Stradecki Janusz Bohdan (1920–1988), historyk literatury, bibliograf, dokumentalista, edytor.
Ur. 21 V w Warszawie, był synem Stanisława, farmaceuty, pracownika aptek w Warszawie (po r. 1945 w Ołdrzychowicach Kłodzkich na Dolnym Śląsku), i Marii z Susickich.
S. uczył się w Warszawie: w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego, IV Gimnazjum Miejskim, od jesieni 1936 w Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki, gdzie w maju 1938 złożył egzamin dojrzałości typu humanistycznego. Zamierzał studiować farmację. T.r. powołany do wojska, przeszedł w Równem dywizyjny kurs szkoły podchorążych rezerwy przy 44. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych (30 IX 1938 – 22 VII 1939), który ukończył ze stopniem starszego strzelca podchorążego, po czym otrzymał przydział do tegoż pułku w Dubnie. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. jako dowódca drużyny (a następnie zastępca dowódcy plutonu) w 43. pp. Dn. 18 IX t.r. dostał się do niewoli sowieckiej i był internowany w obozie jenieckim Talice koło m. Wiaźniki nad rzeką Klaźmą. W listopadzie, w wyniku pertraktacji niemiecko-sowieckich dotyczących wymiany polskich jeńców wojennych, został przekazany stronie niemieckiej. Do kwietnia 1945 przebywał w obozach pracy przymusowej dla jeńców, m.in. w Mühlberg (Stalag IV B), Elsterhorst i Hoffnungsthal koło Bonn, gdzie brał udział w konspiracyjnej pracy kulturalnej. Po wyzwoleniu 16 IV 1945 przez wojska amerykańskie pozostał na terenie Niemiec. Przebywał w Polskim Obozie Wojskowym Rheda. Powrócił do projektu studiów farmaceutycznych (tym razem w Brukseli), ostatecznie jednak podjął pracę w delegaturze PCK w Niemczech: od marca do czerwca 1946 jako urzędnik Biura Poszukiwania Rodzin w Lemförde, a od lipca t.r. do 6 V 1947 na stanowisku kierownika Działu Likwidacji Biura Informacyjnego PCK w Spenge.
Dn. 11 V 1947 wrócił S. do kraju i jesienią t.r. rozpoczął studia polonistyczne na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz., początkowo jako wolny słuchacz, a od 1 VII 1948 jako student stacjonarny; uczęszczał na wykłady i zajęcia m.in. Juliana Krzyżanowskiego, Wacława Borowego, Stefana Żółkiewskiego, Tadeusza Kotarbińskiego oraz Władysława Tatarkiewicza. Debiutował naukowo rozprawą Psychologizm w prozie dwudziestolecia 1918–1939 („Twórczość” 1950 nr 2), przygotowaną wspólnie z Janem Józefem Lipskim, Januszem Wilhelmim i Krzysztofem Zarzeckim na IV Zjazd Kół Polonistycznych w Warszawie w grudniu 1949. Rozprawa ta wyróżniała się spośród innych referatów niemarksistowskim ujęciem tematu, co spowodowało wiele krytycznych ataków na zespół autorski, formułowanych z pozycji marksistowskiej ortodoksji metodologicznej. Już w czasie studiów nawiązał współpracę z Inst. Badań Literackich (IBL, od r. 1952 IBL PAN), z którym miał się związać na całe życie; w r. 1951 podjął tam prace zlecone przy reedycji serii biobibliograficznej „Nowy Korbut” jako członek zespołu przygotowującego bibliografię literatury współczesnej pod kierunkiem Ewy Korzeniewskiej. Dn. 1 VI 1952 otrzymał etat asystenta w Dziale Historii Literatury Polskiej Epoki Imperializmu (przemianowanym wkrótce na Dział Historii Literatury XX w.). Dn. 9 XII t.r. uzyskał na Uniw. Warsz. stopień magistra na podstawie pracy Skamander.
Indywidualnym debiutem S-ego była zbiorcza recenzja kilku prac bibliograficznych i dokumentacyjnych („Pam. Liter.” 1954 nr 2). Bibliografia należała do głównych dziedzin jego działalności. Rozpoczął ją «wykazem ważniejszych pozycji bibliograficznych» w materiałowym tomie „«Poprostu» – «Karta» 1935–1936” (Wr. 1953). Opracował obszerny dział bibliograficzny jako aneks do pracy Żółkiewskiego „Rozwój badań literatury polskiej w latach 1944–1954” (W. 1955). Razem z Jadwigą Czachowską i Barbarą Winklową ogłosił Podstawowe wytyczne monografii bibliograficznej („Pam. Liter.” 1955 z. 4) jako wstępne opracowanie koncepcji gatunkowej rozpoczętej wówczas bibliografii Juliana Tuwima. Od poł. r. 1954 pracował w Dziale Dokumentacji Naukowej Literatury Końca XIX i XX w., awansując 1 I 1955 na starszego asystenta, a 1 II r.n. na adiunkta. Odrębny dział zainteresowań naukowych S-ego stanowiły prace edytorskie, skoncentrowane głównie wokół twórczości Tuwima. W serii „Dzieł” poety (W. 1955–64) opracował „Jarmark rymów” (W. 1958 III) oraz przypisy do „Przekładów poetyckich” (W. 1959 IV cz. 1–2). Jako bibliograf był nade wszystko autorem monografii bibliograficznej Julian Tuwim (W. 1959), pierwszej z serii wielkich monografii dokumentacyjnych przygotowywanych w IBL PAN. Bliska kompletności, opracowana z autopsji, zaopatrzona w nowatorskie, obszerne adnotacje informujące o historycznym, biograficznym i literackim kontekście powstania poszczególnych utworów oraz o ich recepcji, stała się podstawą przygotowywanego pod kierunkiem Korzeniewskiej doktoratu (uzyskanego w IBL PAN 27 VI 1962). S. uprawiał też krytykę literacką, zwłaszcza w l. 1960–1 w „Nowych Książkach” i „Nowej Kulturze”, recenzując głównie wznowienia utworów przedwojennych i prace wspomnieniowe.
