Staszek Jan Tadeusz (1912–1994), inżynier mechanik, organizator przemysłu lotniczego, dyrektor Instytutu Lotnictwa w Warszawie. Ur. 10 XII w Warszawie, był synem Marcina, ślusarza, i Teresy z domu Ośko.

 

W r. 1931 ukończył S. gimnazjum w Warszawie i t.r. rozpoczął studia na Wydz. Mechanicznym Politechn. Warsz. Podczas studiów odbył przeszkolenie na pilota szybowcowego oraz służbę wojskową w Szkole Podchorążych Artylerii Konnej; po jej zakończeniu otrzymał stopień podporucznika rezerwy. W l. 1935–7 w kierowanej przez Gustawa Mokrzyckiego Katedrze Budowy Płatowców opracował wraz z Edmundem Szutkowskim i Leszkiem Szwarcem projekt bezogonowego samolotu sportowego «SSS». W r. 1937 uzyskał absolutorium na Politechn. Warsz. i 1 IV t.r. został zatrudniony (na części etatu) jako młodszy asystent w Inst. Aerodynamicznym. Równocześnie podjął pracę w biurze konstrukcyjnym Studium Państw. Zakładów Lotniczych (PZL) Wytwórnia Płatowców Nr 1 w Warszawie na Okęciu. Pracował tu w zespole Stanisława Praussa przy projektowaniu samolotu rozpoznawczo-bombowego «PZL 46 Sum», następnie od kwietnia 1938 w zespole Kazimierza Korsaka przy projektowaniu samolotu myśliwskiego «PZL 45 Sokół». Prototyp «Sokoła» zbudowano latem 1939, lecz do wybuchu drugiej wojny światowej nie został on oblatany.

 

Zmobilizowany we wrześniu 1939, wziął S. udział w obronie przyczółka przy ul. Opaczewskiej w Warszawie jako dowódca baterii artylerii konnej; udało mu się uniknąć niewoli niemieckiej. Podczas okupacji, od września 1940 do marca 1943, pracował dorywczo jako ślusarz w Warszawie i w okolicach miasta. Wykonywał również (od r. 1942) tłumaczenia instrukcji do niemieckiego sprzętu lotniczego w Dziale Naukowo-Technicznym Wydz. Przemysłu Lotniczego Komendy Głównej AK (tzw. grupa Dural). Od października 1943 do lipca r.n. był zatrudniony w warszawskich zakładach mechanicznych «Schifeld».

 

W styczniu 1945 rozpoczął S. pracę w Otwocku i Pruszkowie w warsztatach Wojewódzkiego Oddziału Przemysłu. Następnie był dyrektorem technicznym w Wojewódzkich Zakładach Przemysłu w Szczecinie, oddział w Koszalinie (sierpień 1945 – wrzesień 1946) i Zakładach Materiałów Budowlanych w Szczecinie (wrzesień 1946 – lipiec 1948). W r. 1946 wstąpił do PPS, a następnie w r. 1948 do PZPR. W sierpniu t.r. wrócił do Warszawy i podjął pracę w Dziale Aerodynamiki Głównego Inst. Lotnictwa (od r. 1950 Inst. Lotnictwa), gdzie został zastępcą kierownika działu. Zaprojektował wraz z Franciszkiem Janikiem duży tunel aerodynamiczny o średnicy 5 m i uczestniczył w nadzorowaniu jego budowy. Dn. 23 III 1949 otrzymał stopień magistra na Wydz. Mechanicznym Politechn. Warsz. Od czerwca 1950 do listopada 1951 pracował w Biurze Wojskowym Min. Przemysłu Ciężkiego. W r. 1951 został oddelegowany na rok do Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego (WSK) Mielec w celu uruchomienia produkcji licencyjnej odrzutowego samolotu myśliwskiego «MiG-15» (pod oznaczeniem «LiM-1»). Następnie, do marca 1954, był zastępcą dyrektora ds. ekonomicznych w Centralnym Zarządzie Przemysłu Sprzętu Komunikacyjnego. Od 1 IV 1954 do 30 VI 1955 był dyrektorem fabryki samolotów WSK Nr 4 Okęcie w Warszawie; kierował produkcją samolotów wielozadaniowych «CSS-13» i szkolno-treningowych «Junak 3» oraz przygotowaniem produkcji samolotu szkolno-treningowego «TS-8 Bies». Od 1 VIII 1955 do 30 IX 1960 był dyrektorem Inst. Lotnictwa, gdzie w tym czasie powstały prototypy samolotu «TS-8 Bies» oraz projekty pierwszego polskiego odrzutowego samolotu szkolno-treningowego «TS-11 Iskra» i czterosilnikowego samolotu pasażerskiego «MD-12». Dn. 1 X 1960 został mianowany dyrektorem technicznym Zjednoczenia Przemysłu Lotniczego. Pod jego kierownictwem przemysł lotniczy rozwinął licencyjną produkcję wielozadaniowych samolotów transportowych «An-2» w WSK-Mielec, uruchomił licencyjną produkcję turbinowych śmigłowców «Mi-2» w WSK-Świdnik oraz silników do nich w WSK-Rzeszów i WSK-Kalisz, a także wprowadził samolot wielozadaniowy «PZL-104 Wilga» do produkcji seryjnej.

