Minasowicz Józef Dionizy (1792–1849), prawnik, urzędnik, poeta, tłumacz. Ur. 3 X w Warszawie, pochodził z ormiańskiej rodziny szlacheckiej h. Przyjaciel, był synem Augustyna (1765–1833), znanego w stolicy kupca, i Agnieszki z Dulskich, starszym bratem artysty malarza Jana Klemensa (zob.) i Tomasza (ur. 1805), oficera w powstaniu listopadowym i autora utworów dla dzieci. Stryjem ojca M-a był Józef Epifani Minasowicz (zob.). M. kształcił się w Liceum Warszawskim, a w l. 1810–14 studiował prawo i administrację na uniwersytecie w Lipsku. W r. 1814 złożył egzamin z tychże nauk w warszawskiej Szkole Prawa i Administracji i 1 VIII t.r. został aplikantem sądowym przy Trybunale Cywilnym Departamentu Warszawskiego; do końca kwietnia 1815 pełnił obowiązki inkwirenta przy sądzie policji poprawczej obwodu warszawskiego. W t.r. mianowany aplikantem honorowym przy Rządzie Tymczasowym Królestwa Polskiego, pracował w Komisji Włościańskiej. Od 1 II 1817 sprawował funkcję sekretarza-tłumacza z obcych języków przy Prokuratorii w Król. Pol., równocześnie był sekretarzem Tow. Rolniczego i wydawał „Pamiętnik Rolniczy Warszawski” (1817). Ponadto od 6 X 1818 do stycznia 1821 jako «profesor upoważniony» wykładał bezpłatnie na Wydziale Prawa Uniw. Warsz. historię prawa rzymskiego i prawo handlowe. W r. 1819 został zastępcą obrońcy Prokuratorii (w r. 1821 obrońcą), rezygnując z kariery uniwersyteckiej. W r. 1827 przeszedł do Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu jako urzędnik służby ogólnej; był współwykonawcą konwencji zawartej w r. 1830 między Król. Pol. a Prusami w sprawie nabycia kapitałów pruskich. W r. 1830 otrzymał godność referendarza stanu. W r. 1832 upoważniony został na nowo do wykonania konwencji z r. 1830, w t.r. miał też poruczone zajmowanie się opiniami prawnymi w interesach Wydziału Górniczego. W r. n. został powołany jako referendarz stanu do Wydziału Przychodów i Skarbu Rady Stanu. W r. 1836 przeznaczony do Komisji Instrukcyjnej, wszedł w r.n. w jej skład za r. 1837. W r. 1842 mianowano go referentem przy ogólnym zebraniu warszawskich departamentów Rządzącego Senatu, w r.n. – członkiem senatu tychże departamentów, w r. 1848 przeszedł na właściwy cały etat członka senatu. Od r. 1842 M. należał do komitetu, który powołano w Warszawie celem dokonania krytycznej oceny i przeróbki projektu kodeksu cywilnego, ułożonego przez petersburską Komisję Kodyfikacyjną dla Król. Pol. Jego dziełem są m.in. Uwagi… nad rozdziałem I tytułu III księgi III Projektu kodeksu cywilnego (wydane b.m. i r. jako litografia do celów urzędowych); obejmują one krytykę postanowień projektu o umowach sprzedaży i zamiany z bardzo interesującymi rozważaniami językowo-prawniczymi. Drukiem ukazały się niektóre pisma procesowe M-a jako obrońcy Prokuratorii Generalnej. Ok. r. 1832 M. nabył i wzorowo zagospodarował majątek ziemski we wsi Potycz (koło Czerska).
M. był jedną ze znaczniejszych postaci wśród wolnomularzy Król. Kongres. Doszedł do stopnia kawalera Wschodu, był członkiem honorowym lóż: warszawskiej «Astrea» (1819) i wileńskiej «Doskonała Jedność» (1820), reprezentantem loży nieświeskiej «Szczęśliwe Oswobodzenie» przy «Wielkim Wschodzie Narodowym Polskim» (1819–20), członkiem warszawskiej Kapitularnej Loży «Rycerze Gwiazdy» z loży «Bracia Zjednoczeni», mówcą loży «Bracia Zjednoczeni». W Warszawie był osobistością znaną i cenioną. Uczestniczył w zebraniach literackich u gen. Wincentego Krasińskiego, pozostawał w bliskich stosunkach z Fryderykiem Chopinem, później przyjaźnił się z Niną i Wacławem Łuszczewskimi i stale bywał w ich artystyczno-literackim salonie. Powodem tej popularności była w dużej mierze jego własna twórczość poetycka. Jeden z najwcześniej drukowanych jego wierszy Człowiek („Pam. Warsz.” 1816) zyskał dużą popularność, zapewne dzięki swym liberalnym tendencjom. Późniejsze jednak poezje M-a miały przeważnie okolicznościowy charakter. Pisał m.in. wiersze przeznaczone na uroczystości masońskie, jego też pióra był hymn wykonany podczas koronacji Mikołaja I na króla Polski. Był również autorem Pień nabożnych… (W. 1825, dwa wyd.), które – z muzyką Karola Kurpińskiego – były śpiewane po kościołach, układał bajki dla dzieci i epigramaty oraz – już w r. 1815 – triolety. Sławę u współczesnych (kilka jego wierszy znano i śpiewano przez czas dłuższy w całej Polsce, a Antoni Czajkowski nie zawahał się nazwać go «genialnym pisarzem») i pewne znaczenie w historii polskiej literatury zapewniło M-owi jego nowatorstwo w zakresie metryki: jeszcze przed poetami romantycznymi zaczął uprawiać miary sylabotoniczne i odznaczał się dużą wynalazczością w tym zakresie.
