Piątkowski Józef Kazimierz (1874–1942), nauczyciel, działacz oświatowy i Narodowej Demokracji. Ur. 16 III we Lwowie, był synem Kazimierza, ogrodnika, i Emilii ze Stronerów. Ukończył we Lwowie IV Gimnazjum (1892), następnie studia przyrodnicze i matematyczne na uniwersytecie (1896). Egzamin nauczycielski złożył w r. 1900. Pracę nauczycielską rozpoczął w r. 1898 w gimnazjum w Przemyślu, potem uczył przyrody w gimnazjum w Jarosławiu (1902–9), a od r. 1909 w Mielcu. Od r. szk. 1912/13 otrzymał urlop z gimnazjum mieleckiego i objął stanowisko dyrektora prywatnego Polskiego Gimnazjum Realnego w Orłowej, założonego i utrzymywanego przez Macierz Szkolną Księstwa Cieszyńskiego i Tow. Szkoły Ludowej (TSL). P. przyjechał na Śląsk Cieszyński już jako doświadczony pracownik społeczny. Równocześnie bowiem z pracą zawodową działał w Tow. Kółek Rolniczych, Kasach systemu Raiffeisena, a przede wszystkim od r. 1900 w TSL. W r. 1907 został przewodniczącym Koła TSL w Jarosławiu, a od r. 1908 był przez wiele lat członkiem Zarządu Głównego (ZG) TSL. W chwili przyjazdu P-ego do Orłowej gimnazjum znajdowało się w stadium rozwoju (istniało od r. 1908), miało dopiero cztery klasy i co roku przybywała nowa. P. został także prezesem Tow. Wspierającego Utrzymanie Polskiej Bursy w Orłowej i za jego staraniem dobudowano nowe skrzydło do istniejącego budynku. Od razu też po przeniesieniu się na Śląsk Cieszyński został członkiem ZG Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, od r. 1913 jako skarbnik, potem wiceprzewodniczący (do lutego 1919); wchodził także do Wydziału Ścisłego ZG Macierzy oraz przewodniczył Wydziałowi Szkolnemu, zarządzającemu Polską Uzupełniającą Szkołą Przemysłową w Orłowej. Związany też wcześniej ze Stronnictwem Demokratyczno-Narodowym, został P. przed r. 1914 członkiem Ligi Narodowej.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej P., jako porucznik armii austriackiej, został powołany do służby pozafrontowej na terenie Galicji. W czasie wojny zastępował go na stanowisku dyrektora gimnazjum w Orłowej Piotr Feliks. W grudniu 1917 P. został zwolniony z wojska i wrócił do gimnazjum w Orłowej. W maju 1918 brał udział w uroczystościach z okazji 50-lecia Teatru Narodowego w Pradze. Gdy 19 X 1918 powstała w Cieszynie Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, P. wszedł w jej skład z ramienia narodowo-demokratycznego Polskiego Zjednoczenia Narodowego i został prezesem Komitetu Wykonawczego, a następnie od połowy marca 1919, po rezygnacji Jana Michejdy, jednym z trzech prezesów Rady. W kwietniu i sierpniu 1919 P. wyjeżdżał jako delegat Rady do Paryża w związku z zabiegami dyplomatycznymi na rzecz przyłączenia Śląska Cieszyńskiego do Polski, w dn. 21–29 VII t. r. uczestniczył w konferencji polsko-czechosłowackiej w Krakowie w sprawie ustalenia granicy między obu państwami. Brał udział w II Zjeździe Związku Ludowo-Narodowego 26 i 27 X t. r. w Warszawie i został na nim wybrany do Rady Naczelnej stronnictwa. Po podziale Śląska Cieszyńskiego w lipcu 1920 przez Konferencję Ambasadorów, w którego wyniku Orłową przyznano Czechosłowacji, P. opuścił Śląsk Cieszyński. Zamieszkał we Lwowie, gdzie przez kilka lat pracował w Ziemskim Banku Kredytowym jako dyrektor oddziału parcelacyjnego, a potem był do wybuchu drugiej wojny światowej – dyrektorem Biura ZG TSL.

