Suchanowski Jan Stanisław, pseud.: Bielański, Horodecki, Janek, Jerzy, Julek, Konrad, Nowski, Pawlak, przybrane nazwisko Adam Sawicki (1897–1937), działacz komunistyczny.
Ur. 9 VII w Warszawie, był synem Dominika, cieśli, przedsiębiorcy budowlanego, i Felicji z Czarneckich.
S., utrzymując się z korepetycji, ukończył w r. 1914 prywatną Szkołę Realną im. Stanisława Staszica w Warszawie. W l. 1911–14 należał do tajnej drużyny skautowej kierowanej przez Jerzego Wądołkowskiego, Piotra i Stanisława Olewińskich oraz Janusza Gandyka. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, od września 1914 do marca 1915, uczył się w Szkole Mechaniczno-Technicznej Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. W poł. r. 1915 wyjechał do pow. mozyrskiego, gdzie udzielał korepetycji. Zajęcie 5 VIII t.r. Warszawy przez Niemców uniemożliwiło mu powrót, toteż w grudniu osiadł w Moskwie. By uniknąć służby w armii rosyjskiej, rozpoczął tam naukę w polskim gimnazjum prowadzonym przez Centralny Komitet Obywatelski. Zbliżył się wtedy do narodowej demokracji i wstąpił do tajnej drużyny skautowej prowadzonej przez ks. Kazimierza Lutosławskiego. We wrześniu 1916 przeniósł się do Kijowa, gdzie utrzymywał się z udzielania korepetycji, następnie pracy w polskiej szkole rzemieślniczej, a równocześnie uczył się w gimnazjum dla uchodźców z Król. Pol., finansowanym przez córkę cara Mikołaja II, Tatianę. Również w Kijowie należał do tajnych organizacji: piłsudczykowskiego Zjednoczenia Polskiej Młodzieży Szkolnej oraz kierowanej przez Stanisława Sedlaczka i Jerzego Morsztynkiewicza polskiej drużyny skautowej (po rewolucji lutowej 1917 r. działała jawnie). Dzięki kontaktom z Henrykiem Bitnerem i Marią Falską wstąpił w maju 1918 do kijowskiej organizacji PPS-Lewicy. W sierpniu t.r. wrócił do Warszawy i pracował jako wychowawca w szkolnym internacie. W październiku i listopadzie zaczął studiować matematykę i nauki przyrodnicze na Wydz. Filozoficznym Uniw. Warsz.; należał wtedy do Sekcji Akademickiej PPS-Lewicy. Z uwagi na silne zaangażowanie w działalność polityczną, studia przerwał.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości S. z ramienia PPS-Lewicy działał od 15 XI 1918 w Sosnowcu w sekretariacie Rady Delegatów Robotniczych Zagłębia Dąbrowskiego. Dn. 16 XII t.r. uczestniczył w Warszawie w zjeździe PPS-Lewicy i SDKPiL powołującym Komunistyczną Partię Robotniczą Polski (KPRP); pod pseud. Nowski kierował jej organizacją w Grodźcu (pow. będziński), a w celu uniknięcia służby w WP posługiwał się paszportem na nazwisko Adam Sawicki. Po powstaniu 26 II 1920 związanego z KPRP Związku Zawodowego Robotników Rolnych został jego sekretarzem w pow. gostynińskim. Zagrożony aresztowaniem, przeniósł się do Łukowa, gdzie pracował jako księgowy i sekretarz Robotniczego Stow. Spożywców. Dn. 3 VI t.r. uczestniczył w Warszawie w IV Zjeździe Związku Zawodowego Robotników Rolnych. Następnego dnia został aresztowany; osadzony w X Pawilonie Cytadeli warszawskiej, był od lipca więziony w forcie Mydlniki pod Krakowem, a od poł. października ponownie w Warszawie, tym razem na Pawiaku. W kwietniu 1921 został zwolniony.
