Stepa Jan Piotr (1892–1959), profesor filozofii chrześcijańskiej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, biskup tarnowski.
Ur. 24 VI w Sassowie (Sasowie, pow. złoczowski), był synem Szczepana (zm. 1906), cieśli, oraz Joanny z Pokornych (zm. 1939); miał czterech braci i siostrę.
Po ukończeniu w r. 1903 szkoły powszechnej w rodzinnej miejscowości uczył się S. w gimnazjum w Złoczowie. W r. 1907 przeniósł się do Lwowa, gdzie kontynuował naukę w VI Gimnazjum (później im. Stanisława Staszica). Po zdaniu 21 VI 1911 z odznaczeniem matury wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie i rozpoczął studia teologiczne na Uniw. Lwow. Gdy do Lwowa wkroczyła 3 IX 1914 armia rosyjska, został aresztowany i skazany przez sąd wojskowy na karę śmierci; 22 VI 1915 Rosjanie opuścili miasto i nie wykonali wyroku. Po zdaniu egzaminów końcowych z teologii pastoralnej i homiletyki (8 VII t.r.) oraz prawa kanonicznego (22 VII) otrzymał 27 VII święcenia kapłańskie z rąk arcybp. Józefa Bilczewskiego. Krótko przebywał w Podhajcach (19–30 X), następnie został wikariuszem w rodzinnym Sassowie; uczył religii także w okolicznych szkołach powszechnych w Chmielowej, Hucie Werchobuskiej, Kołtowie i Opakach. Od 12 VIII 1918 był administratorem parafii Pieniaki (pow. brodzki). Po przejęciu władzy w Złoczowie przez Zachodnioukraińską Republikę Ludową został aresztowany (po 24 XI t.r. lub 27 XII) i oskarżony o prowadzenie działalności antyukraińskiej, a następnie osadzony w złoczowskim więzieniu. Dn. 25 V 1919 zwolniono go i mógł wrócić do parafii w Pieniakach; niebawem tereny te przejęły władze polskie. Od 11 VII t.r. był wikariuszem w Podhorcach (pow. złoczowski), a od 1 IX – proboszczem w Zazuli-Kozakach (pow. złoczowski); jako ekspozyt i katecheta dojeżdżał do Łuk, Płuchowa i Podlipców.
W r. 1921 został S. wikariuszem parafii św. Marii Magdaleny we Lwowie; uczył religii w szkole powszechnej żeńskiej św. Marii Magdaleny i prywatnym żeńskim seminarium nauczycielskim Anny Rychnowskiej. Od r. 1922 studiował na Université Catholique w Louvain (Belgia) pod kierunkiem L. Noëla i kard. D. Josepha Merciera – zwolenników autonomii filozofii względem teologii oraz uprawiania metafizyki tomistycznej w powiązaniu z naukami szczegółowymi. Podczas studiów pełnił posługę duszpasterską wśród polskich robotników pracujących w Belgii i Francji, a doświadczenia te opisywał we lwowskiej „Gazecie Kościelnej”. Dn. 13 VII 1925 uzyskał doktorat z filozofii tomistycznej. Po zakończeniu nauki zwiedził m.in. Egipt, Palestynę i Syrię, a następnie wrócił t.r. do Lwowa, gdzie został wikariuszem parafii św. Elżbiety. Był także katechetą w VI Państw. Gimnazjum im. Stanisława Staszica (opiekował się tam Sodalicją Mariańską i Kołem Młodzieży PCK) oraz kolejno w VIII Państw. Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego (w 1. półr. r. szk. 1925/6) i I Państw. Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika (w 2. półr. t.r. szk.). W l. 1926–30 był wikariuszem lwowskiej parafii św. Antoniego, ucząc równocześnie religii w szkole powszechnej męskiej im. Marii Konopnickiej (1 V – 30 VI 1927) i żeńskiej im. Klementyny Tańskiej-Hoffmanowej (27 V 1927 – 30 VI 1928). Od r. akad. 1927/8, zastępując chorego Kazimierza Waisa, prowadził na Wydz. Teologicznym UJK w ramach godzin zleconych wykłady z filozofii chrześcijańskiej. Po przejściu 1 III 1929 Waisa na emeryturę i uzyskaniu 21 VI t.r. habilitacji na podstawie pracy Neokantowskie próby realizmu a neotomizm (Lw. 1927) został S. zastępcą profesora (15 V 1930) i tymczasowym kierownikiem (od r. 1932 kierownikiem) Inst. Filozofii Chrześcijańskiej Wydz. Teologicznego UJK. Oprócz filozofii wykładał socjologię, a w l. akad. 1933/4 i 1934/5 także dogmatykę spekulatywną. Uzupełnił drugie wydanie podręcznika ks. Franciszka Gabryla „Noetyka” (L. 1929). Od lipca do sierpnia 1929 odbył kolejną podróż do Palestyny i Egiptu. Publikował rozprawy z teorii poznania, m.in. Poznawalność świata rzeczywistego w oświetleniu św. Tomasza (Lw. 1930). W l. 1931–4 był kuratorem Akademickiej Sodalicji Mariańskiej Studentów UJK. Na prośbę Waisa dopisał ostatni rozdział do jego pracy „Kosmologia szczegółowa” (Gniezno 1932). Ogłaszał artykuły i recenzje m.in. w „Ateneum Kapłańskim”, „Collectanea Theologica” i „Przeglądzie Filozoficznym”. Od r. 1932 brał udział w posiedzeniach Polskiego Tow. Filozoficznego (od r. 1938 Polskie Tow. Filozoficzne im. Kazimierza Twardowskiego) we Lwowie. Dn. 1 IX 1932 został profesorem nadzwycz. Dn. 17 III 1933 powierzono mu funkcję asystenta kościelnego Stow. Katolickiej Młodzieży Akademickiej «Odrodzenie» we Lwowie; od r. 1935 był wykładowcą w sekcji filozoficznej tegoż. W l. trzydziestych uczestniczył w kursach katechetycznych w Warszawie i Wilnie. W r. 1934, podczas Międzynarodowego Kongresu Filozofii Tomistycznej w Poznaniu, wygłosił referat w sekcji socjologii tomistycznej Le caractèretotal de l’état d’après S. Thomas d’Aquin („Magister Thomas doctor communis. Księga pamiątkowa Międzynarodowego Kongresu Filozofii Tomistycznej w Poznaniu, 28–30 sierpnia 1934”, Gniezno 1935). Opublikował wspomnienia pośmiertne o Waisie w „Przeglądzie Filozoficznym” (R. 37: 1934) i „Collectanea Theologica” (R. 16: 1935). W l. 1935–9 był we Lwowie członkiem Archidiecezjalnej Rady Akcji Katolickiej, prezesem Polskiego Tow. Emigracyjnego i lwowskiego oddziału Stow. «Opieka Polska nad Rodakami na Obczyźnie» oraz sekretarzem, a następnie prezesem Zarządu Związku Społecznych Organizacji Opieki nad Emigrantami. Organizował pomoc materialną i duchową dla polskich emigrantów, przede wszystkim w Belgii, Francji i Argentynie; z jego inicjatywy utworzono we Lwowie Dom Emigracyjny przy ul. Wiśniowieckiego 3, gdzie znajdowali miejsce zarówno Polacy, jak Ukraińcy i Żydzi. W l. 1935–7 był S. w Senacie UJK członkiem komisji dyscyplinarnej ds. studentów. W l. 1936–8 sprawował funkcję dziekana, a w l. 1938–9 prodziekana Wydz. Teologicznego UJK.