Umiejętność ta przydawała się M-owi zwłaszcza w działalności translatorskiej: przełożone przezeń wierszem sylabotonicznym libretto (autorstwa A.P. Wolffa) „Precjozy” K.M. Webera (wyst. W. 1827, potem długo wznawiane, wyd. W. 1827, wyd. 2. W. 1835) uznano natychmiast za rewelację i przykład dla tego rodzaju prac. M. spolszczył w podobny sposób libretto do „Otella” G. Rossiniego (wyst. i wyd. W. 1828) i „Niemej z Portici” D. F. Aubera (autorzy: G. Delavigne i E. Scribe, wyst. i wyd. W. 1831, dwa wyd.), a swoje doświadczenia wykorzystał później w rozprawce Kilka rad dla piszących poezje do śpiewania, a w szczególności dla tłomaczów tekstów operowych. Trwalszą, choć obecnie już przeważnie tylko historyczną wartość mają przekłady M-a liryki F. Schillera i J.W. Goethego. Przekłady te – jedne z pierwszych u nas – zyskały mu współcześnie opinię wzorowego tłumacza. M., wielbiciel Schillera, wydatnie oddziałał na znajomość tego poety w Polsce: przekładał go jeszcze w latach licealnych, drukować zaczął te tłumaczenia w r. 1816 („Pam. Warsz.”), a w r. 1844 zebrał je w sporym tomie. Przełożył ponadto dla teatru „Intrygę i miłość”. Goethem zajmował się od r. 1815, poświęcając mu jednak znacznie mniej uwagi. Osobno wydał tom tłumaczeń z E. Geibla („Głosy czasu”, P. 1845). Jeszcze w r. 1814 przełożył kilka sonetów (m.in. z Lope de Vega), spolszczył również pojedyncze utwory Horacego, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, A. de Lamartine’a i in. Dzieła zebrane – oryginalne i tłumaczone – M-a ukazały się w r. 1844 w Lipsku (pt. Twory, 4 tomy). M. interesował się również muzyką. W l. 1820–1 współredagował (wraz z Karolem Kurpińskim) „Tygodnik Muzyczny” i współpracował z nim, a dla swoich utworów uzyskiwał melodie od znanych kompozytorów (Kurpiński, Antoni Henryk Radziwiłł).
M. zmarł 26 VIII 1849 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony orderami: Św. Anny (2 kl.), Św. Stanisława (3 kl., 1828), Św. Włodzimierza (4 kl., 1840) oraz pruskim Czerwonego Orła (3 kl., 1830). Z małżeństwa (ok. 1818) z Ludwiką z domu Anthonin pozostawił troje dzieci, m.in. syna Juliana. Syn Józef zmarł w dzieciństwie.
Podob. w: M. J. D., Twory, Lipsk 1844 I oraz „Tyg. Illustr.” 1864 nr 269 s. 429; – Nowy Korbut, V–VI cz. 2; Strumiłło D., Tygodnik Muzyczny 1820–1821…, Kr. 1955; Suligowski A., Bibliografia prawnicza, (z mylną datą Uwag…: 1825); Uruski, XI; – Czajkowski A., [Rec. Tworów], „Bibl. Warsz.” 1845 t. 3 s. 148–50; Małachowski-Łempicki S., Raporty szpiega Mackrotta o wolnomularstwie polskim 1819–1822, W. [1931]; tenże, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, s. 151 [262]; Sobociński W., Rozwój ustawodawstwa cywilnego w Król. Pol. i w Rosji do rosyjskiej reformy sądowej, „Annales Univ. Marie Curie Skłodowska” Sectio G vol. 12, 1965 s. 148; – Goethe J. W., Wybór poezji, Wyd. 2., Wr. 1968; Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1959–75 I, VI, VII; Księga protokołów Rady Ogólnej Uniwersytetu Warszawskiego 1817–1819, W. 1958; Łuszczewska J., Pamiętnik 1834–1897, W. 1968; Schiller F., Pienia liryczne, Lw. 1841 s. XIX; Wilkońska P., Moje wspomnienia o życiu towarzyskim w Warszawie, W. 1959; Wójcicki K. W., Pamiętniki dziecka Warszawy…, W. 1974 I–II; – „Kur. Warsz.” 1849 nr 225 s. 1, nr 227 s. 2.
Rościsław Skręt