Rydygier Józef Franciszek, pseud. konspiracyjny: Rafał Olbromski (1905–1980), docent chorób wewnętrznych Uniw. Warsz. i Akademii Medycznej w Warszawie, żołnierz Armii Krajowej. Ur. 12 X w Zawierciu, był synem Stanisława, urzędnika, i Anny z Nawarów, prowadzącej sklep spożywczy w Zawierciu, stryjecznym wnukiem Ludwika (zob.).
R. w Zawierciu uczęszczał do ośmioklasowego gimnazjum humanistycznego, gdzie w r. 1923 uzyskał świadectwo dojrzałości. T. r. wstąpił na Wydz. Lekarski UJ, stopień doktora wszechnauk lekarskich otrzymał 21 V 1930. Podczas studiów słuchał też wykładów filozofii, historii, historii sztuki, zajmował się turystyką i sportem. Po ukończeniu studiów pracował jako wolontariusz w I Klinice Chorób Wewnętrznych Tadeusza Tempki (1 VII–1 X 1930). Następnie przeniósł się na stałe do Warszawy i został asystentem wolontariuszem w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz. Witolda Orłowskiego w Szpitalu Dzieciątka Jezus (1 X lub 1 XII 1930 – 1 VII 1932). W r. 1931 ukończył kurs dla lekarzy szkolnych, a w r. 1932 kurs dietetyki w chorobach wewnętrznych. Pod kierunkiem Seweryna Suchera Cytronberga brał udział w badaniach nad wpływem soli złota na rozwój doświadczalnego raka u szczurów; za udział w tej pracy otrzymał dziesięciomiesięczne (październik 1931 – lipiec 1932) stypendium Instytutu Popierania Nauki. Od 1 VII 1932 do 1 IX lub 1 X 1934 prowadził w Skierniewicach Oddział Chorób Wewnętrznych i Zakaźnych w Szpitalu Powiatowym Św. Stanisława oraz Poradnię Przeciwgruźliczą Ośrodka Zdrowia. Jednocześnie od 1 I 1933 do 1 VII 1934 był asystentem wolontariuszem w Miejskim Instytucie Higieny w Warszawie u Aleksandra Ławrynowicza, gdzie wykonał pracę o wpływie wody krynickiej ze źródła «Zuber» na bakterie in vitro. W r. 1933 ukończył kurs odmy leczniczej. Zorganizował badania nad rozpowszechnianiem gruźlicy płuc wśród ludności wiejskiej w pow. skierniewickim wspólnie z Janiną Misiewicz i (Wiktorem?) Łabęckim i brał w nich udział. Od 1 IX lub 1 X 1934 do 1 IX 1938 był starszym asystentem II Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz. W. Orłowskiego, potem adiunktem (1 IX 1938 – 1 IX 1948). W r. 1938 otrzymał stypendium im. Marii i Jana Giellerów w Tow. Lekarskim Warszawskim za pracę pt. Nowoczesne poglądy na patogenezę i leczenie konserwatywne wrzodu żołądka i dwunastnicy („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1936). W r. 1939 został przedstawiony do nagrody Tow. Lekarskiego Warszawskiego za pracę pt. Przemiana materii w chorobie Cushinga (tamże 1939).
We wrześniu 1939 zgłosił się R. jako ochotnik do WP. Został przydzielony początkowo do Szpitala Wojennego nr 101, a gdy ten się nie rozwinął, otrzymał przydział do Szpitala Wojskowego mieszczącego się w Gimnazjum im. T. Kościuszki w Łucku. Był tam lekarzem konsultantem internistą, dodatkowo pracował też na sali opatrunkowej. Jesienią 1939 powrócił do Warszawy, do swego mieszkania przy Al. Przyjaciół 8. Tam zamieszkała u niego czasowo Zofia Gapińska (pseud. Ela Weber), członek wywiadu Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Tam też odbijano na hektografie konspiracyjne komunikaty informacyjne, do czasu, gdy zaczął ukazywać się (listopad 1939) „Biuletyn Informacyjny”; pisma te jak również inną prasę podziemną przez cały czas okupacji R. kolportował w Klinice. Od kwietnia 1940 należał R. pod pseud. Rafał Olbromski do ZWZ, potem Armii Krajowej (AK). Jako pracownik wywiadu ZWZ-AK zbierał i przewoził z Zagłębia Dąbrowskiego i ze Śląska do Warszawy materiały dotyczące rozmieszczenia fabryk zbrojeniowych i magazynów broni. Następnie współpracował z Marianem Gieysztorem, kierownikiem referatu spraw kultury i oświaty w Biurze Informacji i Propagandy, potem referatu spraw kultury w Kierownictwie Walki Cywilnej , przekazując jego zlecenia dla środowiska lekarskiego. Uczestniczył w nadawaniu i odbieraniu wiadomości krótkofalowych z Londynu i do Londynu (wspólnie z Janem Woyną i Józefą Ołdakowską) w