Rembieliński Jan, krypt.: Ign., IGN, J. R., R. (1897–1948), publicysta, działacz polityczny. Ur. 11 VI w Warszawie, był prawnukiem Franciszka, brata Stanisława (zob.), synem Antoniego (1859–1913), znanego adwokata warszawskiego i bibliofila, i Haliny z Golczów (zm. 1936); miał starszego brata Ignacego (1889–1923), redaktora „Gazety Administracji i Policji Państwowej”.
Po ukończeniu (1916) Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie R. rozpoczął jesienią t. r. studia prawnicze na Uniw. Warsz. Był (od r. 1918) członkiem Ligi Narodowej. W listopadzie 1918 brał udział w obronie Lwowa (dokąd pojechał z grupą młodzieży warszawskiej na zjazd studencki) i został ciężko ranny w ramię. Studia przedłużał i formalnie ich nie ukończył, choć był wyróżniającym się studentem. Pasjonowała go polityka. Wybitnie zdolny i inteligentny, celnie formułujący myśli, utalentowany mówca i polemista («Młodzi szli, gdy miał mówić Rembieliński» – wspominał Stanisław Stroński), wcześnie stał się głównym organizatorem i inspiratorem ruchu narodowego wśród młodzieży akademickiej. Należał, obok Jana Jodzewicza, Henryka Rossmana i Zdzisława Stahla, do kierownictwa Narodowego Zjednoczenia Młodzieży Akademickiej (NZMA), które powstało w r. 1918 (wywodziło się z grupujących studentów narodowców Koła im. Mochnackiego na Uniw. Warsz. i podobnych kół w innych uczelniach). Po rozłamie w r. 1921 NZMA zaczęło używać nazwy Młodzież Wszechpolska – Związek Akademicki, a przyjęło ją formalnie na zjeździe w dn. 25 III 1922. R. był twórcą uchwalonej na zjeździe deklaracji ideowej i pierwszym prezesem Młodzieży Wszechpolskiej; ponownie został wybrany w r. 1923. Działał także w skupiającym organizacje studenckie Związku Narodowym Polskiej Młodzieży Akademickiej, w którym od r. 1923 główną rolę odgrywała Młodzież Wszechpolska.
Od października 1925 R. objął stanowisko redaktora politycznego „Myśli Narodowej”, która właśnie stała się organem teoretycznym obozu narodowego. W ciągu 11 lat pracy w „Myśli Narodowej” należał, obok Zygmunta Wasilewskiego i Stanisława Kozickiego, do najwybitniejszych jej publicystów. Pióra R-ego były liczne artykuły programowe, pisał także do działów: „Kultura narodowa” i „Polityka”, a od r. 1931 prowadził pospołu z Z. Wasilewskim stały dział „Na widowni”. Jego publicystyka dotyczyła – najczęściej – problemów wewnętrznych Polski (ustrojowych, narodowościowych itp.) oraz sytuacji we własnym obozie. Zajmował się też zagadnieniami kultury i krytyką literacką.
R. był jednym z bliskich współpracowników Romana Dmowskiego. Po przewrocie majowym, on i kilku innych przywódców młodzieży narodowej przyjechało w lipcu 1926 do Chludowa, by skłonić Dmowskiego – jak pisze Tadeusz Bielecki – «do wzięcia czynnego udziału w życiu politycznym i objęcia kierownictwa obozu narodowego». Po utworzeniu przez Dmowskiego w grudniu 1926 Obozu Wielkiej Polski (OWP) R. uczestniczył w działaniach mających na celu powołanie w łonie OWP Ruchu Młodych. Wspólnie z Bieleckim kierował przygotowaniami do Dzielnicowego Zjazdu Młodych w Warszawie w dn. 30 X 1927, a na zjeździe przemawiał (streszczenie pt. Wielka Polska zamieściła „Myśl Narod.” 1927 nr 24). R. i inni czołowi działacze Młodych (w tym Bielecki, Stahl) wysunęli w styczniu 1929 postulat autonomii Młodych w OWP. R. wszedł w skład utworzonych w t. r. odrębnych od OWP władz Ruchu Młodych OWP; został członkiem Wydziału Wykonawczego, przewodniczącym Komitetu Głównego oraz przewodniczącym Wydziału Prasowego, a następnie Referatu Prasowego przy Wydziale Propagandy. Współpracował m. in. z miesięcznikiem Ruchu Młodych OWP „Młodym Narodowcem”. Miał też być – wg niektórych relacji – członkiem powołanego do życia w r. 1933 (już po likwidacji OWP przez władze państwowe) Radykalnego Komitetu Wydawniczego Młodych.
