Śliwiński Jan (1908—1983), malarz, pedagog, docent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Ur. 20 VIII w Płocku, był jedynym dzieckiem Jana, murarza, i Marianny z Kłosiewiczów.
Ś. z powodu trudnych warunków materialnych nie ukończył szkoły powszechnej. Samodzielnie przygotował się do egzaminu gimnazjalnego i zdał go w r. 1919, a następnie rozpoczął naukę w Państw. Gimnazjum Humanistycznym im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku. Po ukończeniu siedmiu klas Gimnazjum przeniósł się do Krakowa. We wrześniu 1927 zdał egzamin z przedmiotów artystycznych i podjął naukę w krakowskiej Państw. Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego. Drugi kurs ogólny ukończył w r. 1929, po czym kontynuował w Szkole naukę na Wydz. Malarstwa Dekoracyjnego; był uczniem Jana Bukowskiego, Henryka Uziębły, Ludwika Wojtyczki i Wacława Krzyżanowskiego. Od r. 1933 pracował w krakowskim Zakł. Witrażów i Mozaiki Stanisława Gabriela Żeleńskiego jako projektant kartonów witrażowych oraz w pracowni Wacława Szymborskiego na Wawelu przy konserwacji kurdybanów. Jednym z pierwszych witraży zaprojektowanych przez Ś-ego był wykonany w r. 1934 Podchorążak do Mauzoleum Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie koło Ostrowi Maz.; t.r. w kościele paraf. p. wezw. św. Małgorzaty w Kamienicy (obecnie dzielnica Bielska-Białej) przerabiał witraż z przedstawieniem cesarza Franciszka Józefa na wyobrażenie Chrystusa Króla. W r. 1935 rozpoczął naukę na Wydz. Malarstwa ASP w Krakowie; początkowo studiował malarstwo pod kierunkiem Władysława Jarockiego i Stefana Filipkiewicza, a następnie malarstwo ścienne i scenografię u Karola Frycza. Równocześnie tworzył kartony do witraży, wykonywane przez Zakł. Witrażów Żeleńskiego, m.in. t.r. Świętego Bonifacego do wieży wiertniczej nad źródłem «Bonifacy» w Morszynie Zdroju w pow. stryjskim oraz inspirowany witrażami Stanisława Wyspiańskiego z krakowskiego kościoła Franciszkanów Chrystusa Serafickiego adorowanego przez św. Franciszka i św. Klarę do kaplicy p. wezw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Zakł. Opiekuńczo-Leczniczym ss. Felicjanek w Krakowie.
W l. trzydziestych projektował Ś. liczne witraże do budowli sakralnych, m.in. w l. 1935—7 figuralne i bordiurowe do okien prezbiterium i nawy kościoła p. wezw. św. Jana Chrzciciela w Kościelcu (obecnie dzielnica Chrzanowa) oraz do kościołów parafialnych p. wezw.: NMP Wniebowziętej w Wietrzychowicach w pow. tarnowskim (1935—6), Najświętszego Serca Jezusowego (tzw. starego) w Bukowinie Tatrzańskiej (1936), św. Jadwigi Śląskiej w Starej Białej w pow. płockim (1937—9) i Matki Boskiej Szkaplerznej w Witowie w pow. nowotarskim (m.in. Hierogram Marii i Hierogram Chrystusa, 1938—9). W r. 1938 wykonał kartony do dziesięciu witraży dla kościoła paraf. p. wezw. Wniebowzięcia NMP w Gaci w pow. przeworskim, m.in. z całopostaciowymi wyobrażeniami Matki Boskiej i Najświętszego Serca Jezusa oraz przedstawieniami symbolicznymi, a dla kościoła paraf. p. wezw. św. Marii Magdaleny w Rokitnie w pow. zawierciańskim do witraży z przedstawieniami Serca Jezusa i Serca Marii, a także dla kościoła p. wezw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sułoszowej w pow. krakowskim. Zaprojektował w l. 1938—9 medalionowy witraż Święty Józef z Dzieciątkiem dla kościoła paraf. p. wezw. Matki Boskiej Ostrobramskiej w Chrzanowie-Rospontowej. Pochodzące z r. 1939 witraże z przedstawieniami Trzech Marii u grobu Chrystusa i Zmartwychwstania, przeznaczone do kaplicy grobowej Gubrynowiczów na cmentarzu Starym w Zagórzu, zostały w l. siedemdziesiątych zamontowane w kaplicy cmentarnej w Radziszowie w pow. krakowskim. Ś. tworzył również oszklenia do budynków świeckich, m.in. witraż z herbem m. Chorzowa do gmachu tamtejszej Komunalnej Kasy Oszczędnościowej (1937), witraże do Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego i Muz. Legionów Polskich w dawnym pałacu biskupów krakowskich w Kielcach (1938—42, zrekonstruowane w r. 1990), a w Łodzi do Willi Miejskiej przy ul. Sienkiewicza 100 (obecnie szkoła) oraz budynku szkolnego przy ul. Składowej 43. Projektował okna z motywami figuralnymi, tzw. dywanowe, bordiurowe i medalionowe, utrzymane w różnych konwencjach stylowych, dostosowując się do wymogów miejsca i zleceniodawców. Do najciekawszych należały witraże w stylu art deco: w domu Piotra Pawełka w Ligocie (1938), operujący formami geometrycznymi w stonowanej kolorystyce, oraz Duch św. do apteki przy ul. Akademickiej (obecnie Szewczenki) we Lwowie (1938, niezachowany). W r. 1939 złożył Ś. egzamin państw. i otrzymał świadectwo uprawniające do nauczania rysunku w szkołach ogólnokształcących i seminariach nauczycielskich.