różnych miejscach Warszawy; przez wiele miesięcy nadawanie i odbiór odbywały się w jego pracowni w Klinice przy ul. Nowogrodzkiej. Swoje mieszkanie przy ul. Hożej 42 (dokąd przeniósł się z Al. Przyjaciół, zajętej na dzielnicę niemiecką) udostępniał dla zebrań konspiracyjnych KWC. Współpracował z KWC i z Kierównictwem Walki Podziemnej w środowisku lekarskim. Przy udziale chirurga Andrzeja Trojanowskiego umieszczał w Szpitalu Dzieciątka Jezus rannych i zagrożonych członków podziemia, a także Żydów. Okresowo przechowywał Żydów w swoim mieszkaniu, a chorych odwiedzał w getcie, wchodząc przez gmach Sądów na Lesznie bez przepustki. Okresowo współpracował z komórką więzienną (Kazimierza Gorzkowskiego, współpracownika VI Oddziału Sztabu Komendy Głównej ZWZ-AK w zakresie łączności więziennej). Dostarczał do więzienia na Pawiaku wszy zakażone durem plamistym, co niekiedy powodowało kierowanie chorych do Szpitala Św. Stanisława, skąd organizowano ucieczki. Po aresztowaniu przez gestapo Z. Gapińskiej podjął próbę wyprowadzenia jej ze Szpitala Zakaźnego, ale nie doszło to do skutku z powodu psychozy podurowej, jaka u niej wystąpiła. Z okazji tej skorzystała inna chora. Wyprowadził też więźnia Michała Franka ze Szpitala Dzieciątka Jezus.
Przez cały czas okupacji brał R. udział w tajnym nauczaniu w Klinice Chorób Wewnętrznych i pisał rozprawę habilitacyjną. Podczas powstania warszawskiego prowadził Klinikę pod niebecność W. Orłowskiego; ewakuował ją następnie do Brwinowa, później pomagał W. Orłowskiemu w zorganizowaniu jej w Grodzisku Mazowieckim, gdzie dotrwała do końca 1945 r.
R. uzyskał w r. 1945 (6 VII bądź 15 IX) veniam legendi jako docent chorób wewnętrznych na Uniw. Warsz. na podstawie rozprawy pt. Skład chemiczny i cechy fizyko-chemiczne żółci u osób ze zdrowym narządem trawienia oraz z przewlekłym zapaleniem nieżytowym układu żółciowego („Rozpr. Wydz. Lek. PAU” 1946 – toż po francusku „Comptes rendus mensuels, des Séances de la Classe de Médecine. Académie Polonaise des Sciences et des Lettres” 1945–6). Był ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych Lecznicy Min. Zdrowia w Warszawie od 1 IX 1945 lub 1 X 1945 do 31 VIII 1949. Przez pół roku przebywał w r. 1948 w USA i Kanadzie jako stypendysta Światowej Organizacji Zdrowia. Studiował w Bellevue Hospital w Nowym Jorku chorobę nadciśnieniową i choroby alergiczne. Poznał sposób nauczania studentów i dokształcania lekarzy w Cornell University i New York University, pracował na oddziałach internistycznych New York Hospital (Cornell University), zwiedził liczne ośrodki, interesował się specjalnie New York Academy of Medicine jako ośrodkiem życia naukowego i społecznego lekarzy, co opisał w „Polskim Tygodniku Lekarskim” (1948). Po odejściu W. Orłowskiego z II Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz. R. przeniósł się z nim do Szpitala nr 2 (Dermatologicznego) przy ul. Leszno w Warszawie. Był tam zastępcą ordynatora (1 IX 1949 – 1 XII 1952). Ponadto stale praktykował prywatnie. W r. 1951 był okresowo oddelegowany przez Min. Zdrowia jako kierownik ekipy do zwalczania nagłej epidemii, która wybuchła w niektórych zakładach przemysłowych. Opisał to w pracy pt. Intoksykacyjne zakażenie pokarmowe wywołane pałeczką czerwonki Shigella Flexneri („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1955). Po ponad rocznej przerwie w pracy (za przynależność do AK) został mianowany samodzielnym pracownikiem nauki przy II Katedrze Chorób Wewnętrznych Akad. Med. w Warszawie u Dymitra Aleksandrowa (1 IV 1954 – 31 V 1959). W r. 1957 towarzyszył jako lekarz ekipie rządowej w podróży przez ZSRR do krajów Azji. Po przerwie w pracy zawodowej (półtorarocznej) został ordynatorem II Oddziału Chorób Wewnętrznych Szpitala Bielańskiego (1 X 1960 – 31 VIII 1972). Był członkiem Koła Warszawskiego Tow. Internistów Polskich (od r. 1934), Warszawskiego Tow. Lekarskiego (od r. 1936), współpracownikiem Komisji Medycyny Doświadczalnej PAU (od r. 1949).
