Steffani Johannes Martin Wilhelm (1899–1976), duchowny Kościoła ewangelicko-unijnego, działacz społeczny i wydawca.
Ur. 29 IX w Poznaniu, był synem Niemca Johannesa Friedricha (1868–1961), duchownego Kościoła ewangelicko-unijnego, drugiego pastora parafii św. Piotra w Poznaniu, od r. 1901 pastora w Jarocinie (w l. 1905–30 superintendenta) i współautora z Albertem Wernerem „Geschichte der evangelischen Parochien in der Provinz Posen” (Posen 1898, wyd. 2, Lissa 1904), oraz Herthy z domu Ebert (1872–1918).
S. uczęszczał do szkoły średniej w Jarocinie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w r. 1914, i rozwiązaniu szkoły kontynuował naukę w König Wilhelm Gymnasium w Krotoszynie, gdzie 6 VI 1917 otrzymał świadectwo dojrzałości. Dn. 2 VII t.r. zgłosił się ochotniczo do armii niemieckiej; jako kadet służył w 5. regimencie artylerii w Poznaniu, następnie w Jüterbog koło Berlina. Po przeszkoleniu został w styczniu 1918 wysłany na front zachodni w okolicę Cambrai (Francja). Uczestniczył w niemieckiej ofensywie marcowej i walkach odwrotowych w dorzeczu Sommy. W listopadzie t.r. znalazł się ze swym regimentem koło Eupen (Belgia). Po zawieszeniu broni, 11 XI, urlopowany z wojska z powodu śmierci matki, przybył do Jarocina. Wybuch powstania wielkopolskiego (27 XII) uniemożliwił mu powrót do macierzystej jednostki; w konsekwencji zrezygnował z planowanej zawodowej służby wojskowej.
Od maja 1919 do lata 1922 studiował S. na wydz. teologii ewangelickiej uniw. we Wrocławiu. Następnie, po kilku miesiącach przygotowań w Jarocinie, zdał w marcu 1923 w Poznaniu pierwszy egzamin teologiczny. Miesiąc później rozpoczął roczne uzupełniające studia w ewangelickim seminarium w Poznaniu, połączone z kursem języka polskiego. Drugi egzamin teologiczny złożył 11 XII 1924; trzy dni później w kościele Świętego Krzyża w Poznaniu został ordynowany przez generalnego superintendenta Paula Blaua na duchownego ewangelickiego. T.r. objął stanowisko administratora parafii w Żninie (prow. poznańska); od marca 1925 był tam proboszczem. W październiku prokuratura w Toruniu rozpatrywała postawienie S-ego w stan oskarżenia, gdyż jako obywatel polski przyjął niemiecki patent oficerski. W l. 1928–34 sprawował S. urząd pastora w parafii Toruń-Stare Miasto. Od r. 1934 był drugim pastorem parafii Chrystusa w Poznaniu; nabożeństwa odprawiał sporadycznie, koncentrując się na pracy opiekuńczo-charytatywnej i wydawniczej w ramach tzw. misji wewnętrznej. W r. 1936 starał się o funkcję kapelana więziennego w Poznaniu, jednak nie otrzymał zgody polskich władz z powodu słabej znajomości języka polskiego. Od t.r. kierował Landesverband für innere Mission in Polen na terenie województw poznańskiego i pomorskiego oraz Evangelischer Pressverband w Poznaniu. Tamże w l. 1938–9 redagował biuletyn „Wort und Werk”, zawierający roczne sprawozdania z działalności misji wewnętrznej oraz zarządzał wydawnictwem Lutherverlag i przejściowo świecką organizacją charytatywną Deutsche Wohlfahrtsdienst.
Na początku września 1939 został S. internowany przez władze polskie i był pieszo konwojowany do centralnej Polski. Po uwolnieniu przez Wehrmacht wrócił do Poznania i nadal kierował pracą misji wewnętrznej, szczególnie wówczas trudną wskutek masowego napływu do Wielkopolski niemieckich ewangelików z Trzeciej Rzeszy, Estonii, Łotwy, Litwy i ZSRR. W r. 1940 zrezygnował z posługi drugiego pastora parafii Chrystusa w Poznaniu i objął urząd pastora w podpoznańskim Żabikowie. W grudniu 1941 wygłosił w Görlitz (Zgorzelec) przemówienie na temat sytuacji Kościoła ewangelicko-unijnego w Kraju Warty, po którym Gestapo wydało mu zakaz publicznych wystąpień. Mimo to 1 I 1942, po przejściu na emeryturę Arthura Rhode, przejął po nim funkcję superintendenta okręgu Poznań I oraz pastora parafii Chrystusa w Poznaniu; uczestniczył też w pracach poznańskiego Konsystorza Ewangelickiego. Po śmierci Blaua w grudniu 1944 został wyznaczony na generalnego superintendenta.