 

Dn. 1 IX 1966 objął S. dyrekcję WSK-Okęcie w Warszawie; pod jego kierunkiem rozwinięto produkcję samolotów «Wilga». W l. 1971–3 przebywał na kontrakcie w Indonezji, gdzie od 1 II 1971 był szefem uruchomienia licencyjnej produkcji samolotu «PZL-104 Gelatik» w wytwórni Lembaga Industri Penerbangan Nurtanio LIPNUR w Bandungu. Wziął tam udział w wyposażeniu samolotu «PZL-104» w aparaturę do wywoływania deszczu przez krystalizację pary wodnej w chmurach. Od września 1973 pracował ponownie w Inst. Lotnictwa, tym razem w Zakł. Aerodynamiki, a od 5 I 1976 kierował tamże Zakł. Badań w Locie. Od 1 X 1977 był starszym specjalistą w Zakł. Aerodynamiki, gdzie w grudniu t.r. przeszedł na emeryturę. Następnie pracował na pół etatu w Inst. Lotnictwa: w Branżowym Ośrodku Informacji Technicznej i Ekonomicznej (od 1 VII 1978), w Zakł. Aerodynamiki (od 1 I 1981) oraz w Zakł. Prognozowania i Planowania Perspektywicznego (od 22 X 1984). Dn. 31 XII 1990 zakończył działalność zawodową.

 

S. interesował się modelarstwem lotniczym i opublikował z tego zakresu dwie książki: Aerodynamika modeli latających (W. 1983) i Mechanika lotu modeli latających (W. 1986). Był też autorem ok. 20 artykułów z zakresu techniki lotniczej, które zamieścił m.in. w czasopismach: „Skrzydlata Polska”, „Technika Lotnicza i Astronautyczna”, „Prace Instytutu Lotnictwa”, „Biuletyn Informacyjny Instytutu Lotnictwa”. Należał do Stow. Inżynierów i Techników Mechaników Polskich. Zmarł 18 VIII 1994, został pochowany na cmentarzu Wolskim w Warszawie (kw. A–1–90/91). Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem X-lecia PRL (1955).

 

W małżeństwie zawartym w r. 1936 z Anną z Dietrichów miał S. synów, Wojciecha, magistra inżyniera lotnictwa, Jana oraz córkę Kalinę.

 

 

 

Bibliografia Instytutu Lotnictwa 1945–1975, W. 1976; – Technicy polscy, z. 15; – Cynk J. B., Polish Aircraft 1893–1939, London 1971; Glass A., Polskie konstrukcje lotnicze 1893–1939, W. 1976; Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa-Okęcie, W. 1988; – Inst. Lotnictwa w W.: Akta personalne S-a; – Informacje syna S-a, Wojciecha z W. i Ryszarda Lewandowskiego z W.