Sienkiewicz Jarosław (1950–1992), ekonomista, działacz «Solidarności», sygnatariusz Porozumienia Jastrzębskiego, dyrektor górniczy II stopnia. Ur. 28 I w Wilnie, był synem Czesława (zm. 22 IX 1993), inżyniera elektroenergetyka, i Emmy z Chrapowickich (ur. 12 II 1923); ojciec w czasie drugiej wojny światowej był więziony w obozach sowieckich.
W r. 1957 Sienkiewiczowie otrzymali zgodę na repatriację. W Tarnowie S. zdał w r. 1967 maturę w Liceum Ogólnokształcącym Nr 4. Dn. 29 IX 1968 został w ramach poboru wcielony do Centrum Szkolenia Służb Kwatermistrzowskich (CSSK) im. Mariana Buczka w Poznaniu, dn. 1 X 1968 mianowany został starszym szeregowym podchorążym. Dn. 27 II t. r. na skutek pogorszenia stanu zdrowia został zwolniony z CSSK bez przeniesienia do rezerwy, po czym wyjechał do Krakowa. W l. 1969–73 S. pracował w Krakowskiej Fabryce Kabli «Kabel» jako starszy inspektor ekonomista. Równocześnie zaocznie studiował w Wyższej Szkole Ekonomicznej (WSE) w Krakowie; dn. 30 X 1974 uzyskał dyplom I stopnia z tytułem dyplomowanego ekonomisty. Od 27 XII 1970 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) i Związku Zawodowego Górników. W l. 1974–5 pełnił funkcje asystenta ekonomicznego w Kopalni Węgla Kamiennego (KWK) «Borynia» w Jastrzębiu, w l. 1975–8 był starszym inspektorem ekonomicznym w KWK «Świerklany» w Suszcu, w l. 1978–84 kierował Działem Planowania Inwestycji w KWK «Borynia».
Dn. 29 VIII 1980 S. został wybrany na przewodniczącego Komitetu Strajkowego kopalni «Borynia». Jako delegat tej kopalni wszedł do Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS) w Jastrzębiu, działającego na terenie jastrzębskiej kopalni «Manifest Lipcowy» i został jego przewodniczącym. W dn. 3 IX 1980 (faktycznie nad ranem 4 IX) wespół z przedstawicielem strony rządowej wicepremierem Aleksandrem Kopciem S. podpisał Porozumienia Jastrzębskie; w ich zredagowaniu pomagał S-owi dr Piotr Musioł. Porozumienia odnosiły się głównie do kwestii społeczno-gospodarczych, w pierwszym rzędzie zawierały uzgodnienia dotyczące zniesienia systemu czterobrygadowego dopuszczającego pracę we wszystkie dni tygodnia; zapowiedziano wprowadzenie od 1 I 1981 wolnych od pracy sobót i niedziel. Po przekształceniu się MKS w Międzyzakładową Komisję Robotniczą (MKR), występującą jako Komitet Założycielski Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego «Solidarność» (KZ NSZZ «Solidarność»), S. został przewodniczącym największej w kraju organizacji związkowej «Solidarności» w Jastrzębiu Zdroju liczącej ponad 3 mln członków (obejmującej wedle słów S-a «praktycznie cały resort górnictwa łącznic z geologią, biurami projektowymi itd. …» ). Dn. 22 IX 1980 S. wszedł w skład Komisji Porozumiewawczej powołanej w Gdańsku, reprezentującej cały związek oraz jego KZ NSZZ «Solidarność». Uchwałą Rady Państwa PRL z 23 IX t. r. powołano S-a w skład Zespołu do Opracowania Projektu Ustawy o Związkach Zawodowych. Dn. 26 XI utworzono do rozmów z Komisją Resortu Górnictwa dziesięcioosobowe prezydium związku regionu jastrzębskiego na czele z S-em (MKR Jastrzębie) i Andrzejem Cierniewskim (Międzyzakładowy Komitet Założycielski Bytom) oraz dwoma przedstawicielami Wałbrzycha. Z organizacją jastrzębską wiązało się wiele zakładów Górnego Śląska, Opolszczyzny, Dolnego Śląska i Wałbrzyskiego.
