsi Ostrykół (Ostrokollen, Scharfenrade) w pow. ełckim, gdzie również przeważała ludność mazurska. Ostatnimi opracowanymi przez niego podręcznikami były: Gramatyka języka polskiego (Królewiec [1830]) oraz O pisowni polskiej dla łatwego nauczenia się czytać (Królewiec [ok. 1830]). W tym okresie opublikował również biograficzną książeczkę Marcin Luter (Królewiec [1830]), cieszącą się w Prusach Wschodnich dużą popularnością; jeszcze w r. 1883 „Evangelisches Gemeindeblatt” polecało ją bibliotekarzom. S. zmarł w lutym 1832 w Olsztynku (Hohenstein).
Augusiewicz S. i in., Wybitni Polacy w Królewcu. XVI–XX wiek, Olsztyn 2005 s. 192–5; Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich Ziem Zachodnich i Północnych 1530–1939, W. 1996; Enc. Org., XXIV; Estreicher w. XIX, IV; Nowy Korbut, VI; Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w., (bibliogr.); – Bogdan D., Das Polnische und das Litauische Seminar an der Königsberger Universität vom 18. bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts, „Nordost-Archiv” T. 3: 1994 s. 412–16; Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich w XVI–XX w., „Reform. w Polsce” 1953–5 nr 45–60 s. 319–74; Dzieje literatury mazurskiej, Oprac. G. Jasiński, Dąbrówno 2009; Grygier T., Seminarium Polskie w Królewcu, „Komun. Mazur.-Warmińskie” 1957 nr 3 s. 136–7; Harnoch A., Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg 1890 s. 322–3; Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX wieku (1817–1914), Olsztyn 2003; Jasiński J., Problematyka języków nieniemieckich w Prusach Wschodnich w I połowie XIX wieku, w: Zagadnienia narodowościowe w Prusach Wschodnich w XIX i XX wieku, Red. J. Jasiński, Olsztyn 1993; Martuszewski E., „Die polnische Sprachfrage in Preussen” Gustawa Gizewiusza jako źródło do badań nad dziejami germanizacji szkolnictwa na Mazurach, Olsztyn 2001; Sembrzycki J. K., Krótki przegląd literatury ewangelicko-polskiej Mazurów i Szlązaków od r. 1670, Nawsi 1888 s. 78, 83; – Festschrift zur Feier des 500 jährigen Bestehens von Bialla Ostpreussen 1428–1928, [Bialla 1928] s. 46–9, 58 (fragmenty „Kroniki Białej Piskiej”); Grygier T., Wybór materiałów do kwestii polskiej w Prusach Wschodnich w XIX wieku, „Zap. Tow. Nauk. Tor.” T. 19: 1953 z. 1–4 s. 264–6; Mazury i Warmia 1800–1870. Wybór źródeł, Oprac. W. Chojnacki, Wr. 1959 s. 548–9 (wykaz publikacji S-ego z r. 1825); Rhesa L., Kurzgefasste Nachrichten von allen seit 1775 an den evangelischen Kirchen in Ostpreussen angestellten Predigern als Fortsetzung der Arnoldtschen Presbyteriologie, Königsberg 1834 s. 110, 112; – „Evangelisches Gemeindebl.” (Königsberg) 1883 s. 31; „Preussiche Provinzial-Blätter” 1829 T. 1 s. 191–4, 604–6, T. 2 s. 558; – AP w Olsztynie: Kuratorium Uniw. Królewieckiego, sygn. 1647 nr 57, Uniw. Królewiecki, sygn. 1646 nr 1832, Rejencja Olsztyńska, sygn. 4 nr 2089.
Janusz Jasiński