Gdy po rozwiązaniu Ligi Narodowej Dmowski utworzył w r. 1928 nową tajną organizację p. n. Straż Narodowa, a jako jej kierowniczy organ ustanowił «Ognisko Główne» (sam objął w nim funkcję przewodniczącego), w skład «Ogniska» wszedł R. W okresie budowania przez Dmowskiego Stronnictwa Narodowego (SN) znalazł się (obok dwu innych reprezentantów OWP, Jana Tłuchowskiego i Zbigniewa Kunickiego) w powołanym w czerwcu 1928 Komitecie Organizacyjnym SN, a po wyborze władz naczelnych w październiku t. r. został członkiem prezydium Rady Naczelnej SN. W końcu 1930 wszedł w skład Zarządu Głównego SN.
Po wielu rozłamach w SN w l. 1933–5, w różnych grupach Stronnictwa różne były postawy wobec obozu rządzącego. W listopadzie 1936 R., jeden ze sztandarowych dotychczas przywódców Młodych, wystąpił z SN (opuścił też od 1 XI t. r. „Myśl Narodową”), wysuwając koncepcję przerwania walki z rządem. Założył tygodnik pt. „Podbipięta”, wydając go wraz z literatem, żarliwym katolikiem Stanisławem Miłaszewskim, który objął kierownictwo działu literackiego. Pierwszy numer „Podbipięty” ukazał się 1 XI 1936. Pismo miało charakter społeczno-polityczny, podejmowało próbę «syntezy» ideologii SN z piłsudczyzną, wyrażało pogląd, że – poza kwestią żydowską (było programowo antysemickie) – nie ma właściwie istotnych różnic między «Obozem narodowym» i rządowym. Miało rozbudowany dział komentarzy politycznych, interesujące działy: artykułowy i felietonowy, do których oprócz R-ego i Miłaszewskiego pisywali m. in. Jan E. Skiwski, Adolf Nowaczyński, W. Chwalewik, Zofia Starowieyska-Morstinowa, Wacław Borowy, Jan Dobraczyński. Rząd przychylnie widział wydawanie „Podbipięty”: w r. 1937 wicepremier i minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski zwrócił się do prezesa Pocztowej Kasy Oszczędności Henryka Grubera o poparcie finansowe dla tygodnika. „Podbipięta” ukazywał się przez rok, ostatni numer nosił datę 28 XI 1937. Następnie R. współpracował ze skrajnie antyżydowskim „Małym Dziennikiem” z Niepokalanowa (redakcja mieściła się w Warszawie), którego był czołowym publicystą. W lipcu 1937 wszedł do zarządu sekcji dziennikarskiej Zjednoczenia Polskich Pisarzy Katolickich. W listopadzie 1938 R. został senatorem, wybrany w woj. warszawskim. W Senacie był członkiem Komisji Gospodarczej, Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji Prawniczej. Zabierał głos kilkakrotnie, m. in. 13 III 1939 (przy okazji dyskusji nad budżetem Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego), domagał się wprowadzenia na uniwersytetach «numerus nullus» (tj. niedopuszczenia w ogóle młodzieży żydowskiej na uniwersytety polskie). R. ogłosił także broszurę Dniepr i Wisła – W dziesiątą rocznicą bitwy pod Warszawą (W. 1930). W książce „Roman Dmowski. Przyczynki-Przemówienia” (P. [1934]) R. zamieścił rozważania pt. Polska i tylko Polska, a w „Kulturze i Wychowaniu” (1939 nr 1, odb. W. 1939) wspomnienie Dmowski-wychowawca. Wydał też wspólnie z Wandą i Stanisławem Miłaszewskimi antologię pt. „Chór wieków” (P. 1936), prezentując wybór katolickiej poezji polskiej od XV do XX w.
Latem 1939 wybrał się R. do Ameryki Południowej. Do kraju już nie wrócił. Po wybuchu drugiej wojny światowej zgłosił się jako ochotnik do formującego się we Francji wojska polskiego i jesienią t. r. znalazł się w ośrodku szkoleniowym w obozie Coëtquidan. Należał do najwcześniejszych współpracowników tygodnika „Polska Walcząca”, który wychodził od listopada 1939 we Francji, a po jej klęsce w Wielkiej Brytanii i który stał się oficjalnym organem Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie. Mocno przed wojną R-emu niechętny Kazimierz Koźniewski pisał o jego ówczesnej postawie: «Był to jeden z niewielu ludzi spotkanych wtedy w Coëtquidan, który jakoś reagował na atmosferę Kraju, chciał ją zrozumieć, który czuł życie w Kraju (…). Być może, że i jego zoologiczny antysemityzm uległ jakiejś zmianie (…). W każdym razie jego najbliższym w tym czasie przyjacielem był kapral Ignacy [chodzi o Ludwika] Rubel – ongiś potężny redaktor koncernu IKC, zgoła nie Aryjczyk». W Anglii R. był pierwszym wydawcą pisma „Nowiny Pierwszej Brygady Strzelców” (wychodziły w l. 1940–1). Redagował (przy współpracy m. in. ks. Zygmunta Kaczyńskiego) dwujęzyczne publikacje religijne: „Miecz Ducha – Sword of Spirit” (1941) i kontynuację pt. „Sprawa – The Common Cause” (1942–5). Należał do stałych współpracowników organu SN „Myśli Polskiej”, pisał do tygodnika religijno-kulturalnego „Życie” (założonego w maju 1947). W serii wydawanych przez Bibliotekę Polską na Emigracji „Pomników Literatury Ojczystej” ogłosił książeczkę pt. Wyspiański (Londyn 1941). Był wiceprezesem zarządu Związku Dziennikarzy Polskich w Londynie.