S. zgadzał się na zachowanie formuły kierowniczej roli partii, wpisanej przez władze do statutu «Solidarności», o czym mówił publicznie i pisał, a co wywoływało sprzeciw kierowniczych gremiów «Solidarności». Ponadto stanowisko swe jako przewodniczącego widział S. jako równorzędne w stosunku do ówczesnej pozycji Lecha Wałęsy. Nie pojechał do Gdańska, by na zebraniu Krajowej Komisji Porozumiewawczej (KKP) wyjaśnić sprawę zarzutów stawianych mu jako przewodniczącemu regionu z Jastrzębia. Wysłał natomiast odpowiedź nagraną na taśmę. Jak wspomina Jacek Kuroń, «jedenastka» KKP po wysłuchaniu wyjaśnień «natychmiast postanowiła uchwalić, że Sienkiewicz jest zdrajcą narodu polskiego, sprzedawczykiem, ubekiem …». Oskarżany w kolportowanych ulotkach o współpracę z władzami i działalność dywersyjną w «Solidarności», S. 8 I 1981 złożył rezygnację z funkcji przewodniczącego. Dn. 10 I t. r. decyzją Zakładowych Komitetów Założycielskich (ZKZ) i Zakładowych Komisji Robotniczych (ZKR) regionu jastrzębskiego rezygnacja przewodniczącego i członków zarządu nie została przyjęta.
Jednolita dotąd organizacja jastrzębska uległa rozbiciu. Z czasem odnieśli zwycięstwo przeciwnicy S-a, wspierani przez struktury śląsko-zagłębiowskie oraz centralę. Dn. 26 I 1981 S. opublikował w oficjalnej prasie List otwarty do wszystkich członków NSZZ «Solidarności» („Tryb. Robotn.” 1981 nr 21, „Dzien. Zachodni” 1981 nr 21), w którym informował o rezygnacji z funkcji związkowej z powodu przykrości, jakie spotykają go jako członka PZPR ze strony «Solidarności». Mimo kampanii pomówień (o posiadanie dwu willi i samochodów, antyklerykalizm) i oskarżeń o współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa (SB) S. został delegatem Oddziału Administracji KWK «Borynia» oraz delegatem na wybory do Zarządu Regionu. Jednakże plenum Zakładowej Komisji Pracowniczej (ZKP) NSZZ «Solidarność» przy KWK «Borynia», które odbyło się 9 III 1981, zakazało S-owi reprezentowania interesów organizacji związkowej kopalni, co oznaczało w praktyce pozbawienie go mandatu delegata na wybory do Zarządu Regionu. Dn. 16 III 1981 S. złożył rezygnację z mandatów powierzonych mu przez członków związku, motywując swą decyzję istniejącymi między nim a niektórymi członkami plenum ZKP NSZZ «Borynia» różnicami w poglądach dotyczących żywotnych interesów górnictwa kamiennego. Decyzję plenum zaakceptowało zebranie delegatów organizacji związkowych w dn. 16 III 1981. Na 131 delegatów, 121 opowiedziało się za przyjęciem rezygnacji S-a. W dn. 21 IV 1981 S. skierował do ZKP NSZZ «Solidarność» przy KWK «Borynia» pismo, w którym zgłosił wystąpienie ze związku.
W grudniu 1981 S. poparł wprowadzenie stanu wojennego. Należał do 12-osobowej grupy założycielskiej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON). Brał udział w I Kongresie tej organizacji. Decyzją nr 11 prezesa Rady Ministrów z 30 XI 1982 został S. jednym z 11 członków Komisji do Spraw Zarządu Majątkiem Związków Zawodowych, ale praktycznie nie brał udziału w jej pracach (sekretariat Komisji prosił go 24 II 1984 o wyjaśnienie przyczyn, z powodu których nie przyjeżdża do Warszawy na jej posiedzenia).