W r. 1922 wszedł S. do Wydz. Rolnego KC KPRP. Posługując się fałszywą książeczką wojskową na swoje nazwisko, uzyskał paszport i wyjechał do ZSRR. Jako delegat KPRP z Brześcia Lit. uczestniczył pod pseud. Horodecki w II zjeździe tej partii w Bołszewie pod Moskwą (19 IX – 2 X 1923); poparł tam radykalną koncepcję Juliana Bruna parcelacji ziemi na rzecz wyłącznie chłopów bezrolnych i małorolnych (program ten zjazd odrzucił). S. uczestniczył też w Moskwie w konferencji robotników rolnych i leśnych, zorganizowanej przez Czerwoną Międzynarodówkę Związków Zawodowych oraz w zjeździe założycielskim Międzynarodówki Chłopskiej (10–16 X t.r.). Po powrocie do kraju latem 1924 zakończył z własnej inicjatywy pracę w Wydz. Rolnym KC KPRP i na polecenie kierownictwa partii został sekretarzem redakcji warszawsko-wileńskiego tygodnika „Wyzwolenie Ludu”, organu PSL-Wyzwolenie, redagowanego przez Sylwestra Wojewódzkiego. Gdy w listopadzie t.r. Wojewódzki i Alfred Fiderkiewicz powołali związaną z KPRP (od r. 1925 – Komunistyczna Partia Polski, KPP) Niezależną Partię Chłopską (NPCh), S. został sekretarzem jej warszawskiego organu „Niezależny Chłop” (od września 1926 „Niezależny Oracz”), redagowanego przez Wojewódzkiego. Na polecenie KPP objął 19 XII 1925 funkcję sekretarza KC NPCh, w kwietniu 1926 wszedł do Wydz. Organizacyjnego tej partii, a od października t.r. był jej instruktorem organizacyjnym. Po likwidacji przez władze „Niezależnego Oracza” był od 22 XI 1926 do 2 I 1927 redaktorem odpowiedzialnym jego kontynuacji, czasopisma „Lemiesz”. Współpracując z Janem Hemplem, nadzorował z ramienia KPP działalność NPCh jako partii legalnej (do marca 1927), a następnie działającej tajnie (do czerwca t.r.). Aresztowany w kwietniu, został wkrótce zwolniony. Ponownie aresztowano go 11 VIII na wiecu chłopskim w Parczewie (pow. włodawski) i 15 VIII skazano wyrokiem Sądu Okręgowego w Białej Podlaskiej na cztery lata więzienia za nielegalną działalność polityczną. Karę odbywał w Warszawie na Pawiaku, a następnie od stycznia 1930 w Płocku, gdzie został starostą komuny więziennej. Związany początkowo z frakcją «większości» (mniej dogmatyczną) KPP, opowiedział się w więzieniu za frakcją «mniejszości», która objęła ostatecznie (w r. 1929) kierownictwo tej partii. Po zwolnieniu 15 VIII 1931 pracował w Warszawie dla Sekretariatu Krajowego KC KPP, jednak większej aktywności już nie przejawiał.
Dn. 18 V 1932, zapewne na polecenie KPP, rozpoczął S. pracę w biurze prasowym ambasady ZSRR w Warszawie; po przerwie trwającej od lutego do listopada 1933 podjął ponownie pracę w ambasadzie. W maju 1935 uzyskał obywatelstwo sowieckie, a 23 IV 1936 utracił obywatelstwo polskie. Na polecenie sowieckiego ambasadora J. Dawtiana zaprzestał kontaktów z KPP. Zwolniony z pracy w ambasadzie, 9 V 1937 wyjechał z drugą żoną i dziećmi z pierwszego małżeństwa do Moskwy. Wkrótce potem został aresztowany przez NKWD w Bykowie pod Moskwą; w nieznanych okolicznościach został rozstrzelany.
S. ożenił się w lutym 1920 z Aleksandrą Rusin (ur. 1898, po rozwodzie w r. 1931 została żoną Czesława Skonieckiego, zob.), działaczką KPP, więzioną w l. 1933–6 za rozpowszechnianie nielegalnych druków komunistycznych, w okresie drugiej wojny światowej przebywającą w ZSRR, potem członkinią Polskiej Partii Robotniczej, a następnie PZPR. Miał z nią córkę Janinę, zamieszkałą od r. 1937 w ZSRR, odnalezioną przez matkę w r. 1964, oraz syna Wiesława (1925–1945), również zamieszkałego od r. 1937 w ZSRR, po r. 1943 żołnierza 9. pp 3. DP I Armii WP, poległego w stopniu podporucznika w walkach o Wał Pomorski. S. po r. 1931 był związany z Hanną Rudniańską, siostrą Stefana Rudniańskiego (zob.), byłą żoną Stefana Purmana (zob. biogram brata, Leona Purmana), po przybyciu w r. 1937 do ZSRR aresztowaną przez NKWD i zamordowaną.
Po XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (1956) S. został zrehabilitowany jako ofiara represji okresu tzw. kultu jednostki.
Giza, Władze stronnictw lud., s. 394; Giza S., Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1965, W. 1967; Księga poległych na polu chwały, W. 1974 (dot. syna, Wiesława); – Cimek H., Legalne chłopskie partie rewolucyjne w Drugiej Rzeczypospolitej, Białystok 1988; Cimek H., Kieszczyński L., Komunistyczna Partia Polski 1918–1938, W. 1984; Dymek B., Niezależna Partia Chłopska, W. 1972 (fot.); Kieszczyński L., Represje stalinowskie w ZSRR wobec działaczy polskiego ruchu robotniczego i ich rodzin w latach trzydziestych i czterdziestych, w: Oblicza lewicy, Red. J. Itrich, W. 1992 s. 345; Malinowski H., Program i polityka rolna KPRP, W. 1964; Marceli Nowotko „Marian”, „Stary” 1893–1942, Red. B. Dymek, W. 1974; Meglicka M., Prasa Komunistycznej Partii Robotniczej Polski w latach 1918–1923, W. 1968; Polski ruch robotniczy wobec kwestii agrarnej i chłopskiej 1883–1944, W. 1982; Rady Delegatów Robotniczych w Polsce, W. 1965 II; Świetlikowa F., Komunistyczna Partia Robotnicza Polski 1918–1923, W. 1968; – Drugi Zjazd KPRP. Protokoły, W. 1968; – AAN: sygn. 14747 (teczka osobowa S-ego, m.in. obszerna autobiogr. z 19 V 1937), sygn. 14750, 15526 (teczki osobowe żony, Aleksandry).
Aleksander Kochański