Po reorganizacji struktury zatrudnienia w IBL PAN formalnie przeszedł S. na stanowiska dokumentacyjne (od 1 X 1962 był adiunktem dokumentacji naukowej, od 1 IV 1964 dokumentalistą dyplomowanym, od 1 I 1969 starszym dokumentalistą dyplomowanym). Przez cały ten czas uczestniczył w zespołowych pracach nad współczesną serią „Nowego Korbuta” (wyodrębnioną jako „Słownik współczesnych pisarzy polskich”, W. 1963–6 I–IV), zamieszczając w niej wiele haseł, zwłaszcza dotyczących poetów Skamandra i awangardy. Kierował pracami nad ostatnimi sześcioma rocznikami wielotomowej „Kroniki życia literackiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1944–1969” (oprac. zespołowe 1963 – ok. 1970, niewyd.), dla której przygotował autorsko Kronikę życia literackiego 1962–1963 (mszp. w Pracowni Dokumentacji Literatury XX w. IBL PAN). W popularnej serii poradników bibliograficznych Biblioteki Narodowej wydał broszurę O Julianie Tuwimie (W. 1964, wyd. 2 rozszerzone i uzupełnione, tamże 1969). Do edycji „Dzieł” poety opracował kolejny tom „Pisma prozą” (W. 1964 V). Przygotował tekst „Kwiatów polskich” (wyd. 4, W. 1967). W „Pismach” Tadeusza Żeleńskiego (Boya) opatrzył (wspólnie z Edwardem Krasińskim) erudycyjnymi przypisami kilka tomów recenzji teatralnych (W. 1966–75 XXIV–XXVII). W r. 1968 przeniósł się do kierowanej przez Żółkiewskiego Pracowni Badań Kultury Literackiej. Pozostając wierny swym zainteresowaniom grupą Skamandra, połączył badania historycznoliterackie z socjologią literatury. Zarys programu badań nad grupą literacką dał w referacie Kronika grupy literackiej. Przykład Skamandra („Dokumentacja w badaniach literackich i teatralnych”, Wr. 1970), podejmując tę problematykę kilkakrotnie, w modyfikowanych i wzbogacanych ujęciach. W r. 1970 opublikował kolejny poradnik bibliograficzny Konstanty Ildefons Gałczyński (W.) oraz dokonał wyboru i opatrzył wstępem tomik poetycki „Musujący poranek i inne wiersze” (W.) Zygmunta Karskiego, zapomnianego poety z kręgu skamandrytów. Opublikował sporą garść listów Tuwima, m.in. z Tadeuszem Januszewskim i Ireną Maciejewską, wymianę korespondencji poety z Leopoldem Staffem pt. „Z tysiącem serdeczności...” (W. 1974). Jego studium Perspektywy badań dziejów życia literackiego w Polsce międzywojennej („Ruch Liter.” 1974 nr 1) zostało opatrzone Projektem schematu działów dokumentacji życia literackiego i kultury literackiej w Polsce w latach 1918–1939 jako propozycją badawczą. Opracował – jako oddzielny tom – Dokumentację bibliograficzną 1918–1944 do uniwersyteckiego podręcznika „Literatura polska 1918–1975” (W. 1975), przygotowanego w IBL PAN. Planując monografię grupy Skamandra, publikował w czasopismach i książkach zbiorowych cząstkowe jej opracowania, stanowiące przygotowanie materiałowe i metodologiczne do badań: Funkcje społeczne wieczoru literackiego na przykładzie grupy Skamandra („Pam. Liter.” 1973 z. 3), Funkcje społeczne satyry. („Cyrulik Warszawski” 1926–1934) („Społeczne funkcje tekstów literackich i paraliterackich”, Wr. 1974), Funkcje społeczne kawiarni literackiej („Teksty” 1976 nr 4/5), Grupa literacka a czasopismo. (Przykład „Skamandra”) („Kultura – komunikacja – literatura. Studia nad XX wiekiem”, Wr. 1976). Z badań tych wyłoniła się ostatecznie obszerna i bogata materiałowo monografia W kręgu Skamandra (W. 1977), która stała się podstawą habilitacji (19 IV 1978) w macierzystym Instytucie (nagroda im. Aleksandra Brücknera, 1979).
