Radziwiłł Jerzy Józef h. Trąby (1668–1689), ordynat nieświeski, wojewoda trocki. Ur. 10 III w Białej na Podlasiu, był synem Michała Kazimierza (zob.) i Katarzyny z Sobieskich, bratem Karola Stanisława (zob.), siostrzeńcem Jana III Sobieskiego (zob.). Jego ojcem chrzestnym był król Jan Kazimierz, który w tym celu zjechał w poł. kwietnia 1668 do Białej.
Wbrew twierdzeniu Edwarda Kotłubaja nie wydaje się, żeby R. pobierał nauki w kolegium nieświeskim, skoro wiadomo, że w l. 1679–80 uczył się w kolegium jezuickim w Lublinie pod opieką Kazimierza Aleksandra Czychrowskiego. Dn. 4 II 1681 podczas sejmu warszawskiego oddawał pieczęć po zmarłym ojcu. Po ukończeniu nauki wraz z bratem Karolem Stanisławem wyruszył – zapewne w początku 1684 r. – w podróż zagraniczną. Poprzez Kraków, Wrocław i Frankfurt dotarli do Berlina, gdzie na ręce Ludwiki Karoliny z Radziwiłłów Ludwikowej Hohenzollernowej złożyli potwierdzenie zawartej z nią 29 VII 1683 przez bpa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego ugody w sprawie likwidacji pretensji (opartych na sfałszowanym zapisie) Radziwiłłów nieświeskich do części spadku po Bogusławie Radziwille. Z Berlina przez Drezno dotarli do Pragi, gdzie na tamtejszym uniwersytecie R. słuchał wykładów z filozofii (zachowały się z nich jego notatki). Nauka w Pradze trwała jednak krótko, skoro jeszcze w końcu 1684 r. – poprzez Linz, Salzburg, Wenecję, Padwę (gdzie obaj wpisali się do księgi nacji polskiej tamtejszego uniwersytetu), Weronę, Vicenzę, Brescię, Bergamo, Mediolan, Turyn, Pinerolo, Chambery, Lyon, Avignon, Tulon, Marsylię, (tu przez 5 miesięcy studiowali na uniwersytecie) Montelimar, Bourbon, Nevers i Orlean – dotarli do Paryża. Tu dotarło do nich od Jana III Sobieskiego polecenie udania się do Anglii w celu złożenia gratulacji Jakubowi II Stuartowi z okazji jego wstąpienia na tron wiosną 1685. W czasie pobytu w Anglii (byli tam w czerwcu) zwiedzili Londyn, Oksford, Rochester i Canterbury, a następnie udali się do Niderlandów (zwiedzili Ostendę, Brugię, Gandawę, Antwerpię, Bredę, Nijmegen, Utrecht, Amsterdam, Haarlem, Lejdę i Rotterdam). Po powrocie do Paryża otrzymali od Jana III nowe zadanie – udania się z misją matrymonialno-dyplomatyczną do Portugalii. Było to związane z zabiegami o uzyskanie dla Jakuba Sobieskiego ręki infantki portugalskiej Izabeli Marii Ludwiki. Radziwiłłowie mieli na miejscu wybadać szanse Jakuba, choć oficjalnym celem ich podróży miało być złożenie uszanowania Piotrowi II i jego córce oraz zwiedzenie Lizbony. Opuściwszy Paryż, przez Blois, Tours, Nantes, La Rochelle, Bordeaux, Bayonne, San Sebastian, Vitorię, Burgos, Arandę dotarli w grudniu 1685 do Madrytu. Następnie przez Talavera de la Reina, Trujillo i Montemoro udali się do Lizbony, gdzie stanęli 11 I 1686, ale z powodu definitywnego już odrzucenia kandydatury Jakuba Sobieskiego do ręki infantki, nie otrzymali oni nawet audiencji u Piotra II. W tej sytuacji opuścili już 27 I Lizbonę, aby przez Sevillę, Kordobę, Granadę, Murcję, Alicante, Walencję i Saragossę wrócić do Francji. W Paryżu byli 19 IV t.r. i spędzili tu czas do jesieni.