Ciężko chory (ulegał powtarzającym się, coraz silniejszym udarom mózgu) R. pracował z ogromną wytrwałością nad zamierzoną zwięzłą historią Polski. «Bywalcy British Museum w ostatnich latach mają w oczach niezatarty obraz zjawiska niezwykłego» – pisał we wspomnieniu pośmiertnym S. Stroński – «Oto w czytelni naprzód mniejszej, a po wojnie większej, snuje się ledwie włócząc nogami, cień człowieka…» R. zdołał jeszcze wydać Historię Polski. Cz. 1 Średniowiecze (Londyn 1948); w recenzji Wacław A. Zbyszewski określił ją jako «kompilację opracowań dawniejszych, w której zaznaczyła się jego indywidualność». Lecz w książce tej R. zwracał także uwagę – co warto podkreślić wobec jego wcześniejszych poglądów – na niebezpieczeństwo jakie niesie z sobą nacjonalizm. W maju 1948 uległ paraliżowi i utracił mowę. Zmarł 16 X 1948 w szpitalu West Middlesex w Londynie, pochowany został na Kensal Green Cemetery.
R. rodziny nie założył.
Kowalik J., Bibliografia czasopism polskich wydanych poza granicami Kraju od września 1939 roku, L. 1976 I–III; Słownik biograficzny adwokatów polskich, W. 1982 I (dotyczy ojca R-ego); Słownik organizacji młodzieżowych w Polsce, 1918–1970, W. 1971 s. 53; Izby Ustawodawcze, „Przekrój” 1939 nr 1 s. 126, 156, 157; Chwalewik, Zbiory pol., II 420; – Holzer J., Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1974; Kaczmarek Z., Obóz Wielkiej Polski. Geneza i działalność społeczno-polityczna w latach 1926–1933, P. 1980 s. 19, 21–2, 33–4, 63, 86; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, Londyn 1964–5 I–II; Majchrowski J. M., Geneza politycznych ugrupowań katolickich, Paris 1984; Micewski A., Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej, W. 1964; Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939, W. 1966 (błędnie: Rembliński); Paczkowski A., Prasa codzienna Warszawy w latach 1918–1939, W. 1983; tenże, Prasa polska w latach 1918–1939, W. 1980; Pietrzak M., Reglamentacja wolności prasy w Polsce (1918–1939), W. 1963; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Wyd. 2, Londyn 1967 II; Rabski J., Na drodze walki o duszę młodego pokolenia, W. 1936; Rud J., Jan Rembieliński, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1948 nr 262; Rudnicki S., Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność, W. 1985; Stroński S., Ś. p. Jan Rembieliński, „Wiadomości” 1948 nr 138/9 s. 3; Terej J. J., Idee, mity, realia. Szkice do dziejów Narodowej Demokracji, W. 1971 s. 108, 121, 122, 129, 152; tenże, Rzeczywistość i polityka. Ze studiów nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji, Wyd. 2, W. 1979; Wapiński R., Endecja na Pomorzu 1920–1939, Gd. 1966; tenże, Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wr. 1980; Zbyszewski W. A., „Historia Polski” Rembielińskiego, „Wiadomości” 1948 nr 103 s. 2 (fot.); – Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, Wr. 1974 IV; Bielecki T., W szkole Dmowskiego. Szkice i wspomnienia, Londyn 1968; Drozdowski W., Sekcja warszawska. 1–22 XI 1918 r., „Podbipięta” 1936 nr 1 s. 3; Gruber H., Wspomnienia i uwagi, Londyn [b. r. w.]; Koźniewski K., Zamknięte koła, Wyd. 2, W. 1984 I; Litauer S., Zmierzch Londynu, W.–Ł. 1945 s. 23; Spraw. stenogr. Senatu 1938–9; Wykonać „4444” [Londyn b. r. w.] s. 257–9; – „Akademik” 1922; „Głos. Akad.” 1920–23; „Myśl Narod.” 1926–36; „Podbipięta” 1936–7; „Prasa” 1938 nr 12 s. 5; – Arch. Uniw. Warsz.: sygn. 1440 (Album studentów Uniwersytetu Warszawskiego, I).
Alina Szklarska-Lohmannowa