W l. 1977–9 uprawiał S. również działalność dydaktyczną, prowadząc ćwiczenia i konwersatorium „Wiedza o kulturze literackiej w Polsce” w Inst. Filologii Polskiej Uniw. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Kontynuując prace nad edycją korespondencji Tuwima, opracował zespół listów do Jarosława Iwaszkiewicza w tomie „Listy do przyjaciół-pisarzy” (W. 1979). Doskonale zorientowany w literaturze i realiach społeczno-politycznych l. 1918–39, był autorem wielu haseł z tego zakresu w „Wielkiej Encyklopedii Powszechnej” (PWN), „Encyklopedii Warszawy”, przewodniku encyklopedycznym „Literatura polska” (PWN) oraz PSB. Bibliografią ogólną okresu dwudziestolecia międzywojennego opatrzył serię szóstą „Obrazu literatury polskiej XIX i XX wieku” („Literatura polska w okresie międzywojennym”, Kr. 1979 I, tamże dokumentacja bibliograficzna przy niektórych hasłach szczegółowych). Dn. 15 X 1980 otrzymał stanowisko docenta. Uczestniczył czynnie w życiu naukowym jako referent na konferencjach i autor rozpraw, m.in. O „Wiadomościach” londyńskich („Literatura źle obecna” 1984), Jarosław Iwaszkiewicz a grupa Skamandra („Teksty” 1980 nr 2), Tuwim i Warszawa („Kron. Warszawy” 1983 nr 1). Opublikował nadto: Mieczysława Grydzewskiego „Listy do Tuwima i Lechonia (1940–1943)” (W. 1986), Kalendarium życia i twórczości Juliana Tuwima, poprzedzające tom pierwszy pt. „Wiersze” (W. 1986) „Pism zebranych” poety; obszerny wykaz prac Żółkiewskiego w poświęconej mu księdze „Problemy wiedzy o kulturze. Prace dedykowane S. Żółkiewskiemu” (Wr. 1986). Jego pióra były komentarze w antologii Michała Głowińskiego i Janusza Sławińskiego „Poezja polska okresu międzywojennego (Wr. 1987 cz. 1–2). W maju 1987, po rozwiązaniu Pracowni Badań Kultury Literackiej, S. przeniósł się do Pracowni Literatury Współczesnej IBL PAN. Uczestniczył w życiu środowiskowym Instytutu i, szerzej, naukowych kręgów polonistycznych. Brał udział w pracach ZNP. Stał na uboczu polityki, nie należał do partii politycznych; sympatyzował z nurtami opozycji demokratycznej i niejednokrotnie dawał temu wyraz.
Z temperamentu i zainteresowań był dokumentalistą i w jego badaniach faktograficznych typ ujęcia materiału dominował nad interpretacyjnym. Bibliografia, biografia, kronikarstwo, edytorstwo, zewnętrzna historia tekstu były głównymi kierunkami jego prac. Badaniom tym towarzyszyła często refleksja metodologiczna, szczególnie wyraźna w okresie żywszych zainteresowań problematyką kultury literackiej. Głównym przedmiotem jego działalności naukowej było dwudziestolecie międzywojenne, którego był świetnym znawcą i do którego miał stosunek bardzo osobisty i emocjonalny. W sposobie bycia, gustach i stylu wypowiedzi oraz specyficznym poczuciu humoru stanowił żywą kontynuację obyczaju tamtej epoki. Był kolekcjonerem literariów z l. 1918–39 i pozostawił bogate i cenne zbiory. W ostatnich latach życia pracował nad obszerną biografią Tuwima, której niewydaną część drugą, obejmującą okres powojenny, ukończył, resztę pozostawiając w notatkach i fragmentach. Zmarł w Warszawie 20 III 1988, pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu Bródnowskim.
W małżeństwie (ślub 21 VI 1958) z Aliną Repsz, redaktorką, miał S. córkę Julię.
Pośmiertnie ukazały się, przygotowane przez S-ego, ponownie opracowany „Jarmark rymów” Tuwima (W. 1991), tym razem w jego „Pismach zebranych”, oraz w tomie drugim „Literatury polskiej 1918–1975” (W. 1993) Dokumentacja bibliograficzna 1918–1939. Aneks, a także rozdział Satyra.
Fot.w B. IBL PAN; – Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1950 i in.; Współcz. pol. pisarze, VIII; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Biul. Polon.” 1989 nr 2 (M. Brykalska), „Pam. Liter.” 1990 nr 1 (R. Loth), „Przegl. Księgar. i Wydawn.” 1988 nr 5, „Twórczość” 1988 nr 6 ([Biernacki A.] Abe), „Życie Warszawy” 1988 nr 69, 76–77; – Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie S-ego; IBL PAN w W.: Akta osobowe S-ego; – Informacje żony, Aliny Stradeckiej z W.
Roman Loth