Rudnik Jan (1922–1986), lekarz ftyzjopneumonolog dziecięcy, twórca i dyrektor ośrodka pneumonologii dziecięcej w Rabce, profesor Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Ur. 2 IX w Chojnicach, był synem Józefa, wychowawcy Zakładu Poprawczego, i Leokadii z domu Myszka.
R. uczęszczał do gimnazjum i liceum typu humanistycznego w Chojnicach. W czasie drugiej wojny światowej pracował jako robotnik rolny w gospodarstwach niemieckich i jako kelner. Maturę zdał w lipcu 1945 w Chojnicach. W l. 1945–50 studiował na Wydz. Lekarskim Akad. Med. w Gdańsku, przy czym od lipca 1947 był zastępcą asystenta w Zakładzie Anatomii Prawidłowej. W czasie studiów działał m. in. jako sekretarz Organizacji Pomocy Lekarskiej dla Studentów Wybrzeża i prezes Bratniej Pomocy Studentów Akad. Med. w Gdańsku. W r. 1951 przeniósł się do Warszawy i na tamtejszej Akad. Med. uzyskał 20 XII t.r. dyplom lekarza medycyny. Był od 1 II 1951 do 1 IX 1953 stypendystą Min. Zdrowia. Specjalizował się w onkologii i radiologii w Inst. Onkologii w Warszawie, Zakładzie Radiologii Pediatrycznej Akad. Med. w Warszawie oraz w Zakładzie Radiologii i Oddziale Onkologii w Akad. Med. w Gdańsku. Z powodu choroby płuc przerwał specjalizację, leczył się w Sanatorium Akademickim w Zakopanem. Następnie przeniósł się do Rabki do Dziecięcego Ośrodka Sanatoryjno-Prewentoryjnego, który z czasem przekształcił się w Dziecięcy Ośrodek Chorób Płuc. Był tam asystentem, p.o. ordynatora oddziału gruźlicy dziecięcej (1 IX 1953 – 1 VII 1955), ordynatorem oddziału i zastępcą dyrektora d/s lecznictwa (1 VII 1955 – 15 VIII 1956), dyrektorem (16 VIII 1956–1976).
R. rozbudował Ośrodek, stworzył w nim nowe pracownie diagnostyczne i oddziały, rozszerzył zakres jego działania również na niegruźlicze choroby płuc i już w r. 1956 stworzył w Rabce pierwszy w Polsce mały oddział pulmonologiczny. Wyjeżdżał na szkolenia i studia pediatryczno-pulmonologiczne do Czechosłowacji (1956), Jugosławii (1957), Francji (1959, 1962, 1965, 1968), RFN (1965), do Danii (1963) i Norwegii (1968) na kursy Światowej Organizacji Zdrowia, do Anglii (1972). W r. 1956 zainicjował i był współorganizatorem corocznych w tej dziedzinie Sympozjów Polsko-Czechosłowackich (od r. 1976 przekształciły się one w Sympozja Krajów Socjalistycznych), a w r. 1962 – współorganizatorem Ogólnopolskich Konferencji Aktywu Ftyzjatryczuego w Rabce, których celem było unowocześnienie programu zwalczania gruźlicy w Polsce. Dn. 20 I 1961 uzyskał doktorat medycyny w Akad. Med. w Krakowie na podstawie rozprawy pt. Zjawiska mechaniczne w powstawaniu zacienień płatowych i segmentowych (Epituberculosis) w przebiegu gruźlicy pierwotnej, drukowanej pod nieco rozszerzonym tytułem w „Folia Medica Cracoviensia” (1961). Został ponadto kierownikiem Zespołu Naukowo-Badawczego do spraw gruźlicy dziecięcej Instytutu Gruźlicy przy Dziecięcym Ośrodku Chorób Płuc w Rabce (1 III 1963 – 30 IX 1966). Habilitował się z zakresu ftyzjatrii 7 V 1965 w Akad. Med. w Krakowie na podstawie rozprawy pt. Uwapnione segmenty w przebiegu epituberculosis u dzieci (W. 1964, nagrodzonej przez Radę Naukową przy Ministrze Zdrowia). Był następnie kierownikiem powstałej na miejsce Zespołu Naukowo-Badawczego Kliniki Gruźlicy i Chorób