Nowicki Jan (1775–1829), pisarz. Ur. w Lubartowie «z ubogich rodziców szlachetnego stanu», zapewne oficjalistów Sanguszków. Kształcił się w szkołach wydziałowych lubelskich i warszawskich, po ich ukończeniu pracował jako nauczyciel prywatny «w znakomitych domach». W końcu lat dziewięćdziesiątych był nauczycielem Jana i Ignacego, synów Stanisława Mieroszewskiego, w Mysłowicach koło Krakowa. Związał się wówczas z krakowskim środowiskiem literackim i w oparciu o oficynę typograficzną Greblów podjął działalność pisarską, otrzymując «w nagrodę… jakieś małe wynagrodzenie w pieniądzach» (A. Grabowski). Tłumaczył powieści «czułe» F. Th. M. de Baculard d’Arnaud („Lorenzo i Nina. Powieść sycylijska”, Kr. 1796 i wyd. następne, „Odpoczynki człowieka czułego”, Kr. 1798) i J. P. Floriana („Estella, miłostki pasterskie”, Kr. 1796 i wyd. następne, „Gonzalw z Korduby”, Kr. 1804), literaturę podróżniczą (C. F. Volneya „Opis Egiptu”, Kr. 1800 i „Podróż do Syrii i Egiptu”, Kr. 1803) i edukacyjną (A. H. C. Dampmartina „Rysy planu edukacji”, Kr. 1800 i wyd. następne; w wypisach do tego dzieła pomieścił fragmenty z pism S. Johnsona, J. Swifta oraz z „Emila” J. J. Rousseau), opatrując ją «notami tłumacza», w których zawarł własne poglądy na wychowanie i nauczanie, m. in. polemizował z obiegową ówcześnie opinią o wyższości nauczycieli duchownych, zwłaszcza jezuitów, nad świeckimi. Dla Mieroszewskich napisał nadto nie drukowaną «dramę» Cnotliwe syny albo przyjazd ojca (1797), dedykowaną swemu chlebodawcy.
Dn. 17 XI 1804 poślubił N. przyrodnią siostrę Tekli Greblowej (żony Antoniego, zob.) – Józefę Wójcikiewiczównę (ślub uczcił Jacek Idzi Przybylski okolicznościowym wierszem) i osiadł w nabytej w wieczystą dzierżawę Kapitułce w Zielonkach koło Krakowa. Odtąd pracą pisarską zajmował się marginalnie. W r. 1812 na zlecenie Józefa Małeckiego, drugiego męża Greblowej, przygotował do druku (poprawił i ogładził stylistycznie) rękopis „Pielgrzymki do Ziemi Świętej” ks. Józefa Drohojowskiego (wyd. Kr. 1812). Działał czynnie w powstałym z inicjatywy S. Mieroszewskiego krakowskim Tow. Dobroczynności: w l. 1817–29 był prezydującym Wydziału Spisu, w l. 1817–22 redaktorem „Rocznika Tow. Dobroczynności”, w r. 1821 członkiem Delegacji Lustrującej Rachunki, nadto przygotował do druku ustawy Towarzystwa („Organizacja i ustawy Towarzystwa Dobroczynności Wolnego Miasta Krakowa”, Kr. 1817). Był też członkiem Tow. Naukowego Krakowskiego; w r. 1820 przedstawił na posiedzeniu Towarzystwa przekład rozprawy A. F. Villemaina „O korzyściach i nieprzyzwoitościach krytyki” („Pam. Warsz.” T. 17: 1820), a w r. 1822 własną Rozprawę o nadużyciu nauk przez sofistyczność, szkolarstwo i pedantyzm („Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 7: 1822). W l. 1819–22 należał do loży wolnomularskiej «Przesąd Zwyciężony na Wschodzie Krakowa» (członek III stopnia); w spisie członków figurował wśród urzędników, z określeniem «dozorca pociągów [pojazdów] skarbowych». Parokrotnie posłował do Zgromadzenia Reprezentantów Rzeczypospolitej Krakowskiej; na posiedzeniu 3 III 1822 popierał wniosek Jana Maya o podwyższenie subwencji rządowej na wydawanie «Gazety Krakowskiej». Miał też pełnić urząd sędziego pokoju i sędziego trybunału pierwszej instancji. Po śmierci pierwszej żony poślubił Mariannę z Ulidowskich. Zmarł bezpotomnie 24 V 1829, majątek przekazał w testamencie na cele dobroczynne.
Estreicher; Nowy Korbut, VI/1; Enc. Org.; Wurzbach, Biogr. Lexikon; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, s. 67; – Bąkowski K., Kronika krakowska 1796–1848, Cz. 2, Kr. 1906; Głębocki J., Wspomnienie zasług śp. J. N-ego, „Roczn. Tow. Dobroczynności Miasta Kr. za R. 1855” T. 37: 1856; tenże, Zakłady ku ulżeniu cierpieniom bliźnich obecnie w Krakowie istniejące, z krótką wzmianką o dawnejszych, Kr. 1852 s. 97, 132; Małachowski-Łempicki S., Dzieje wolnomularstwa w Krakowie 1755–1822, Kr. 1929; Pachoński J., Drukarze, księgarze i bibliofile krakowscy 1750–1815, Kr. 1962; Wachholz Sz., Rzeczpospolita Krakowska. Okres od 1815 do 1830 r., W. 1957 s. 318; – Grabowski A., Wspomnienia, Kr. 1909 II; Mieroszewscy S. i S., Wspomnienia lat ubiegłych, Kr. 1964 s. 199; – „Roczn. Tow. Dobroczynności Wolnego Miasta Kr.” T. 12: 1829 s. 23, 31; – B. Czart.: rkp. 3150 („Lorenzo i Nina”); B. Jag.: rkp. 2980 (Cnotliwe syny, autograf), 5517 s. 102–112 (fragment z Estelli).
Elżbieta Aleksandrowska