W r. akad. 1982/83 S. podjął w Wyższej Szkole Nauk Społecznych (WSNS) przy Komitecie Centralnym PZPR jednosemestralne studia podyplomowe w zakresie nauk politycznych, które ukończył 18 II 1983. Z dn. 15 I 1984 przeszedł na zasadzie porozumienia zakładów z KWK «Borynia» do pracy w KWK «Krupiński» w Suszcu (koło Żor) na stanowisko zastępcy dyrektora do spraw pracowniczych. W dn. 4 XII 1984 S. został mianowany przez ministra górnictwa i energetyki dyrektorem górniczym II stopnia. Komitet Wojewódzki (KW) PZPR w Katowicach powołał S-a na lektora KW w r. 1985/86. S. był członkiem Obywatelskiego Konwentu Konsultacyjnego Woj. Rady Narodowej (WRN) w Katowicach (1987). W r 1988 został radnym WRN w Katowicach. Z dn. 27 V 1990 Rada utraciła swe uprawnienia ustawowe i S. przestał być radnym. Dn. 15 IX 1990 S. został odwołany ze stanowiska zastępcy dyrektora KWK «Krupiński» w Suszcu. Dyrekcja tej kopalni w związku z uchwałą nr 1/19 Zebrania Delegatów Kopalń Węgla Kamiennego z 2 VI 1990 – najpierw 1 XI t. r. wypowiedziała S-owi pracę, a 31 I 1991, nie ograniczana już przez ustawę, rozwiązała umowę o pracy, w ramach tzw. zwolnień grupowych.
Dn. 23 VI 1990 między pełnomocnikiem Polskiej Oficyny Wydawniczej BGW w Warszawie a pełnomocnikiem S-a zawarto ugodę, iż w prasie zostanie wyrażone przez Edwarda Gierka i Janusza Rolickiego ubolewanie (nie zostało opublikowane) z powodu informacji o współpracy S-a z SB (zamieszczonej w ich wspólnej książce pt. „Przerwana dekada”, W. 1990 s. 172). S. w różny sposób protestował przeciw pomówieniom o współpracę z SB, pisząc – bez żadnego skutku – listy m. in. do Telewizji Katowickiej (1990), do prasy („Polityka” 1990). Zwracał się do gen. Czesława Kiszczaka, do odpowiednich Komisji Min. Spraw Wewnętrznych. Skierował prośbę (10 VI 1992) o uchylenie zarzutów do Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej, którą równocześnie przekazał prezydentowi RP i Ogólnopolskiemu Porozumieniu Związków Zawodowych (OPZZ). Pisma pozostały bez odpowiedzi. Przychylne mu opinie pojawiały się w prasie bardzo rzadko (m. in. Wilhelma Szewczyka w r. 1981). S. był ciężko chory na serce od r. 1987, kiedy przeszedł pierwszy zawał serca, potem nastąpiło kilka mniejszych, co ustaliła dopiero sekcja zwłok. Mimo to nie mógł uzyskać urzędowego potwierdzenia swego stanu zdrowia, toteż 13 XII 1990 dostał zaledwie na rok rentę III kategorii. W czasie choroby miał trudności z otrzymaniem miejsca w specjalistycznym szpitalu górniczym. Zmarł 22 X 1992 w Jastrzębiu Zdroju (na zawał przegrody międzykomorowej) i tam został pochowany na cmentarzu Parafialnym przy parafii Najśw. Serca Jezusowego. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem 40-lecia Polski Ludowej, brązową odznaką «Zasłużony dla górnictwa PRL».
S. był dwukrotnie żonaty: od 10 XII 1973 z Barbarą Honoratą z Paluchów, z którą rozszedł się 26 VI 1985 i ożenił się 24 X t.r. z Janiną Katarzyną z domu Oślizło (ur. 13 II 1948), ekonomistką; z pierwszego małżeństwa miał syna Krzysztofa (ur. 29 V 1976).
Wokół oceny życia i działalności S-a nadal trwa spór publicystyczny.