Płuc Dzieci Instytutu Gruźlicy w Rabce (1 X 1966 – 15 II 1976). W l. 1968–70 stworzył w Ośrodku oddziały specjalistyczne dla ciężkich i rzadkich chorób płuc (m. in. rozlanych zwłóknieli płuc, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, mukoviscidozy, wad rozwojowych układu oddechowego) oraz nowe pracownie diagnostyczne, m. in. fizjopatologii układu oddychania dzieci i młodzieży, immunologii układu oddechowego. Były to pierwsze tego typu pracownie w Polsce. Rozwinął diagnostykę gruźlicy, wprowadził do niej badanie bronchoskopowe, organizował pierwsze w Polsce szkolenie dla lekarzy z zakresu bronchologii. Pod kierunkiem R-a w Ośrodku w Rabce odbywało się w ramach działalności Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, szkolenie lekarzy specjalizujących się w pulmonologii dziecięcej, a od r. 1972 również egzaminy specjalizacyjne. R. był też kierownikiem kursów z zakresu diagnostyki tuberkulinowej i szczepień BCG dla pielęgniarek z całego kraju. Opracował metody terapii i rehabilitacji w różnych postaciach gruźlicy. W wyniku działań R-a Ośrodek w Rabce stał się głównym zakładem pneumonologicznym dla dzieci w Polsce, ustalającym wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego dla poszczególnych jednostek chorobowych. Kierowany przez R-a Ośrodek (któremu w r. 1974 przyznano Order Sztandaru Pracy II kl.) stał się znany w świecie, podobnie jak sam R. Dn. 14 IX 1972 został R. profesorem nadzwycz. Od 16 II 1976 pracował w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, na stanowisku dyrektora nowo powstałego (na miejsce Dziecięcego Ośrodka Chorób Płuc) Oddziału Terenowego Instytutu Matki i Dziecka w Rabce oraz kierownika Kliniki Ftyzjatrycznej i Przewlekłych Chorób Płuc Dzieci i Młodzieży tegoż Oddziału. Dn. 6 X 1978 został profesorem zwycz., a 16 VIII 1981 zastępcą dyrektora Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.
R. był autorem lub współautorem (często z żoną Ireną) ponad 200 prac naukowych i popularyzatorskich oraz 66 rozdziałów w podręcznikach. Zajmował się etiopatogenezą, diagnostyką, tj. bronchoskopią, bronchografią, mediastinopneumografią, którą wprowadził w Polsce do diagnostyki radiologicznej guzów śródpiersia w opublikowanej, wspólnie z żoną, pracy Mediastinopneumografia (w: „Postępy radiologii”, W. 1956 II), diagnostyką tuberkulinową, terapią (m. in. kortykoterapią i torakochirurgią), epidemiologią, immunologią, fizjologią oddychania. Ogłosił m. in.: Zmiany odwęzłowe w gruźlicy węzłów tchawiczo-oskrzelowych u dzieci (W. 1959, wspólnie z I. Rudnik i J. Szpunarem), Epidémiologie de la tuberculose et défaillance de la lutte antituberculeuse chez l’enfant (Genève 1972 World Health Organization), Dziecięcy Ośrodek Chorób Płuc w Rabce (Rabka 1973), Epidemiological Study on Long-term Effects on Health of Air Pollution-Study in Polami („Problemy Med. Wieku Rozwojowego” 1977 supl. 7a, 1982 supl. 11a). Był redaktorem i współautorem pierwszego w Polsce podręcznika z tej dziedziny pt. Przewlekłe choroby układu oddechowego u dzieci (W. 1972) oraz książek: Gruźlica pozapłucna u dzieci (W. 1976), Paediatric respiratory diseases (Rabka 1985 pod red. również R. Kurzawy), Ostre i przewlekłe choroby układu oddechowego u dzieci (W. 1987).