Na III Polskim Zjeździe Filozoficznym w Krakowie w r. 1936 wygłosił S. referat Pojęcie państwa u Hegla i zabrał głos w dyskusji, zapoczątkowanej przez tzw. koło krakowskie (Józefa M. Bocheńskiego, Jana F. Drewnowskiego, Antoniego Korcika, Jana Salamuchę i Bolesława Sobocińskiego), na temat stosowania logiki matematycznej w myśli katolickiej. We Lwowie, na kursie zwalczania komunizmu, wygłosił w listopadzie t.r. wykład Komunizm w świetle nauki i kultury chrześcijańskiej, a podczas XV Tygodnia Społecznego «Odrodzenia» (13–18 XII) referat Jednostka i grupa w dziejowym konflikcie. W r. 1937 wziął udział w Światowym Kongresie Filozoficznym w Paryżu. Z pozycji tomistycznych krytykował materializm, liberalizm i komunizm, m.in. w pracach: Komunizm a światopogląd katolicki (P. 1937), Kuszenie nowoczesnego człowieka (P. 1937) i U źródeł niemieckiego totalizmu (W. 1938). Dn. 3 II 1938 arcybp lwowski Bolesław Twardowski mianował S-ę dyrektorem Inst. Wyższej Kultury Religijnej, wspierającego działalność Akcji Katolickiej. Dn. 17 IV t.r. reprezentował S. UJK podczas kanonizacji Andrzeja Boboli w Rzymie. Od 28 VI 1939 był współpracownikiem Komisji Filozofii Wydz. Historyczno-Filozoficznego PAU w Krakowie. Należał do Polskiego Tow. Teologicznego, Związku Inteligencji Katolickiej, Tow. Wzajemnej Pomocy Kapłanów i Związku Księży Katechetów. Opublikował t.r. we Lwowie prace: Wolność a autorytet i Kościół a współczesny kryzys wolności.
Po zajęciu Lwowa przez ZSRR we wrześniu 1939 i rozwiązaniu 30 X t.r. Wydz. Teologicznego UJK został S. wykładowcą w lwowskim Metropolitalnym Seminarium Duchownym. W okresie okupacji niemieckiej, w l. 1941–4, uczestniczył w tajnym nauczaniu podziemnego UJK oraz przejął po aresztowanym ks. Stanisławie Franklu organizowanie prelekcji o światopoglądzie chrześcijańskim w lwowskich kościołach. Latem 1943 zastępował ks. Michała Szczęcha w kościele filialnym w Dębnie (pow. nowotarski). Po powtórnym zajęciu Lwowa przez ZSRR, w lipcu 1944, zorganizował tam w październiku t.r. wykłady Wyższego Kursu Katechetycznego. Dn. 2 IV 1945 metropolita lwowski Eugeniusz Baziak mianował go wikariuszem generalnym archidiec. lwowskiej, a 15 VIII t.r. rektorem Metropolitalnego Seminarium Duchownego.
W październiku 1945 opuścił S. Lwów i wraz z lwowskimi seminarzystami przeniósł się do klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Dn. 4 III 1946 papież Pius XII mianował go ordynariuszem tarnowskim; konsekracji i intronizacji biskupiej dokonali 19 V t.r. w katedrze tarnowskiej kard. Adam Stefan Sapieha, metropolita lwowski Baziak, bp kielecki Czesław Kaczmarek oraz bp sufragan krakowski Stanisław Rospond. Na terenie swej diecezji, z której w l. 1945–7 wysiedlono greckokatolickich Łemków i Ukraińców, utworzył 3 nowe dekanaty, 53 parafie oraz 11 wikariatów. W sprawie prawnego statusu majątku Kościoła greckokatolickiego prowadził korespondencję z władzami, m.in. z premierem Józefem Cyrankiewiczem. Utworzył w Tarnowie w r. 1947 Diecezjalny Inst. Wydawniczy «Veritas». Nadal pracował naukowo, zajmując się głównie problematyką «filozofii wychowania», m.in. w pracy Bóg, świat, człowiek (Tarnów 1947) i artykułach w „Currendzie” (urzędowym piśmie diec. tarnowskiej). W „Tygodniku Warszawskim” (1948 nr 1) zamieścił recenzję pracy ks. Franciszka Kwiatkowskiego „Filozofia wieczysta w