W styczniu 1945 (ostatnie nabożeństwo odprawił 21 I t.r.) ewakuował się S. do Berlina; kierował tam zorganizowanym prowizorycznie konsystorzem poznańskim (Ausweichstelle des Posener Konsistoriums). Latem t.r. objął stanowisko pastora i superintendenta we Frankfurcie nad Odrą. Po przejściu na emeryturę, w r. 1952, zamieszkał w Berlinie Zachodnim. Pomagał organizacji Kirchendienst Ost, wspierającej ewangelików pozostałych po r. 1945 w Polsce. Opublikował artykuł o ostatnim prezesie Konsystorza Ewangelickiego w Poznaniu: Der letzte Posener Konsistorialpräsident. Erich Nehring 1877–1947 („Gestalten und Wege der Kirche im Osten”, Ulm 1958) oraz działalności Blaua: Paul Blau und die Liebesarbeit in der Kirche („Festschrift zum Gedenken an Generalsuperintendent D. Paul Blau anlässlich seines 100. Geburtstages am 15.5.1961”, Berlin–Lüneburg 1961). Artykuły dotyczące historii Kościoła ewangelickiego w Polsce ogłaszał we współredagowanych przez siebie pismach: „Posener Stimmen” i „Jahrbuch Weichsel-Warthe”. Wspólnie z pastorem Arnoldem Golonem uzupełnił pracę napisaną przez swego ojca i Wernera o okres do r. 1945 (Posener Evangelische Kirche. Ihre Gemeinden und Pfarrer von 1548 bis 1945, Lüneburg 1967). Zmarł nagle 23 III 1976 w Lüneburgu, tam też został pochowany. Pośmiertnie opublikowano jego wspomnienia z czasów młodości spędzonej w południowej Wielkopolsce: Aus dem kirchlichen Leben in Pakosch, Rawitsch – eine Stadt an der Grenze, Bojanowo im Wandel der Zeiten, Aus der Geschichte der Stadt Ostrowo („Spuren, die der Wind nicht verweht. Ein Posener Heimatbuch”, Lüneburg 1977).
W małżeństwie zawartym w r. 1923 z Ottilie Marie Konstanze Helene Luise von Schweinichen (1904–1938), córką Konstantina Hansa Georga Ferdinanda Emila von Schweinichen (1849–1911), właściciela majątku w Hilarhof koło Jarocina, miał S. pięcioro dzieci: Christopha Johannesa (1924–1945), podczas drugiej wojny światowej oficera armii niemieckiej, Inga Johannesa (ur. 1925), pastora w Prignitz (NRD), a po przejściu na emeryturę pastora w Lüneburgu, Winfrieda Günthera Konstantina (ur. 1927), profesora nauk politycznych uniw. w Hamburgu, Traugotta (ur. 1930), kierownika Posener Altenheim w Lüneburgu, i Marię Helenę (ur. 1935), graficzkę. Ponownie ożenił się w r. 1941 z Margarete Freiin von Hoyningen-Huene, przybyłą po r. 1939 z krajów bałtyckich.
Beiträge zu einem biographischen Lexikon der Deutschen aus dem Raum der Provinz Posen, Herne 2003 s. 178–9; Gerke W., Posener biographisches Lexikon, Lüneburg 1975 s. 64; Schrifttum über das Posener Land 1961–1970, Oprac. H. Rister, Marburg–Lahn 1971–6 I–II; – Internet: www.vonschweinichen.com; – Dzieje Jarocina, Red. C. Łuczak, P. 1998 (dot. ojca S-ego); Kiec O., Die evangelischen Kirchen in der Wojewodschaft Posen (Poznań) 1918–1939, Wiesbaden 1998; Starke A., Der Beitrag der evangelischen Kirche zum kulturellen Leben der Deutschen in Polen, w: Polen und sein preussischer Streifen 1919–1939, Berlin–Bonn 1983 s. 69, 70 (fot.), s. 71; – Wspomnienia pośmiertne: „Jahrbuch Weichsel-Warthe” Bd. 23: 1977 (H. Kruska), „Posener Stimmen” Bd. 23: 1976 nr 4 (A. Starke, fot.); – AP w P.: Konsystorz Ewang. w P., sygn. 1735 (teczka personalna S-ego); Evangelisches Zentralarchiv w Berlinie: Bestand 651 (spuścizna S-ego z l. 1918–59); Landeskirliches Archiv Berlin-Brandenburg: sygn. 15/7281–15/7283 (akta personalne S-ego z l. 1945–76).
Olgierd Kiec