Sokołowski Janusz (1921–1997), chemik, profesor i rektor Uniw. Gdańskiego. Ur. 29 X w Karniszewicach (pow. Łask). Ojciec Leszek, był współwłaścicielem i dyrektorem fabryki włókienniczej «Dobrzynka» w Pabianicach, radnym miejskim tamże i działaczem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem oraz Organizacji Zjednoczenia Narodowego. Matka, Wilma z Hadrianów, była bratanicą pastora ewangelicko-augsburskiego Pawła Hadriana (zob.).

S. uczęszczał do szkoły powszechnej we wsi Piątkowisko, a następnie do szkoły prywatnej w Rabce. Dalszą naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Jędrzeja Śniadeckiego w Pabianicach przerwała druga wojna światowa, podczas której przebywał w majątku rodziny w Cielętnikach (pow. Radomsko). Po zdaniu matury w r. 1945 studiował do r. 1949 na Wydz. Chemicznym Politechn. Gdań., gdzie uzyskał stopień inżyniera chemii i magistra nauk chemicznych na podstawie pracy o preparatywnej metodzie syntezy p-aminoazobenzenu. W r. 1948 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Już podczas studiów pracował jako asystent (1948), potem jako adiunkt (1951) w Katedrze Chemii Organicznej pod kierunkiem Leona Kamieńskiego, który skierował jego zainteresowania ku chemii cukrów. Dn. 1 X 1951 przeniósł się do Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku, gdzie organizował kierunek chemiczny kolejno jako docent kontraktowy i wykładowca, potem zastępca profesora (1954) i starszy wykładowca (1961). Od r. 1953 był kierownikiem utworzonej przez siebie Katedry Chemii Organicznej. Dn. 19 VI 1961 doktoryzował się na Politechn. Gdań. na podstawie rozprawy Badania budowy produktów kondensacji glikozy z p-aminoazobenzenem, napisanej pod kierunkiem L. Kamieńskiego. Habilitował się 19 V 1964 na Wydz. Mat.-Fiz.-Chem. Uniw. im. Mikołaja Kopernika w Toruniu na podstawie pracy Budowa azotowych glikozydów (Gd. 1963). Dn. 15 I 1965 został mianowany docentem etatowym, 4 III 1968 uzyskał tytuł profesora nadzwycz. 29 X 1977 – profesora zwycz. Na pocz. l. sześćdziesiątych pełnił funkcje prodziekana i dziekana Wydz. Mat.-Fiz.-Chem., potem został prorektorem (1965) i rektorem (1968) WSP.