Okres okupacji niemieckiej spędził Ś. w Krakowie, kontynuując (do r. 1944) projektowanie kartonów w Zakł. Żeleńskiego; od r. 1940 utrzymywał wysiedlonych z Płocka rodziców. W l. 1941—3 był nauczycielem techniki reklam i pisma ozdobnego w Żeńskiej Szkole Handlowej. Powstały w tym okresie m.in. secesyjny witraż do łazienki w willi «Kossakówka» w Krakowie, figuralne okna do kościoła paraf. p. wezw. św. Stanisława biskupa w Kosinie koło Łańcuta (1941), a także witraże z przedstawieniem Świętego Józefa z Dzieciątkiem do kościoła paraf. p. wezw. św. Grzegorza Wielkiego w podkrakowskiej Ruszczy i Matki Boskiej Częstochowskiej do kamienicy przy ul. Kraszewskiego 30 w Krakowie (oba w r. 1942). W l. 1943—5 pracował jako robotnik w magazynie fabryki konfekcyjnej firmy J. Madritscha w dzielnicy Podgórze; w czasie wojny wyrabiał fałszywe kenkarty, a część dochodów przeznaczał na wsparcie rodzin bez środków do życia. Malował też obrazy o tematyce martyrologicznej.
Po wojnie zatrudnił się Ś. na krótko w starostwie powiatowym, pracując równocześnie w krakowskich szkołach jako nauczyciel techniki reklamy i pisma ozdobnego: w Prywatnym Koedukacyjnym Gimnazjum Handlowym im. Staszica (do r. 1948) oraz Męskiej Szkole Średniej Handlowej (do r. 1950). Dokończył studia malarskie i w r. 1946 otrzymał absolutorium w krakowskiej ASP. Od r. 1946 uczył głównych przedmiotów artystycznych w Inst. Sztuk Plastycznych, a po przekształceniu go t.r. w Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych kierował w niej jako asystent samodzielną pracownią rysunku i perspektywy odręcznej, po czym od r. 1947 jako adiunkt kontraktowy prowadził pracownię rysunku dla studentów pierwszego i drugiego roku wszystkich wydziałów. Nadal pracował też jako projektant w Zakł. Witrażów (również po ich upaństwowieniu w r. 1958). W r. 1948 związał się z efemeryczną krakowską grupą artystyczną «Krąg» i w r.n. uczestniczył w dwóch jej wystawach. Po połączeniu w r. 1950 Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych z ASP został powołany na stanowisko kontraktowego zastępcy profesora; w r. 1954 otrzymał tytuł naukowy zastępcy profesora. W r. 1959 zaprojektował witraże do kościoła paraf. p. wezw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Ruskim Brodzie w pow. przysuskim, a w l. 1959—62 do kościoła paraf. p. wezw. św. Jana Nepomucena i Matki Bożej Szkaplerznej we Frampolu w pow. biłgorajskim. Były to jedne z ostatnich jego prac tego rodzaju; większość witraży Ś-ego zachowała się.
Równocześnie uprawiał Ś. malarstwo i rysunek; malował przede wszystkim olejno i akwarelą, często tworząc cykle tematyczne. Chętnie przedstawiał wielopostaciowe sceny rodzajowe (Różowa kawiarnia, Dzieci, Żołnierze, Parada, Jadłodajnia), także o charakterze moralizatorskim i satyrycznym (Bójka w kolejce, Kolejka bez początku i końca) oraz pejzaże podkrakowskie. Pod koniec życia w jego malarstwie pojawił się temat Drogi Krzyżowej. Od wczesnych obrazów utrzymanych w tradycji koloryzmu, przeszedł w l. sześćdziesiątych do obrazów komponowanych z wydobytych kreską konturów postaci i przedmiotów, zbliżając się do malarstwa abstrakcyjnego. Obrazy sygnował najczęściej pełnym imieniem i nazwiskiem oraz datą roczną.