R. był specjalistą krajowym d/s gruźlicy dziecięcej (1962–6), członkiem Krajowego Zespołu Specjalistów d/s Gruźlicy i Chorób Płuc (1966–75), a potem Krajowego Zespołu Specjalistów d/s pediatrii i medycyny szkolnej, kierownikiem koordynacji II st. w 13 problemie międzyresortowym: Fizjopatologia układu oddechowego w wieku rozwojowym (1980–6), kierownikiem podtematu RWPG: Pneumonologia dziecięca (1982–6), członkiem Komitetu Rozwoju Człowieka PAN (1981–6), członkiem Stałej Grupy Roboczej Bronchopneumonologów Dziecięcych Krajów Socjalistycznych (organizator, sekretarz naukowy 1975–86), ekspertem Światowej Organizacji Zdrowia d/s zakażeń układu oddechowego (1984–6). Wchodził w skład komitetów redakcyjnych „Pneumonologii Polskiej” i „Problemów Medycyny Wieku Rozwojowego”, do rad naukowych Instytutu Gruźlicy (wiceprzewodniczący 1968–78) i Instytutu Matki i Dziecka. Był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Tow. Ftyzjopneumonologicznego (1959–76, potem członkiem honorowym), wiceprezesem Sekcji Pneumonologii Dziecięcej Polskiego Tow. Pediatrycznego (1956–86), członkiem Międzynarodowej Unii Przeciwgruźliczej (1965–86), Międzynarodowego Tow. «Aerozole w Medycynie» (współorganizator, wiceprezes 1970–7 i 1981–6, prezes 1978–80, następnie członek honorowy), Europejskiego Tow. Pneumonologii Dziecięcej (współorganizator, prezes 1982–4), członkiem-korespondentem (od r. 1978) Niemieckiego Tow. Chorób Płuc i Gruźlicy (RFN), ponadto członkiem honorowym tow. lekarskich: czechosłowackiego im. J. E. Purkyné’go, słowackiego, węgierskiego Tow. Ftyzjatrycznego i Pneumonologicznego im. F. Korányi’ego, Niemieckiego Tow. Bronchologii i Gruźlicy w NRD. Był też członkiem Zarządu Oddziału Polskiego Tow. Walki z Kalectwem. W r. 1982 otrzymał Nagrodę Sekretarza Naukowego PAN. Był współtwórcą Podhalańskiego Tow. Przyjaciół Nauk, przewodniczył Wojewódzkiemu Komitetowi Pokoju w Nowym Sączu. Zmarł na skutek raka płuc 15 II 1986 w Rabce i tam został pochowany. Był odznaczony m. in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, tytułem honorowym «Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej», «Orderem Uśmiechu», francuskim brązowym medalem Académie Nationale de Médecine.
R. był żonaty od r. 1947 z lekarką Ireną z domu Szabunio (1923–1982). Żona kierowała zorganizowanym przez siebie Zakładem Radiologicznym w Dziecięcym Ośrodku Sanatoryjno-Prewentoryjnym w Rabce. Była autorką lub współautorką ponad 50 prac. Dotyczyły one odwęzłowych odmian oskrzelowych w przebiegu gruźlicy i ich obrazów tomograficznych, radiologicznej oceny powikłań gruźlicy pierwotnej (m. in. jej rozprawa doktorska pt. „Obraz radiologiczny grasicy i jego różnicowanie z gruźlicą pierwotną”, „Gruźlica i Choroby Płuc” 1970) oraz gruźlicy pozapłucnej i guzów śródpiersia. Oprócz współautorstwa prac już w życiorysie męża wymienionych, uczestniczyła też w opracowaniu cytowanych tam podręczników: o przewlekłych chorobach i o gruźlicy pozapłucnej. Wprowadziła jako pierwsza w Polsce do rutynowej diagnostyki gruźlicy pierwotnej zdjęcie tomograficzne w warstwie tchawicowo-oskrzelowej. Małżeństwo Rudników było bezdzietne.
Fot. Jana i Ireny Rudników w Mater. Red. PSB; – Białoń J., Grochowski J., Profesorowie i docenci Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1970 s. 135; Kto jest kim w polskiej medycynie, W. 1987; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny, W. 1957; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964; – Juchniewicz M., Prof. dr Jan Rudnik (1922–1986), „Pneumonologia Pol.” T. 55: 1987 nr 9 s. 435–7 (fot.); Majewska-Zalewska H., Twórca pneumonologii polskiej, „Służba Zdrowia” 1987 nr 23 s. 6; – „Dzien. Bałtycki” 1986 nr 42; „Dzien. Pol.” 1982 nr 68 (dotyczy żony Ireny), 1986 nr 40, 41, 43, 44, 62, 64; „Echo Krakowa” 1983 nr 185; „Gaz. Krak.” 1986 nr 41, 42, 43, 53; „Kur. Pol.” 1986 nr 33; „Problemy Med. Wieku Rozwojowego” 1983 t. 12 s. 380–2 (dotyczy żony, Ireny, fot.), 1988 supl. (fot.); „Przekrój” 1986 nr 2124; „Słowo Powsz.” 1986 nr 64; „Tryb. Ludu” 1986 nr 40; „Życie Warszawy” 1982 nr 100 (dotyczy żony, Ireny), 1986 nr 46, 48, 53, 60, 76; – Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne (fot.); Inst. Gruźlicy w W.: Akta personalne nr 2275 (fot.); – Informacje z USC Chojnice (wyciąg z metryki); Informacje Hanny Majewskiej-Zalewskiej z Oddziału Terenowego Instytutu Matki i Dziecka w Rabce; Informacje Pawła Krakówki z Instytutu Gruźlicy w W.; – Słownik biograficzny zasłużonych pediatrów (E. Wilkoszewski, fot.) [w oprac.].
Teresa Ostrowska