Soroka Jerzy h. Leliwa (ok. 1750–1831), dworzanin ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego, uczestnik powstania listopadowego. Ur. w pow. wołkowyskim, był synem Michała (zm. po r. 1795), i Marcjanny, bratankiem pisarza ziemskiego oszmiańskiego Józefa (zob.). Rodzice S-i byli właścicielami m.in. folwarku Geraciew (Gieruciów w pow. wołkowyskim), a po jego sprzedaży majątku Ostrowsk (Ostrówek) w pow. grodzieńskim. Ojciec S-i, który sekretarzował hetmanowi w. lit. Michałowi Massalskiemu, a ponadto piastował urzędy ziemskie: sędziego grodzkiego i strażnika wołkowyskiego, poprzez Massalskiego, stronnika Czartoryskich, zjednał sobie przychylność ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego i oddał mu syna na wychowanie.
Początkowo S. był paziem na dworze książęcym, a później awansował na koniuszego. Latem 1775 towarzyszył Czartoryskiemu w podróży do Rosji, której celem było m.in. odzyskanie starostw utraconych przez Czartoryskich w wyniku pierwszego rozbioru. Dzięki jego protekcji 31 VII 1777 został chorążym tytularnym w 5. pułku Przedniej Straży Kawalerii Narodowej W. Ks. Lit. Już 23 VIII r.n. wziął dymisję i wrócił do służby u ks. Czartoryskiego. Latem mieszkał w jego dobrach litewskich, przeważnie w Wołożynie. Do obowiązków S-i należał objazd dóbr podolskich, ukraińskich i galicyjskich. Za swoją służbę otrzymywał rocznie 920 złp. Dn. 19 V 1781 ponownie wstąpił do wojska i otrzymał patent na chorążego 4. chorągwi 1. Brygady Kawalerii Narodowej W. Ks. Lit. Zdymisjonowany został 30 VIII 1783. Jesienią t.r. Czartoryski wysłał go do Konstantynopola z poleceniem zakupienia tam ogierów do stadniny książęcej. Prawdopodobnie przyczyną powierzenia S-ce tej odległej misji była obawa przed zemstą, jaka mogła go czekać za zabicie w pojedynku faworyta ks. Izabelli Czartoryskiej, Szwykowskiego. W czasie dwutygodniowego pobytu w Konstantynopolu S. poznał m.in. ambasadora rosyjskiego J. I. Bułhakowa, a także posła hiszpańskiego J. de Bonligny’ego i posła francuskiego F. E. G. Saint-Priesta. Gdy zakupiwszy 25 koni, planował powrót do kraju, władze tureckie, na wiadomość o zajęciu Krymu przez Rosję, nie zezwoliły mu na wyjazd. Dopiero po interwencji polskiego chargé d’affaires Stanisława Pichelsteina, mógł opuścić Turcję tylko z pięcioma końmi. Po wielu perypetiach, także zdrowotnych (zachorował na febrę), dopłynął do Warny, skąd już lądem wrócił do Chocimia. Po obowiązkowej kwarantannie zakupione konie dostarczył do Międzyboża. W r.n. jako koniuszy zajmował się stadami podolskimi Czartoryskich. Na przełomie 1785/6 przebywał w Wiedniu, gdzie przygotowywał gwardię galicyjską, dowodzoną przez ks. A. K. Czartoryskiego, do noworocznej parady 1 I 1786. W maju t.r. w czasie podróży Czartoryskich do Kamieńca Podolskiego na sejmiki przedsejmowe zajmował się jako stanowniczy przygotowywaniem kwater i żywności. Z koniuszego S. stał się jednym z pierwszych urzędników dworu książęcego. Wraz z mjr. Andrzejem Bittnerem został wyznaczony do lustracji dóbr galicyjskich Czartoryskich. O zaufaniu jakim się u nich cieszył świadczy fakt, że w l. 1787–9 oddelegowany został do administracji dóbr lit., gdzie zajmował się głównie sprawami sądowymi. W r. 1788, w czasie sejmików podolskich, towarzyszył synowi swojego chlebodawcy – Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu i Kazimierzowi Rzewuskiemu, zajmując się ich dworem i wydatkami. W czasie Sejmu Wielkiego udał się z A. K. Czartoryskim do Warszawy; do jego obowiązków należały kontakty z posłami lit. Otrzymał też w tym czasie zadanie sformowania w Międzyrzeczu i Międzybożu, w zastępstwie A. J. Czartoryskiego, chorągwi kawalerii narodowej, które oddał pod komendę brygadiera Rafała Dierżka.