P. ogłosił m. in. Wskazówki do zbierania, preparowania oraz urządzenia zbiorów owadów (Jarosław 1904), Szkoła ludowa a stosunki narodowościowe w Galicji („Przew. Oświat.” 1910 nr 4–6, i odb. Kr. 1910), Stosunki narodowościowe w Księstwie Cieszyńskim (Cieszyn 1918 – do dziś bardzo użyteczną, obszerną książkę zawierającą przedstawienie stosunków narodowościowych na Śląsku Cieszyńskim na podstawie urzędowej statystyki austriackiej, lecz poddane rzeczowej krytyce opartej na stanie faktycznym), Rozwój stosunków wyznaniowych i narodowościowych w Małopolsce Wschodniej (Lw. 1936).

P. zmarł 4 VI 1942 we Lwowie. Żona jego Helena z Mików była w okresie pobytu na Śląsku Cieszyńskim przewodniczącą Związku Polek w Orłowej i członkiem Śląskich Związków Kobiecych. W małżeństwie tym P. miał trzy córki: Zofię, zamężną Meissnerową, Helenę, zamężną Jennerową, i Marię, zamężną Bulukową.

Kopia H., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicji oraz Polskiego Gimnazjum w Cieszynie, Lw. 1909; – Bukko K., Kazimierz Piątkowski, nauczyciel, działacz, polityk, „Poglądy” 1979 nr 1 s. 6–7; Dąbrowski W., Rok walki o rządy na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn 1919 s. 8, 29, 42, 44; Haydukiewicz J., Historia prywatnego polskiego gimnazjum realnego im. Juliusza Słowackiego w Orłowej w pierwszych ośmiu latach istnienia, Cieszyn 1918 s. 24, 42; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Szczurek J., Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn 1928–33 III 11, 12, 14, 17, 23, 24 (fot. zbiorowa), V 131; Szymiczek F., Walka o Śląsk Cieszyński w latach 1914–1920, Kat. 1938; 1909–1934. Księga pamiątkowa prywatnego z prawem publiczności polskiego gimnazjum realnego im. Juliusza Słowackiego w Orłowej, wydana z okazji 25-lecia istnienia zakładu, Orłowa 1934 s. 22, 23 (fot.), 24, 32, 88, 93, 102, 127; – „Dzien. Urzęd. Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego” 1919 nr 1 s. 1–2; Sprawozdanie Dyrekcji c. k. Gimnazjum w Mielcu za r. szkolny 1912–1913, Mielec 1913; toż za l. 1913/14–1917/18; Sprawozdanie Macierzy Szkolnej Ks. Cieszyńskiego za rok 1912, Cieszyn 1913 s. 12, 17; toż za rok 1913, Cieszyn 1914 s. 8, 12, 13, 28, 75, 76, 80; toż za rok 1914, Cieszyn 1916 s. 5, 10, 13; toż za rok 1915, 1916, 1917, 1918 i 1919, Cieszyn 1921 s. 3, 8, 108, 112, 113; Sprawozdanie z II Zjazdu Wszechpolskiego Związku Ludowo-Narodowego, który odbył się 26 i 27 października 1919 r. w Warszawie, W. 1919 s. 6, 29; Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 r., W. 1967 II; – Kalendarzyk Profesorski Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych na r. 1913, Lw. [1913]; toż na r. 1916 i na r. 1918; „Mies. Tow. Szkoły Lud.” (następnie „Przew. Oświat.”) 1906–1939; – B. Jag.: rkp. Przyb. 173/60 (Kirkor-Kiedroniowa z Grabskich Z., Wspomnienia, II: Ziemia mojego męża); B. PAN w Kr.: sygn. 7785 t. 5 (Zbiory Józefa Zielińskiego).

Alina Szklarska-Lohmannowa