Heurich Jan, iunior (1873–1925), architekt. Ur. w Warszawie 16 VII, syn znanego architekta, Jana, i Bronisławy z Lilpopów. H. ukończył w Warszawie szkołę realną W. Górskiego (1889), następnie Akademię Sztuk Pięknych w Petersburgu, ze stopniem artysty architekta (1896). W l. 1897–9, dzięki stypendium «Grand Prix de Rome», zwiedził zachodnią Europę i północną Afrykę, zapoznał się z architekturą, muzeami i bibliotekami. Jesienią 1899 r. osiadł na stale w Warszawie i oddał się pracy architektonicznej. Tutaj zaprojektował m. in. budynek Biblioteki Publicznej przy ul. Koszykowej oraz gmach Tow. Higienicznego przy ul. Karowej. W l. 1907–10 wybudował dom Raczyńskich na pl. Małachowskiego, zniekształcony po wojnie przebudową. W gmachu tym H., nawiązując do świetnych tradycji warszawskiej architektury początków XIX w., dał jednocześnie rozwiązania nowe, przystosowane do wymagań wielkomiejskiej urbanistyki, które zużytkowali po latach twórcy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. W l. 1912–7 H. wzniósł przy zbiegu ul. Jasnej i Zgoda Bank Towarzystw Spółdzielczych, ozdobiony ogromnymi, rzeźbionymi orłami, tzw. dom Pod Orłami. W tym monumentalnym gmachu wystąpiły już tendencje konstruktywistyczne, przejawiające się w ujawnieniu szkieletu żelazo-betonowego, jako osnowy kompozycyjnej, oraz w dążeniu do prostoty i logiki konstrukcji. Zapoczątkowane wówczas nowoczesne pomysły rozwinął H. szeroko w swym ostatnim dziele – którego przedwczesna śmierć nie pozwoliła mu już wykończyć – w projekcie Muzeum Narodowego w Warszawie. Większość jednak prac H-a znalazła się poza Warszawą, na terenie b. Kongresówki, Grodzieńszczyzny, Wołynia i Podola, gdzie budował dwory, wille, pałace, kościoły, szkoły i inne budynki użyteczności publicznej. Chętnie zawsze nawiązywał do wzorów architektury rodzimej, interesował się budownictwem wiejskim, czerpał też z motywów sztuki zakopiańskiej.
Od r. 1900 H. wykładał w szkole B. Wiesiołowskiej, w szkole technicznej E. Świecimskiego (później W. Piotrowskiego), w cechu murarskim, w Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda, w l. 1906–8 w Sekcji Technicznej Tow. Kursów Naukowych (późniejszej Wolnej Wszechnicy). Po wybuchu pierwszej wojny światowej miał cykl wykładów o zawodzie architekta na wyższych kursach architektonicznych. Brał udział w tłumaczeniu i opracowaniu podręcznika „Technik”, wydanego w l. 1905–8. Położył również zasługi na polu organizacji szkolnictwa artystycznego w ówczesnych trudnych warunkach politycznych; należał do założycieli Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, otwartej w r. 1904, oraz do organizatorów Wydziału Architektury nowo powstającej Politechniki Warszawskiej (1915). W tymże czasie zajmował się sprawą nauczania sztuk pięknych w szkołach średnich oraz opracowaniem projektu Rady Artystycznej, mającej krzewić wykształcenie artystyczne w kraju. Rozwijał poza tym ożywioną działalność organizacyjną i społeczną. Należał do zarządu Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej (1900–18), wchodził w skład Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (1904–8, 1914–6). W l. 1907–18 był członkiem redakcji działu architektury w „Przeglądzie Technicznym”. W l. 1913–8, jako prezes Koła Architektów, przyczynił się do jego rozkwitu. Z chwilą wybuchu pierwszej wojny światowej działał w Centralnym Komitecie Obywatelskim, jako przewodniczący Sekcji Budowlanej, aż do czasu rozwiązania Komitetu przez władze okupacyjne. W r. 1915 powołany został przez Zarząd m. st. Warszawy na członka prezydium Sekcji Budownictwa i był przewodniczącym Sekcji Architektury. W l. 1916–7, jako członek Rady Głównej Opiekuńczej, przewodniczył w Wydziale Budowlanym Rady. Zasiadał w Radzie Miejskiej (1916–9), należał do Rady Muzeum Narodowego w Warszawie (od 1916). W r. 1917 był dyrektorem Komisji Odbudowy Kraju. Z chwilą odrodzenia Polski, H., wyrzekając się na lat kilka własnej twórczości architektonicznej, kierował w r. 1918 referatem, a następnie departamentem sztuki w Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ., inicjując natychmiastową opiekę nad niszczejącymi zabytkami sztuki. W grudniu 1918 r., z chwilą powstania Min. Sztuki i Kultury, H. mianowany w nim został szefem Sekcji Sztuk Plastycznych (12 XII), a następnie podsekretarzem stanu (27 I 1919). Po ustąpieniu ministra Z. Przesmyckiego w grudniu 1919 r. H. był faktycznym, a od 24 VII 1920 r. mianowanym kierownikiem Ministerstwa. Ze stanowiska tego ustąpił 11 VII 1921 r., z chwilą decyzji skasowania Ministerstwa. W r. 1922 był powołany na członka komitetu budowy gmachów szkolnych, w r. 1924 objął przewodnictwo w Radzie Artystycznej przy Magistracie Warszawy. W Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej zamieścił szereg życiorysów budowniczych i architektów polskich. Odznaczony był Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski (2 V 1923). Żonaty z Marią Bobrowską, miał 2 synów i 2 córki. Zmarł H. w Warszawie 11 XII 1925 r.
Rzeźba i płaskorzeźba głowy w brązie w posiadaniu rodziny; – Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Łoza, Architekci, s. 116–7, 352, 355–7, 364–6, 368, 374–5, 377, 379, 382–3, 385, 393, 395–6, 400–1, 405, 408, 412–3, 415, 419, 423, ilustr. nr 65, 67, 68; tenże, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, W. 1934 II; – Album sterników nawy państwa polskiego, W. 1929 s. 82–3; Łoza S., Szkice warszawskie, W. 1958; Minorski J., Próba oceny architektury polskiej 1918–39, „Architektura” 1953 nr 12 s. 306–8; Noakowski S., J. H., „Tyg. Ilustr.” 1926 nr 6 s. 101 (przedruk Noakowski S., Pisma, W. 1957); tenże, J. H. jako architekt-artysta, „Architektura i Budownictwo” 1926 z. 12 s. 3–16 (przedruk: Noakowski S., Pisma, W. 1957); Politechnika Warszawska 1915–25, Księga Pamiątkowa, W. 1925; Rogaczewski B., J. H. jako działacz społeczny, „Architektura i Budownictwo” 1926 z. 12 s. 17–21 (fot.); Zaniewicz M., Jaroszewski T., Bołdok S., J. H. – warszawski architekt przełomu XIX i XX w., „Stolica” 1953 nr 48 s. 13; – „Kur. Warsz.” 1925 nr 346 s. 4; „Rocz. Nauk.-Liter.-Artyst.” (Okręta), s. 290–1; Spraw. Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w W. za 1925 r.
Maria Manteufflowa