W r. 1958 miał Ś. w Krakowie wystawę indywidualną rysunków, a w r. 1963 wystawiał w krakowskim TPSP wspólnie z Eugeniuszem Wańkiem, pokazując dwanaście obrazów olejnych z l. 1962—3, m.in. bliskie abstrakcji Kawiarnię niebieską i Balet; w r. 1964 wystawiał w Rzeszowie. W ASP kierował w tym czasie Katedrą Kształcenia Ogólnego na Wydz. Rzeźby, prowadząc zajęcia z rysunku dziennego oraz liternictwa. Równocześnie w l. 1966—7 uczył w Państw. Liceum Technik Plastycznych w Wiśniczu. W r. 1967 uzyskał stopień docenta, a w r.n. przeszedł na emeryturę. Jednym z jego ostatnich obrazów był olej Rozruchy robotników w Nowej Hucie z r. 1981. Ś. zmarł 26 IX 1983 w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kw. V rząd 6). Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955).
W zawartym w r. 1933 małżeństwie z Heleną z Martyszewskich miał Ś. syna Marka (ur. 1944). Małżeństwo zakończyło się rozwodem w r. 1949.
W r. 1988 odbyła się w Krakowie wystawa obrazów i rysunków Ś-ego. Jego projekty witraży i szkice posiadają Muz. Witrażu w Krakowie i Muz. Okręgowe w Toruniu, a inne prace znajdują się w zbiorach prywatnych w kraju i za granicą; sporadycznie pojawiają się w polskim handlu antykwarycznym.
Jeleniewska-Ślesińska J., Ślesiński W., Studenci i absolwenci krakowskiej ASP w 40-leciu PRL, Kr. 1984; — Doroczny Salon malarstwa krakowskiego, Kr. 1976; toż, Kr. 1977; Festiwal sztuki Krakowa — malarstwo, Kr. 1959; Jan Śliwiński. Eugeniusz Waniek, Kr. 1963; Salon jesienny, Kr. 1959; Wystawa malarstwa Jana Śliwińskiego, Rzeszów 1964; Wystawa malarstwa i rysunku Jana Śliwińskiego, Kr. 1988; Wystawa rysunków Jana Śliwińskiego, W. 1958; — Czapczyńska-Kleszczyńska D., Witraż w stylu dekoracyjnym we wnętrzu mieszkalnym na przykładzie wybranych realizacji Krakowskiego Zakładu Witrażów S. G. Żeleński, w: Polskie art déco. Materiały czwartej sesji naukowej pod przewodnictwem I. Huml, prof. A. Sieradzkiej, prof. A. K. Olszewskiego w Muzeum Mazowieckim w Płocku 6—7 czerwca 2011, Płock 2015; taż, Witraże w Krakowie. Dzieła i twórcy, „Krak. Teka Konserwatorska” T. 5: 2005 s. 94—5; taż, Witraże we wnętrzach mieszkalnych i użyteczności publicznej na przykładzie wybranych realizacji Krakowskiego Zakładu Witrażów z lat 1902—1939, w: Dziedzictwo na nowo odkrywane. Detal architektoniczny 1850—1939, Red. J. Roguska, W. 2014 s. 245—77; Korpus witraży z lat 1800—1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, Oprac. D. Czapczyńska-Kleszczyńska, T. Szybisty, Kr. 2014 I; toż, Archidiecezja krakowska. Dekanaty pozakrakowskie, Oprac. ciż, Kr. 2015 II; toż, Diecezja bielsko-żywiecka, Oprac. I. Kontny, T. Szybisty (III, w druku); Moliński S., W 100-lecie Zakładu Witrażów S. G. Żeleński, „Witraż” 2003 nr 2—3 s. 72; Pol. życie artyst. w l. 1945—1960; Smirnow J., Wschodniogalicyjskie witraże dwudziestolecia międzywojennego, w: Nie tylko art déco. Sztuka witrażowa w okresie międzywojennym, Red. B. Fekecz-Tomaszewska, M. Ławicka, Kr.—Legnica 2014; Sto siedemdziesiąt pięć lat nauczania malarstwa, rzeźby i grafiki w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kr. 1994; Szumska M., Przeszklenia sufitów, lampy i żyrandole jako element dekoracji wnętrz budynków lwowskich w okresie międzywojennym, w: Nie tylko art déco..., s. 108—9; — Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II; — „Dzien. Pol.” 1983 nr 196; — Arch. ASP w Kr.: Księga Świadectw Państw. Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artyst. w Kr. r. 1931/2, teczka nr 702; Arch. Przedsiębiorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków w Kr.: Inwentaryzacja opisowa i fotograficzna zbiorów i wyposażenia Zakł. Witraży Żeleńskich w Krakowie, al. Krasińskiego 23, Oprac. G. Dreścik, B. Wojnar, PKZ 1992; Inst. Hist. Sztuki UJ: Mater. do Korpusu witraży z lat 1800—1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, T. 5: Diecezja kielecka.
Zofia Lewicka-Depta