Sawicki Jerzy Józef (1931–1968), fizyk jądrowy, alpinista. Ur. 14 VII w Warszawie, był synem Jerzego Kazimierza, inżyniera, i Zofii z Kunickich (zm. 1986).

Naukę S. rozpoczął podczas okupacji niemieckiej na tajnych kompletach w Warszawie. Po wojnie uczył się w Gimnazjum Władysława IV i zdał tu maturę w r. 1949. W t.r. rozpoczął studia na Wydz. Fizyki Uniw. Warsz., a po ich ukończeniu w r. 1954 pracował jako stypendysta-aspirant w Instytucie Fizyki Teoretycznej na tymże Wydziale i w r. 1957 uzyskał stopień kandydata nauk z fizyki teoretycznej na podstawie nie opublikowanej pracy Polaryzacja nukleonów i rozkłady kątowe w reakcjach (p, n) a model optyczny jądra, napisanej pod kierunkiem Leopolda Infelda. W pracy naukowej S. od początku skoncentrował się na zagadnieniach teorii jądra atomowego, a zwłaszcza reakcji jądrowych i nowej wówczas teorii oddziaływania bezpośredniego; jako jeden z pierwszych zbadał rolę efektu kulombowskiego oraz polaryzację w reakcji strippingu. W okresie warszawskim zajął się również zagadnieniem fotoefektu jądrowego i w tym zakresie opracował teorię polaryzacji nukleonów w fotoefekcie deutronu.

Wiosną 1957 podczas pobytu na konferencji w USA S. został zaproszony przez uniwersytet w Princeton i od 13 XII t.r. kontynuował tam prace nad reakcjami jądrowymi bezpośredniego oddziaływania z uwzględnieniem wzbudzeń kolektywnych i opracował teorię rozszczepienia spinowo-orbitalnego poziomów jądrowych w oparciu o siły nukleon–nukleon, a także zainteresował się teorią jądrowego zagadnienia wielu ciał, w szczególności teorią modelu optycznego. W r. 1959 przeniósł się na Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, gdzie po zaznajomieniu się z możliwościami elektronowych maszyn liczących pracował nad zagadnieniami rachunkowo coraz bardziej złożonymi.

Pracę naukową łączył S. z zamiłowaniem do podróży. Dzięki licznym zaproszeniom na konferencje i odczyty zwiedził niemal całe USA oraz wiele krajów Ameryki Południowej i Środkowej. W sierpniu 1961 zrealizował podróż dookoła świata, udając się przez Hawaje, Japonię, Hongkong, Syjam, Birmę, Indie, Nepal, Pakistan, Iran i Turcję do Włoch. Tu na uniwersytetach w Bolonii i Rzymie przez dwa lata prowadził badania nad mikroskopową teorią struktury jądra, a w szczególności zajął się poprawkami do przybliżenia faz przypadkowych. W październiku 1963 przeniósł się do Francji i rozpoczął pracę w Centre National de la Recherche Scientifique w Orsay pod Paryżem. W tym okresie odwiedził Algierię i Maroko, Turcję, ponownie USA, wielokrotnie Włochy i inne kraje europejskie. Od lutego do kwietnia 1966 wykładał w Centro I.E.A. (International Energy Agency) w Meksyku, zwiedzając przy okazji kraje Ameryki Środkowej. Po powrocie do Europy osiadł w Szwajcarii, gdzie do sierpnia t.r. wykładał w Letniej Szkole Fizyki w Neuchâtel, a następnie w Centre Européen de Recherches Nucléaires w Genewie. W lutym 1967 zamieszkał ponownie we Włoszech i w International Centre for Theoretical Physics w Trieście zorganizował dział fizyki jądrowej i został jego kierownikiem. Ściągnął tu do współpracy fizyków z Polski i innych krajów Europy Wschodniej.

Ostatnie prace S-ego dotyczyły stosowania realistycznych sił jądrowych w mikroskopowej teorii widm energetycznych i funkcji falowych konkretnych jąder atomowych przy uwzględnieniu stanów dwu- i czterokwasicząstkowych. S. zdobył światowe uznanie. Opublikował ok. 80 prac głównie w „Acta Physica Polonica”, „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences”. Série des Sciences Mathématiques, Astronomiques et Physiques, „Il Nuovo Cimento”, „Physical Review” i „Nuclear Physics”. S. swobodnie wykładał i pisał w języku angielskim, niemieckim, włoskim, francuskim, hiszpańskim i rosyjskim.

Osobnym rozdziałem w życiu S-ego był alpinizm. Przed wyjazdem z Polski, w l. 1947–57, odbył w Tatrach ponad 100 wspinaczek letnich i ok. 50 wejść zimowych, w tym kilka pierwszych, np. przejścia północno-wschodniego grzędy Mięguszowieckiego Szczytu, komina Stanisławskiego na Mnichową Przełączkę Wyżnią czy zachodniej ściany Kozich Czub. Od r. 1949 był członkiem Klubu Wysokogórskiego, założył i współredagował warszawski periodyk taternicki „Krzesanica” oraz współpracował z redakcją „Taternika”. Za granicą odbył kilkadziesiąt letnich i zimowych wspinaczek także na nie zwiedzone dotąd przez Polaków szczyty w różnych górach świata, m.in. Appalachach, Górach Skalistych, Górach Kaskadowych, Sierra Nevada, Alpach i Wysokim Atlasie. Dokonał również wejść na kilka wulkanów, np. Haleakala (Hawaje), Irazu (San Salvador), Huayna Picchu (Peru), Popocatepetl (Meksyk).

W r. 1968 S. organizował Międzynarodowy Kurs Teorii Jądra w Trieście, ale jego rozpoczęcia w styczniu 1969 nie doczekał. Zginął w katastrofie samolotowej 11 IX 1968 nad Morzem Śródziemnym w pobliżu Nicei, lecąc z Korsyki po ukończeniu wykładów w Letniej Szkole Fizyki Jądrowej w Ajaccio; jego ciała nigdy nie odnaleziono. Na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie znajduje się symboliczny grób S-ego z granitowym głazem sprowadzonym przez jego przyjaciół z Doliny Suchej Wody w Tatrach.

Z małżeństwa (15 X 1964) z Włoszką Valerią Settimi, architektem, S. miał syna Jerzego Jana (ur. 1968).

World Who’s Who in Science, Chicago 1968; Dąbrowski J., Wspomnienie o Jerzym Sawickim, „Postępy Fizyki” T. 20: 1969 z. 1 s. 2–8 (fot., bibliogr.); Kozłowski Z., Jerzy Sawicki. W 20 rocznicę śmierci, „Wierchy” R. 57: 1988–91 s. 359–64 (fot., spis osiągnięć alpinistycznych S-ego); Schramm R. W., Szmaciarz (Wspomnienie), tamże s. 364–6 (fot.); „Roczniki Uniw. Warsz.” R. 2: 1959–61 s. 115; „Taternik” 1969 nr 1 s. 39; „Życie Warszawy” 1968 nr 224, 1986 nr 289 (nekrolog matki S-ego).

Stanisław Sroka