W nagrodę za odbyte misje dyplomatyczne R. otrzymał 8 VI 1686 urząd podczaszego lit. Dn. 19 X obaj Radziwiłłowie opuścili Paryż i udali się do Rzymu, gdzie przebywali od 6 XII 1686 do połowy maja 1687 (wyjąwszy tygodniowy pobyt w grudniu w Neapolu). W czasie audiencji u papieża Innocentego XI R. otrzymał relikwie św. Wincentego (złożone później u dominikanów w Nieświeżu). Następnie przez Wenecję i Wiedeń dotarli do Wrocławia (1 VII 1687). Podobno (wg informacji rezydenta austriackiego w Warszawie Zierowsky’ego) w tym czasie Andrzej Ch. Załuski, w imieniu R-a czynił w Berlinie starania o rękę owdowiałej niedawno Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny, stwarzając tym konkurencję dla królewicza Jakuba Sobieskiego. Nie wydaje się to jednak prawdopodobne, zważywszy, że już w końcu 1686 r. R. starał się – właśnie za pośrednictwem swej krewnej w Berlinie – o rękę Marii Eleonory, córki ministra brandenburskiego ks. Jana Jerzego Anhalt Dessau i Henryki Katarzyny ks. Orańskiej. Zapewne raczej obaj Radziwiłłowie mieli być pośrednikami między królową Marią Kazimierą a Radziwiłłówną w celu wyswatania jej z Jakubem, do czego jednak nie doszło. Nie wydaje się zresztą, żeby R. potępiał krewniaczkę za jej podstępny ślub z Karolem Filipem Neuburskim. Z Wrocławia R. udał się do Dessau, gdzie 13 IX 1687 ożenił się z Marią Eleonorą, a następnie wraz z żoną przybył w listopadzie t.r. do Białej. W połowie grudnia t.r. wziął udział w sejmiku w Brześciu i jako kandydat dworu ubiegał się o funkcję poselską na sejm. Z inspiracji Sapiehów sejmik brzeski został jednak zerwany. Dopiero na ponownie zwołanym sejmiku brzeskim w styczniu 1688, wobec wyraźnego żądania Jana III, R. został obrany posłem i na sejmie grodzieńskim t.r. był jednym z kandydatów do laski marszałkowskiej.
Do posiadłości R-a należały dobra wchodzące w skład ordynacji nieświeskiej, a także otrzymane w wyniku ostatecznego podziału dóbr rodzinnych z bratem Karolem Stanisławem (4 VI 1688): Ołyka (woj. wołyńskie), Korelicze, Iszkołdź, Hresk z Pukowem (woj. nowogródzkie), Smorgonie i Porpleszcze (pow. oszmiański), Białynicze (pow. orszański), Kalinka (woj. pomorskie), Turno z Korytnicą (ziemia liwska), Rakowiec (ziemia warszawska). Poza tym przypadły mu: kamienica w Warszawie i dwór drewniany na Pradze, kamienica (tzw. Rabsztyńska) w Krakowie, pałace w Grodnie i Wilnie (tzw. Kardynalia). Przejął on także starostwa: człuchowskie, rabsztyńskie i gulbińskie. Mimo tak dużego majątku sytuacja finansowa R-a nie była łatwa zważywszy, że musiał ponieść główny udział w spłaceniu ogromnych długów (prawie 2 000 000 złp.) po ojcu.
W listopadzie 1688 R. wziął udział w sejmiku przedsejmowym w Łucku, lecz z powodu jego zerwania nie został wybrany na posła. Dn. 31 XII t.r. został mianowany woj. trockim. Powszechnie podkreślano jego wielkie przymioty – wiedzę, inteligencję i roztropność, wróżono mu też ogromną karierę polityczną. Tymczasem wskutek nagłej choroby zmarł w Białej z 2 na 3 I 1689. Pochowany został w Nieświeżu u jezuitów 9 V t.r.
Z małżeństwa z Marią Eleonorą Anhalt Dessau (14 III 1671 – 18 V 1756) R. nie pozostawił potomstwa, gdyż ich jedyna córka Katarzyna Henryka zmarła wkrótce po urodzeniu (w r. 1688). Wdowa wróciła do Dessau i nie wyszła już za mąż. Całość dóbr po R-e objął jego młodszy brat Karol Stanisław.
Portret R-a przez nieznanego malarza z XVII w. z galerii nieświeskiej, obecnie w Muz. Narod. w W., wzorowany na nim miedzioryt H. Leybowicza w: Wobe M. F., Icones familiae ducalis Radivilianae..., Nesvisii [1758]; – Kotłubaj E., Galeria Nieświeżska portretów Radziwiłłowskich..., Wil. 1857 s. 389 (drzeworyt M. Starkmana); Dworzaczek; Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; Wolff, Senatorowie; – Milewska E., Polskie misje dyplomatyczne w Portugalii w czasach Jana III Sobieskiego, „Kwart. Hist.” R. 91: 1985 nr 4; Piwarski K., Między Francją a Austrią. Z dziejów polityki Jana III Sobieskiego w latach 1687–1690, Kr. 1933; tenże, Polska a Francja po roku 1683, „Przegl. Powsz.” T. 200: 1933 s. 243–4, 247–8; tenże, Pomysły odzyskania Śląska za Jana III Sobieskiego (1688–1689), Kat. 1938; Taurogiński B., Z dziejów Nieświeża, W. 1937 s. 55 (fot. portretu); Wójcik Z., Jan Sobieski, W. 1983; – Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I; Relacje nuncjuszów, II 483; Załuski, Epistolae, s. 1784; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. II nr 1737, ks. 34 s. 18–19, ks. 40 s. 153–154, Dz. III koperta 17 nr 166, Dz. IV teka 18 koperta 216, teka 19 koperta 234, 237, 239, Dz. V nr 2696, Dz. XI nr 114, 115, 119; B. Narod.: rkp. II 6746; Centr. Gosud. Arch. Drevnich Aktov. w Moskwie: fond 389 (Metryka Lit.), Ks. Zap. 142 s. 266–268.
Andrzej Rachuba