Jako przewodniczący Komitetu Organizacyjnego był S. współtwórcą Uniw. Gdańskiego i pierwszym rektorem do r. 1981. Równocześnie nadal kierował Katedrą Chemii Organicznej, aż do przejścia na emeryturę w r. 1992. W r. 1973 odbył półroczny staż w laboratorium cukrowym Min. Rolnictwa USA w Peorii (Ill.). S. był specjalistą w dziedzinie chemii organicznej, zwłaszcza azotowych pochodnych cukrów. W badaniach podejmował problematykę dotyczącą metod otrzymywania azotowych glikozydów, mechanizmów ich powstawania i przemian, trwałości i konfiguracji wiązania N-glikozydowego oraz rozmiarów i konformacji pierścienia cukrowego. Wyniki tych badań pozwoliły uzyskać wiele informacji o otrzymywaniu, trwałości i budowie połączeń cukrowych z aminami, co miało istotny wpływ na badania powstawania, właściwości i struktury nukleozydów. Ostatnie jego prace dotyczyły przebiegu reakcji cyklizacji alditoli oraz powstawania glikozanów. Ogłosił ponad 100 oryginalnych prac, w większości na łamach czasopism o zasięgu międzynarodowym, m.in. w „Rocznikach Chemii”, „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences”, „Carbohydrate Research”, „Journal of Carbohydrate”, „Journal of Organie Chemistry” i „Zeitschrift für Kristallographie”. Wspólnie z Gotfrydem Kupryszewskim opublikował kilka skryptów i podręczników, m.in. Demonstracje z chemii organicznej (Ł. 1958), trzytomowy Zarys teorii chemii organicznej (Gd. 1965–6), kilkakrotnie wznawiane Materiały do ćwiczeń laboratoryjnych z chemicznej analizy organicznej (W. 1971) i Teoretyczne podstawy chemii organicznej (W. 1972). Był twórcą gdańskiej szkoły chemii cukrów, wypromował ok. 160 prac magisterskich i 9 doktorskich. Brał udział w licznych krajowych i międzynarodowych konferencjach i zjazdach naukowych, na których zaprezentował ponad 80 referatów i komunikatów. Jako wieloletni przewodniczący sekcji chemii cukrów Polskiego Tow. Chemicznego inicjował i organizował w ramach tzw. Szkoły Chemii Cukrów ogólnopolskie spotkania naukowe chemików zajmujących się węglowodanami. Za osiągnięcia naukowo-dydaktyczne otrzymał 12 nagród ministerialnych, w tym 10 – I st. oraz nagrodę woj. gdańskiego w dziedzinie nauki. Dn. 24 IX 1981 za zasługi w organizacji, rozwoju i konsolidacji Uniw. Gdań. senat uczelni przyznał mu tytuł rektora honorowego oraz 17 VII 1986 doktorat honoris causa w uznaniu tychże zasług i osiągnięć naukowych w zakresie chemii cukrów. W l. 1989–91 był z rekomendacji PZPR członkiem Trybunału Stanu. Mimo przejścia 30 IX 1992 na emeryturę nadal wykładał i pracował naukowo. S. zmarł 18 V 1997 w Gdańsku, pochowany został na cmentarzu Srebrzysko w alei zasłużonych. Kilka miesięcy później (30 X) jego imieniem nazwano salę posiedzeń senatu Uniw. Gdań. Był odznaczony m.in. Krzyżami Kawalerskim (1969), Oficerskim (1976) i Komandorskim (1988) Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (I960), Medalami Brązowym (1972) i Srebrnym (1974) «Za Zasługi dla Obronności Kraju», Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973), Medalami 30-lecia (1974) i 40-lecia (1985) PRL, a także Odznaką Tysiąclecia (1966) i tytułem Zasłużonego Nauczyciela PRL (1978).

W małżeństwie zawartym w r. 1948 z Teresą Franciszką z Majlertów (ur. 3 XII 1926), wnuczką Wilhelma Meylerta (zob.), profesorem chemii na Politechn. Gdań., miał S. dwie córki: Joannę (ur. 1950), fizyka, zamężną za Krzysztofem Szczuckim i Danutę (ur. 1953), informatyka, zamężną za Mariuszem Tomczakiem.

Portret S-ego w sali posiedzeń senatu Uniw. Gdań.; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, Uzupełnienia i sprostowania (dot. ojca S-ego); Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gd. 1998 Supl. I (Mokrzecki L.); Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, W. 1998 cz. 4 s. 108; Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1959–1961, W. 1962 s. 208; toż za r. 1964, W.–P. 1965 s. 217; – Galus H., Narodziny i rozwój Uniwersytetu Gdańskiego. Szkice z lat 1969–1987, Gd. 1989 s. 65, 86–9, 231, 241, 243, 246, 253; Mokrzecki L., Początki, rozwój i perspektywy Uniwersytetu Gdańskiego, „Roczn. Gdań.” 1994 z. 2 s. 46; Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991, W. 1991; Smiatacz Z., Uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa profesorowi Uniwersytetu Gdańskiego Januszowi Sokołowskiemu, „Wiad. Chem.” 1987 z. 3–4 s. 310–13 (fot.); Uniwersytet Gdański i jego poprzedniczki, Gd. 1980 s. 10, 109; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi z r. 1997: Materiały XL Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Program. Informacje. Mikrosympozjum Chemii Cukrów M-1, Gdańsk 22–6 IX, Gd. s. 229, „Dzien. Bałtycki” nr 117, 118, „Gaz. Morska”(dodatek do „Gaz. Wyborczej”) nr z 3 VI (E. i A. Wiśniewscy), „Gaz. Wyborcza” nr 117, „Orbital” nr 5 (Z. Smiatacz), „Vivat Academia” nr 3 (J. Bachórz); – Arch. Uniw. Gdań.: sygn. 262/92; – Informacje żony Teresy Sokołowskiej z Gd. i Nory Krusze z W.

Zygfryd Smiatacz