Po przejściu na emeryturę w r. 1972 praktykował R. nadal jako lekarz; przez krótki czas był lekarzem zakładowym w Państwowym Szpitalu Klinicznym im. prof. Mieczysława Michałowicza.
R. ogłosił 30 prac naukowych w czasopismach polskich i zagranicznych. Zajmował się w nich leczeniem dietetycznym wrzodu żołądka i dwunastnicy („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1936, „Boas Archiv” 1937), sposobem oznaczania cholesterolu we krwi („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1939, „Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres”, Classe de Médecine 1939), chorobą Cushinga („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1939), działaniem leczniczym wody krynickiej «Zuber» („Spraw. PAU” 1947, „Pol. Tyg. Lek,” 1948), uogólnioną gruźlicą węzłów chłonnych (wspólnie z Z. Ruszczewskim, „Pol. Tyg. Lek.” 1949), znaczeniem witamin grupy B w patologii i terapii chorób wewnętrznych („Pol. Tyg. Lek.” 1949, „Pol. Arch. Med. Wewn.” 1950), teorią zespołu ogólnej adaptacji H. Selye’go („Pol. Tyg. Lek.” 1950), współczesnymi poglądami na leczenie dychawicy oskrzelowej (tamże 1955), chorobami endokrynologicznymi („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1955 i 1967, rozdział w książce pt. „Miażdżyca”, W. 1956). Duże znaczenie dla wyciągania prawidłowych wniosków przy niewielkiej liczbie przypadków miała praca pt. W sprawie zastosowania niektórych metod statystycznych «małej próby» do badań w medycynie („Pol. Tyg. Lek.” 1947). Pozostały nie wydane cztery prace, w tym podręcznik pt. Kliniczna diagnostyka laboratoryjna. Prawie do ostatnich tygodni życia społecznie udzielał pomocy i opieki lekarskiej członkom ZBoWiD zrzeszonym przy Zarządzie Wojewódzkim w Warszawie. Był członkiem Komisji do spraw Zdrowia Dzielnicy Warszawa–Śródmieście. R. zmarł 30 V 1980 w Warszawie z powodu choroby nowotworowej nerki. Został pochowany na cmentarzu w Wilanowie. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Grunwaldzkim.
Małżeństwo R-a z Hanną Ireną, 1. v. Dajkowską, z domu Hoeke (ur. 1914), ekonomistką, zawarte w r. 1947, było bezdzietne.
Fot. w Mater. Red. PSB; – Rocznik lekarski RP, W. 1933, 1936, 1938, 1949; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961, W. 1964; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny, W. 1957; – Bałtruszajtys G., Samodzielni pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1961, „Roczn. Uniw. Warsz.” T. 3: 1962 s. 125; Dzieje uczelni medycznych w Warszawie w latach 1944–1960, W. 1968 s. 306–7; Rydygier H., Doc. dr Józef Rydygier, „Przegl. Lek.” T. 40: 1983 nr 1 s. 171–4 (fot.); taż, Józef Rydygier (1905–1980), lekarz humanista, „Pol. Tyg. Lek.” T. 37: 1982 nr 17 s. 501–4 (spis prac); Tajne nauczanie medycyny i farmacji w latach 1939–1945, W. 1977; Wanat L., Apel więźniów Pawiaka, W. 1976; – Ilustrowany Kalendarz Warszawski „Stolicy”, W. 1962 s. 91 (fot.); Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Stolica” 1980 nr 33–4 (fot.), „Tyg. Powsz.” 1981 nr 2, „Życie Warszawy” 1980 nr 130, 139, 140; – Akad. Med. w W.: Dział kadr, teczka personalna R-a nr 1817; Gł. B. Lek.: Dział zbiorów specjalnych, Rydygier H., Józef Rydygier, Lekarz humanista 1905–1980 (mszp.), fot., spis prac; – Mater. Red. PSB: Rydygier H., Józef Rydygier, lekarz–humanista (mszp.); – Informacje i dokumenty u Hanny Ireny Rydygier z W.
Teresa Ostrowska