Ok. r. 1793 odziedziczył S. po stryju Józefie folwark Borawa (Burawa) w Oszmiańskiem. W r. 1790 wystąpił ze służby u Czartoryskich, wziął w arendę majątek Połoczany w pow. oszmiańskim, a w l. 1791–3 dzierżawił z rąk Sulistrowskich folwark Jachimowszczyzna. W r. 1791 wybrano go na komisarza cywilno-wojskowego pow. oszmiańskiego, dwa lata później został podczaszym zawilejskim. W r. 1794 został podczaszym oszmiańskim. Po trzecim rozbiorze wyemigrował, ale na wieść o śmierci ojca i o możliwej konfiskacie majątków emigrantów, wrócił na Litwę. Osiadł w majątku dziedzicznym Krzywsku (pow. oszmiański). W r. 1805 obrany został sędzią ziemskim oszmiańskim i pozostawał nim przez dwie kadencje do r. 1811, następnie wybrano go na prezydenta sądów ziemskich pow. oszmiańskiego (był nim do r. 1817). Dn. 28 VI 1815 w Mińsku władze policyjne przesłuchiwały go w sprawie rozpowszechniania tekstu konstytucji Król. Pol. na Litwie. W r. 1818 był jednym z kolektorów składki na wystawienie pomnika Tadeusza Kościuszki w Wilnie, pieniądze wysłano później do Krakowa na budowę kopca Kościuszki. S. ogłaszał artykuły w miejscowej prasie (m.in. w „Noworoczniku Litewskim”). W r. 1822 spisał swoje wspomnienia pt. O Jerzym Soroce podczaszym zawilejskim i sędzi ziemskim oszmiańskim (B. Czart.: rkp. MNKr. 397), z dodatkami: O Tadeuszu Kościuszce i Obchód pogrzebu księcia Adama Czartoryskiego, wydane w r. 1881 przez Władysława Wisłockiego pt. Pamiętnik Jerzego Soroki, pazia i koniuszego księcia generała ziem podolskich 1772–1822 („Tyg. Ilustr.” 1881 nr 297–301). W l. dwudziestych dekabrysta D. J. Pestel zwrócił się do S-i, jako znanego Litwina, o wspólne, Litwinów i Rosjan, wystąpienie do cara o uchwalenie konstytucji. Mimo podeszłego wieku, S. czynnie zaangażował się w powstanie listopadowe. Dn. 4 IV 1831 powstańcy pod wodzą Porfirego Ważyńskiego opanowali Oszmianę i rozesłali emisariuszy do okolicznej szlachty – do S-i przybył w tym charakterze Józef Zienkowicz. Na zwołanym 11 IV zjeździe powiatowym w Oszmianie powołano trzyosobowy Komitet Rządzący Cywilno-Wojskowy z Ważyńskim jako prezesem; S. wszedł do niego obok Teodora Wańkowicza. Komitet rozpoczął organizowanie kancelarii i przejmowanie administracji majątków skarbowych oraz pobór podatków, lecz już w kilka dni potem wraz z częścią powstańców uciekł z miasta w obawie przed atakiem wojsk rosyjskich, pozostawiwszy swe akta urzędowe. Gdy 16 IV pułk liniowych Kozaków, dowodzony przez płk. Wierzilina, zajął Oszmianę i dokonał tam rzezi ludności cywilnej i powstańców, w ręce Rosjan dostało się też archiwum Komitetu, które skompromitowało wielu ziemian, w tym S-ę. Aresztowany w Krzywsku został S. dostawiony do więzienia w Wilnie i poddany długim przesłuchaniom, w czasie których zachował się godnie. Śledcza komisja wileńska skazała go na śmierć, lecz z uwagi na podeszły wiek, złagodziła wyrok, orzekając pozbawienie praw cywilnych, zesłanie na Sybir i konfiskatę majątku z pozostawieniem pewnej jego części na utrzymanie rodziny. W październiku lub listopadzie t.r. zmarł S. w więzieniu w Wilnie i został pochowany w mogile zbiorowej na cmentarzu więziennym, mimo próśb żony o wydanie zwłok. Zaraz po śmierci nadszedł spóźniony ukaz carski o przebaczeniu i zwolnieniu S-i z więzienia.