NSZZ „Solidarność” 1980–1981. Podstawowe dokumenty. Kronika działalności. Bibliografia, Pod red. B. Pasierba, Wr. 1990 s. 32, 323; Czajka M., Kamler M., Sienkiewicz W., Leksykon historii Polski, W. 1995; – Cychol D., Przypadkowy bohater, „Nie” 1992 nr 36 (fot. L. Wałęsy i S-a); Derek J., Teczka Sienkiewicza, „Dzien. Zachodni” 1993 nr 166 (fot. zbior.); Dziadul J., Ulepianie „Solidarności”, „Tak i Nie” 1991 nr 3 (378); Figat Z., Od sierpnia do sierpnia, „Tryb. Robotn.” Magazyn Niedziela 1981 z 30 VIII; Foss J., Pierwszy krok na ziemi, „Perspektywy” R. 12: 1980 nr 47 (sprawozdanie ze spotkania z S-em 22 X 1980, fot.); Holzer J., „Solidarność” 1980–1981. Geneza i historia, Paryż 1984 s. 107, 114, 128–31; Jarosław Sienkiewicz zrzekł się mandatu delegata. Zebranie delegatów NSZZ „Solidarność” kop. „Borynia”, „Tryb. Robotn.” 1981 nr 55; Kalenik A., Nieodpowiedzialni politykierzy sprowadzili „Solidarność” na manowce, „Tryb. Robotn.” 1981 nr 258 (wypowiedź S-a); Kto komu służy? Oświadczenie, „Solidarność Uniwersytecka” 1981 nr 9; Kto skłóca górników, „Nasza Solidarność” R. 2: 1981 nr 9; Krzyżowski T., Czternaście lat minęło…, „Górnik” 1994 nr 16 (fot.); tenże, Jarek, „Górnik” 1995 nr 17 (fot.); tenże, Kulisy wielkiego szalbierstwa, tamże 1996 nr 17; Kuroń J., Zaczęły się schody, „Polityka” 1991 nr 47; Mamok H., Janik J., Porozumienie Jastrzębskie wyrosłe z górniczych racji, „Tryb. Robotn.” Magazyn 1987 nr 206; Olejnik J., Swirtun T., Ważna jest sprawa. U górników w Jastrzębiu w ostatnich dniach września, „Słowo Powsz.” 1980 nr 220, Wyd. B.; Porozumienie oczekiwane przez wszystkich, „Nasze Problemy” 1980 nr 37 (fot.); „Solidarność” czym jest i do czego dąży (tekst otrzymany od MKR w Jastrzębiu Zdroju), „Dzien. Zachodni” 1980 nr 222 (fot.); Stelmach W., Pożegnanie z Jarkiem, „Związkowiec. Tyg. Popularny” 1992 nr 48; Zwoźniak Z., Jak się rodziła Solidarność Region Śląsko-Dąbrowski 1980–81, W. 1990 s. 229; – Bubin S., Czy Sienkiewicz był w bezpiece. Szykuje się kolejny proces przeciwko spółce Gierek-Rolicki, „Prawo i Życie” 1990 nr 18 (głównie wypowiedź S-a); Gadzinowski P., Nie chciałem być drewienkiem niesionym przez fale (rozmowa z S-em), „Razem” 1987 nr 35 (555); Jurkiewicz M., Krzyżowski T., Były tony…, „Nasze Problemy” 1980 nr 42 (fot.) (rozmowa m. in. z S-em); Pracki L., PRON: Chcemy być ruchem obywatelskim (rozmowa z S-em), „Głos Robotn.” 1982 nr 243; Ratzko J., Aby związek był związkiem. W rocznicę górniczego zrywu w Jastrzębiu, „Rzeczywistość” 1981 nr 17 (zapis rozmowy z S-em); Sienkiewicz J., Co dalej…?, Rozm. R. Maleszek, „Tryb. Robotn.” 1980 nr 260 s. 3; tenże, Dlaczego musiałem odejść… (rozmowa z S-em), „Tryb. Robotn.” 1982 nr 173; tenże, Odszedłem, gdy do głosu doszli politykierzy, „Tryb. Ludu” 1981 nr 302 s. 2; tenże, Wierzę, że zwycięży rozsądek i spokój. […]. Rozmowę przeprowadził M. Twaróg, „Rzeczpospolita” 1982 nr 196 s. 5; Sprawa Jarosława Sienkiewicza, „Solidarność Jastrzębie” 1981 nr z 5 V; Szymański T., Ruletka polityczna jeszcze się kręci (rozmowa z S-em), „Trybuna” 1990 nr 189 (fot.); Twaróg M., Jeszcze raz wziąć „plujkę”… (rozmowa), „Sztandar Młodych” 1981 nr 205/206 (fot.); [Wróblewski A.] IBIS, Rozmowa „Życia” z Wihelmem Szewczykiem: Pro Patria, „Życie Warszawy” 1981 nr 91; Wuttke H., Tylko – Solidarność (rozmowa m. in. z S-em), „Gość Niedzielny” 1980 nr 41 s. 4–5 (fot.); – KWK «Krupiński» w Suszcu: Teczka personalna S-a; – Dokumenty osobiste S-a w posiadaniu Janiny Sienkiewiczowej z Jastrzębia Zdroju i jej informacje.
Adam W. Jarosz