Perkowski Józef Ignacy (1781–1857), jezuita, historyk, pisarz religijny. Ur. 17 IV w Ostrownie koło Mohylewa w rodzinie ziemiańskiej, był synem Piotra. Po ukończeniu szkoły średniej u jezuitów w Mścisławiu wstąpił 14 VIII 1796 do ich zakonu. Nowicjat odbył w Połocku (1796–8), po czym nauczał w Mścisławiu początków gramatyki (1798–9), a w Mohylewie syntaksy i języka rosyjskiego (1799–1800), zaś później poetyki i retoryki (1802–4). W kolegium połockim odbył studia filozoficzne (1800–2) i teologiczne (1804–8); tam też otrzymał 23 XII 1806 święcenia kapłańskie. Od r. 1808 był kaznodzieją polskim w Witebsku, następnie w Petersburgu (1810–15), Połocku (1816–17) i Mohylewie (1817–19). W Petersburgu był też prefektem szkół jezuickich i miał bliskie kontakty z arystokracją rosyjską; w Połocku pełnił dodatkowo funkcję konsyliarza Akademii jezuickiej. W r. 1819 został sekretarzem prowincjała białoruskiego rezydującego w Orszy. Razem z innymi jezuitami wypędzony w r. 1820 z Rosji, przybył do Galicji, gdzie we Lwowie i Tarnopolu spełniał nadal obowiązki sekretarza aż do stycznia 1822. Był następnie kapelanem u sióstr szarytek w parafii Moszczany i administrował stąd parafią Laszki w diec. przemyskiej.
W l. 1823–6 P. wykładał prawo kanoniczne klerykom jezuickim w Starej Wsi koło Brzozowa. Wówczas też brał udział w opracowaniu memoriału w sprawie programu nauczania i podręczników, obowiązujących w katolickich seminariach galicyjskich, dążąc przez to do uniezależnienia nauczania w seminariach od systemu józefińskiego, co też z biegiem czasu udało się uzyskać. W r. 1827 współdziałał w przejęciu przez jezuitów klasztoru pobenedyktyńskiego w Tyńcu i po uformowaniu się kolegium wykładał tam prawo kanoniczne oraz pełnił obowiązki wicerektora (4 IX 1827 – 18 I 1829). Po pożarze klasztoru tynieckiego (2 V 1831) przeniósł się do Nowego Sącza, gdzie nadal wykładał prawo kanoniczne (do r. 1836). (Rękopis wykładów P-ego znajduje się w Arch. Prow. Mpol. T. J. w Kr.: sygn. 639). P. był dwukrotnie (1835, 1847) wybierany na delegata (prokuratora) na tzw. kongregację prokuratorów do Rzymu. Z pierwszej swej podróży pozostawił w rękopisie diariusz (Arch. Prow. Mpol. T. J. w Kr.: sygn. 155). Wyruszał też z Nowego Sącza na misje parafialne w diec. tarnowskiej.
W r.1836 P. otworzył dom jezuicki we Lwowie przy placu Św. Ducha i został jego superiorem. Wprowadzał do jezuickiego kościoła uroczyste nabożeństwa, organizował misje i rekolekcje. W domu zakonnym urządził pomieszczenie dla bogatej biblioteki, ofiarowanej w ciągu lat 1839–42 miejscowym jezuitom przez Józefa Kalasantego Szaniawskiego. Był P. powiernikiem i doradcą gubernatora Galicji arcks. Ferdynanda d’Esté. Opublikował anonimowo: Krótki rys życia Ignacego Raczyńskiego…, arcybiskupa gnieźnieńskiego (Lw. 1844), broszurę Brevis narratio de initiis ac stabili fundatione missionis Leopoliensis Societatis Jesu… (Ressoviae 1848), w której ogłosił dyplomy erekcyjne dla jezuitów lwowskich oraz opisał zabytkowe obrazy fundatorów i dobrodziejów zakonu. Ponadto był autorem książek do nabożeństwa, modlitw, katechizmów i pieśni misyjnych, jak Modlitwy i pieśni misyjne (Tarnów 1834), Powinności chrześcijańskie albo katechizm misyjny… (Tarnów 1934), Ćwiczenia się w nabożeństwie… (Lw. 1838) oraz do nauki religii dzieci: Tajemnica wiary świętej (Lw. 1837, Wyd. 2. 1846). Po rabacji 1846 r. przeprowadził, wraz z innymi jezuitami, misje w Chochołowie, Poroninie, Zakopanem, Szaflarach, Białce i wpływał uspokajająco na chłopów. W czasie rozproszenia jezuitów w Galicji w l. 1848–53 przebywał na dworach Marianny z Trembińskich Borkowskiej w Czortkowie i Cezarego Platera w Górze koło Poznania. Przeprowadzał w tym czasie liczne misje i rekolekcje oraz ogłosił Wiadomość o naukowym żywocie X. Józefa Morelowskiego… („Przegl. Pozn.” T. 19: 1854), nie przedstawiającą większej wartości. W l. 1853–6 spełniał obowiązki kapłańskie w Obrze i Śremie w Poznańskiem. Zmarł 20 IX 1857 w Staniątkach pod Krakowem i tam został pochowany.
W zakonie jezuitów był też młodszy brat P-ego Wincenty (1783–1850), kaznodzieja i misjonarz, oraz stryj Józef senior (1754–1823), kaznodzieja.
Estreicher w. XIX; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; Backer – Sommervogel, Bibl. Comp. de Jésus, VI k. 542–3; Brown, Bibl. pisarzów, s. 311–12; – Badeni J., Ksiądz Karol Antoniewicz Tow. Jez., Kr. 1896 s. 88, 146–9, 154, 196; [Bzowski T.], Ojcowie i bracia Towarzystwa Jezusowego zmarli w polskich prowincjach od roku 1820, Kr. 1932 s. 233; Stach P., Misje jezuitów w diecezji tarnowskiej, „Ateneum Kapł.” R. 38: 1946 t. 45 s. 390–1; Sygański J., Monografia obrazu Matki Boskiej Pocieszenia w kościele lwowskim OO Jezuitów, Lw. 1906 s. 44; Załęski S., Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, Lw. 1875 s. 417; tenże, Jezuici, V; tenże, OO. Jezuici we Lwowie, Lw. 1880 s. 113, 115; – [Giżycki I.] G. I., Materiały do dziejów Akademii Połockiej i szkół od niej zależnych, Kr. 1905 s. 192–3, 214; – „Przegl. Pozn.” T. 24: 1857 s. 634–5; – Arch. Klaszt. Cystersów w Mogile: rkp. 54 s. 79–81; Arch. Prow. Mpol. T. J. w Kr.: Catalogus personarum et officiorum Societatis Jesu in Alba Russia in annum 1797 (… in annum 1820), Catalogus provinciae Galicianae Soc. Jesu (z l. 1821–57), rkp. nr 878 IX k. 106, nr 92, nr 387 s. 5–8, nr 293 X–XX; B. PAN w Kr.: rkp. nr 1828 k. 23–31, nr 4355 t. 1 k. 79; – Informacje Jana Perkowskiego z Kędzierzyna.
Ludwik Grzebień