S. należał do lubianych i szanowanych obywateli w Oszmiańskiem. Jego sąsiad, Antoni Edward Odyniec wspominał, że był «atletycznej, wspaniałej postawy, nosił się strojno po polsku, zawsze przy karabeli i z głową podgoloną wysoko. […] Przy tem lubił żyć gościnnie i dworno». Znano w okolicy jego pasję do koni i myślistwa, «Żadne łowy, żadna obława na 10 mil dookoła nie odbyły się bez pana Soroki, który na nie z całą psiarnią i myślistwem, sam konno, z dubeltówką przez plecy, przyjeżdżał». W czasie jednego z takich polowań Odyniec ułożył na jego cześć dytyramb.
Po r. 1790 ożenił się S. z Karoliną z Kulwiczów, 1.v. Sakowiczową, z którą miał dwoje dzieci. Po owdowieniu, z drugiego małżeństwa, zawartego w późnym wieku (przed r. 1820), pozostawił córkę i syna.
Portret S-i pędzla Józefa Szymona Kurowskiego, litogr. François Le Villaina, w: Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, W. 1994 IV, VII; – Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Straszewicz J., I Polacchi della rivoluzione del 29 Novembre 1830…, [Capolago] 1833, Vol. 1 s. 337–40 (litogr. portretu S-i); Stupnicki H., Herbarz Polski, Lw. 1862 III; Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w l. 1773–1867, Zestawił J. Iwaszkiewicz, W. 1929 s. 41; Machynia M., Rakutis V., Srzednicki C., Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1777–1794, Spisy, Kr. 1998–9 II; – Bieliński K., Powstanie listopadowe w Wilnie i na Wileńszczyźnie, Wil. 1934 s. 9–16; Dębicki L., Puławy (1767–1830), Lw. 1887 I 153; Mościcki H., Pod berłem carów, W. 1924; tenże, Pod znakiem Orła i Pogoni, Lw.-W. 1923; Reychman J., Życie polskie w Stambule XVIII w., W. 1959; Szczerbicki E. W., Rok 1831 w powiecie oszmiańskim, Roczn. Państw. Gimn. Koedukacyjnego Human. im. Jana Śniadeckiego w Oszmianie. R. szk. 1926/7, [Wilno 1927] s. 15, 39–40, 51, 59; Ziółek J., Powstanie listopadowe na Litwie, w: Powstanie listopadowe 1830–1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, Red. W. Zajewski, W. 1990 s. 399; – Arch. Filomatów, V cz. 1; Czartoryski A. J.,Pamiętniki, Wyd. J. Skowronek, W. 1986; Jankowski C., Powiat oszmiański. Materiały do dziejów ziemi i ludzi, Pet. 1896–1900 I–IV; Klimaszewski H., Wspomnienie historyczne o Jerzym Soroce, „Pam. Emigracji. Konrad” 1833 nr z 15 I s. 7; tenże, Żywot Jerzego Skalnika Soroki, w: Zbiór pamiętników o powstaniu Litwy, [Wyd.] F. Wrotnowski, Paryż 1835 s. 255–61; Klukowski J., Powstanie powiatu oszmiańskiego, tamże, s. 242; Listy księżny Izabelli z hr. Flemmingów Czartoryskiej do starszego syna księcia Adama, Kr. 1891 s. 33; Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818–1825), Wyd. A. Czartkowski, H. Mościcki, W. 1924; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, Oprac. J. Dihm, W. 1957; Odyniec A. E., Wspomnienia z przeszłości opowiadane Deotymie, W. 1884 s. 69–70; Pamiętniki dekabrystów, W. 1960 III; Zienkowicz J., Pamiętniki powstania powiatu oszmiańskiego, w: Pamiętniki polskie zebrane przez Ksawerego Bronikowskiego, Przemyśl 1884 II 10–11, 37; – B. Czart.: rkp. 5477 s. 429, rkp. 6027, Ew. 436, 1474; B. Jag.: sygn. 14633 III T. 3 nr 2 s. 22– 31 (druk z ok. r. 1785 pt. „Przełożenie sprawy W. J. Pani Marcianny Soroczyny strażnikowej wołkowyskiej…”); B. Pol. w Paryżu: rkp. 54 s. 219–229; B. Uniw. Warsz.: rkp. 278 s. 415–416 („Kant na imieniny Karoliny z Kulwieców 1 voto Sakowiczowej, teraz Soroczyny […] przez Feliksa Galińskiego […] złożony”).
Janusz Pezda