zarysie” (Kr. 1947). Od listopada 1948 sprawował obowiązki przewodniczącego komisji szkolnej Episkopatu Polski. Podejmował bezskutecznie starania o utworzenie we Wrocławiu stałej siedziby dla przeniesionego tam lwowskiego seminarium duchownego oraz powołanie na tamtejszym uniwersytecie Wydz. Teologicznego. W r. 1949 zorganizował III Synod Diecezjalny oraz zainicjował wszczęcie postępowania wstępnego w sprawie beatyfikacji Karoliny Kózkówny. Dn. 4 XI 1950 Rada Naczelna Tow. Przyjaciół KUL nadała mu godność członka założyciela. W spisanym 8 XII t.r. testamencie przekazał swoją bibliotekę Wyższemu Seminarium Duchownemu w Tarnowie. Dn. 2 I 1953 został przyjęty do Apostolstwa Chorych. W l. 1955–6 korespondował z internowanym w Komańczy prymasem, kard. Stefanem Wyszyńskim. Pod koniec r. 1958, po wizycie nowo konsekrowanego bp. Karola Wojtyły, miał o nim powiedzieć «zobaczycie, że on wysoko zajdzie». Mimo trudności stwarzanych przez władze, w okresie rządów S-y w diec. tarnowskiej wybudowano 36 kościołów, rozbudowano trzy i rozpoczęto budowę czterech. S. opublikował 86 prac naukowych; jako biskup ogłosił 22 listy pasterskie oraz 21 orędzi i odezw. W ostatnich latach życia chorował na serce, zmarł 29 V 1959 w Tarnowie, został pochowany na Starym Cmentarzu. W uroczystości pogrzebowej wzięli udział prymas Wyszyński, arcybp Baziak i arcybp poznański Antoni Baraniak. Dn. 14 IV 1964 szczątki S-y przeniesiono do krypty kościoła św. Józefa w Tarnowie. S. był odznaczony Srebrnym Medalem Zasłużonego Stow. «Opieka Polska nad Rodakami na Obczyźnie» (1935), Złotym Krzyżem Zasługi (1937) i Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę UJK (1938).
Filozofia w Polsce. Słownik pisarzy, Wr. 1971 (bibliogr.); Filozofowie współcześni. Leksykon, Bydgoszcz–Kr. 2003 (częściowa bibliogr.); Grzegorczyk P., Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956–1967, W. 1986 I; Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, W. 2000; Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786–1985, Tarnów 1999 I; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Prokop K. R., Polscy kardynałowie, Kr. 2001; Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, L. 1995 III (fot.); Słown. Pol. Teologów Katol. (bibliogr.); Szydłowski P., Filozofia katolicka w Polsce 1918–1939 (zarys problematyki – bibliografia), Kr. 1982; Zimny J., Bibliografia katechetyczna 1945–1990, Przemyśl 1993; – Bednarczyk P., Ideał wychowawczy w ujęciu biskupa Jana Stepy, w: Alma Mater Tarnoviensis. Księga pamiątkowa z okazji 150 rocznicy założenia Instytutu Teologicznego i Seminarium Duchownego w Tarnowie 1821–1971, Tarnów 1972; Chalcarz J., Teoria poznania w ujęciu biskupa Jana Stepy, „Studia Philosophiae Christianea” R. 2: 1966 nr 1 s. 317–26; Doppke J., Katechizacja w Polsce 1945–1990, Pelplin 1998 s. 67, 74; Jaworski L., Gimnazjum VI im. Stanisława Staszica we Lwowie 1902–1927. Dzieje i ludzie, Lw. 1927 s. 57–8, 107, 156; Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kr. 1985; Leszczyński M., Akcja Katolicka w archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego, L.–Pelplin 1996; Mikołajczyk M., Warszawski i lwowski ośrodek katolickiego religioznawstwa w Polsce międzywojennej, Opole 1987; Musielak M., Nazizm w interpretacjach polskiej myśli politycznej okresu międzywojennego, P. 1997; Nowak A., Kontakty metropolity Adama Stefana Sapiehy z diecezją tarnowską, w: Księga Sapieżyńska, Kr. 1982 I; Polskie Zjazdy Filozoficzne, Red. R. Jadczak, Tor. 1995 s. 126; Ryńca M., Administracja apostolska Łemkowszczyzny w latach 1944–1947, Kr. 2001; Turowski K., „Odrodzenie”. Historia Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej, W. 1987; Wolny J., Ostatnie lata działalności kościelnej Adama Stefana Sapiehy, w: Księga Sapieżyńska, Kr. 1986 II (fot.); Wołczański J., Ksiądz Szczepan Szydelski (1872–1967) polityk i działacz społeczny, Kr. 1992; tenże, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1939, Kr. 2002 (fot.); Wysocki W. J., Osaczony prymas. Kardynał Stefan Wyszyński jako „podopieczny” aparatu bezpieczeństwa w latach 1953–1956, W. 2002; Z krwawych dni Złoczowa 1919 r., Złoczów 1921 s. 17; Żakowski J., Pół wieku pod włos, czyli życie codzienne „Tygodnika Powszechnego” w czasach heroicznych, Kr. 1999; Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), W. 2003; Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–1945. Metropolie wileńska i lwowska, zakony, Red. Z. Zieliński, Kat. 1992; – Ablewicz J., Kościołowi napisz, Kat. 1991 s. 12, 14; Bizuń S., Historia krzyżem znaczona. Wspomnienia z życia Kościoła katolickiego na ziemi lwowskiej 1939–1945, L. 1994 (fot.); Bocheński J., Wspomnienia, Kr. 1994; Catalogus universi venerabilis cleri saecularis et regularis archidioecesis leopoliensis rit. lat. Pro anno domini MCMXIII, Leopoli 1912; Dzjubyna S., I stverdy dilo ruk našych. Spohady, W. 1995; Elenchus cleri saecularis ac regularis archidioecesis leopoliensis ritus latini, 1916–18, Leopoli 1916–18; Księga pamiątkowa III Zjazdu Filozoficznego w Krakowie 1936, „Przegl. Filoz.” R. 39: 1936; Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraińców z Polski do USRR 1944–1946, Red. E. Misiło, W. 1999 II; Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1946, 1948, 1959, [Tarnów 1946, 1948, 1959]; Schematismus archidioecesis leopoliensis ritus latini, 1925–27, 1929–38, Leopoli 1925–7, 1929–38; Sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum VIII im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie za lata szkolne 1925/6 i 1926/7, Lw. 1927 s. 5, 7, 36; Sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum VI we Lwowie za r. szk. 1907/8, Lw. 1908; toż za r. szk. 1910/11, Lw. 1911; Sprawozdanie dyrekcji gimnazjum w Złoczowie, 1905–7, Złoczów 1905–7; Turowicz J., Pogrzeb kardynała Sapiehy, w: Księga Sapieżyńska, Kr. 1986 II; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów w l. akad. 1931/2–1939/40, Lw. 1931–9; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w l. akad. 1928/9–1935/6, Lw. 1928–35; toż w r. akad. l. 1938/9, Lw. 1938–9; Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1933, Lw. 1934; – „Currenda” R. 96: 1946 nr 4, R. 114: 1964 nr 4–6; „Głos Narodu” 1932 nr z 9 IX; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Currenda” R. 109: 1959 nr 7–8 (bibliogr., fot.), R. 110: 1960, „Nasza Przeszłość” R. 10: 1959 (T. Gocłowski), „Ruch Filoz.” T. 19: 1959 nr 1–2, „Znak” 1961 nr 4 (P. Grzegorczyk); – Arch. Diec. w Tarnowie: sygn. 99–48 (akta personalne S-y, fot.); Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Księża Obcy, sygn. Pers. B 589; B. Ossol.: sygn. 17226 II s. 231–4 (listy ks. Józefa Umińskiego).
Mariusz Ryńca