Miaskowski Józef h. Bończa (1744–1804), pierwszy i zarazem ostatni biskup warszawski. Ur. 5 V w Smogorzewie w pow. gostyńskim (chrzest odbył się tamże 26 V), był synem Kaspra, chorążego wschowskiego, i drugiej jego żony Joanny z Malczewskich, bratem Franciszka Salezego (zob.), Augustyna (zob.) i Andrzeja Marcina (zob.). Dn. 4 XI 1758 M. wstąpił do jezuitów w Krakowie i po 3 latach nowicjatu, w czasie którego odbył kurs pedagogiczny dla kleryków jezuickich, złożył 6 V 1761 śluby zakonne. W l. 1761–4 studiował w Poznaniu logikę, fizykę Arystotelesa i doświadczalną oraz metafizykę; następnie w l. 1764–6 był «magistrem», czyli nauczycielem w Grudziądzu, najpierw w klasie infimy, potem w klasie gramatyki, a w l. 1766–7 uczył w Bydgoszczy w klasie syntaksy i poetyki. W lecie lub jesieni 1767 wystąpił z zakonu. Ukończył Seminarium Św. Krzyża w Warszawie i wyświęcony został na kapłana 21 IX 1768. Wysłany przez bpa poznańskiego A. Młodziejowskiego na studia teologiczne do Rzymu, ukończył je ze stopniem doktora teologii. W r. 1772 mianowany został kanonikiem kapituły poznańskiej (25 V). Od r. 1775 pełnił również funkcje koadiutora Antoniego Okęckiego, prepozyta tejże kapituły, a w r. 1780 sam został prepozytem katedralnym poznańskim. Na tym stanowisku wykazał umiejętności dyplomatyczne, dążąc do zjednania przychylności czynników rządowych i złagodzenia zatargów Kościoła z władzami pruskimi. W kwietniu 1793 wybrany został delegatem do pertraktacji ze śląskim ministrem sprawiedliwości Dankelmannem i gen. W. Möllendorffem wyznaczonym do okupacji ziem polskich, jakie przechodziły do Prus na mocy traktatu rozbiorowego. Dn. 17 VI t. r., po śmierci bpa Okęckiego, kapituła wybrała M-ego administratorem diecezji poznańskiej. Funkcje te, jak się zdaje, pełnił do r. 1796. Wprawdzie już w sierpniu 1793 I. Raczyński został mianowany przez króla pruskiego biskupem poznańskim, rządy diecezji objął on jednak dopiero w listopadzie r. n. przez prokuratora swego F. K. Rydzyńskiego, sufragana poznańskiego. W r. 1796 M. – jeszcze ciągle w charakterze administratora diecezji poznańskiej – witał Raczyńskiego przybywającego do Poznania. Brak danych o stosunku M-ego do powstania kościuszkowskiego, któremu sprzyjała znaczna część kleru wielkopolskiego.
W r. 1796 M. został delegowany do Wrocławia do ministra K. Hoyma, zarządcy Śląska i Prus Południowych, dla uregulowania spraw materialnych kapituły poznańskiej. Negocjacje nie przyniosły konkretnych rezultatów, ale zakończyły się osobistym sukcesem M-ego. Rząd pruski ocenił jego lojalność i począł darzyć całkowitym zaufaniem. Już w r. n. król pruski Fryderyk Wilhelm II mianował M-ego biskupem warszawskim (20 II) i obdarował Pałacem Prymasowskim w Warszawie. W jesieni 1798 – na skutek zabiegów ze strony rządu pruskiego – papież Pius VI utworzył samodzielne biskupstwo warszawskie i potwierdził (29 IX) nominację M-ego na biskupa. W grudniu r. n. M. objął jurysdykcję duchowną nad diecezją warszawską. W opublikowanym liście pasterskim z 9 II 1800, zredagowanym przez J. P. Woronicza, podówczas kanonika kapituły warszawskiej, M. zawiadamiał o utworzeniu diecezji warszawskiej i powołaniu go na biskupa. Jeszcze przed uzyskaniem nominacji papieskiej przystąpił do ratowania trudnej sytuacji materialnej kapituły warszawskiej. Jego interwencja w Berlinie przyniosła pomyślne rezultaty. Następnie zajął się M. sprawą klasztorów diecezji warszawskiej, poddanych jego władzy reskryptem rządowym z 16 I 1800. Usiłował ukrócić panujące w nich rozprzężenie. Ze względu na brak księży zlecił obsadzanie probostw przez sekularyzowanych zakonników. Dało to sposobność do wielu nadużyć i ujemnie odbiło się na stanie diecezji. Na żądanie rządu pruskiego, który zmierzał do kasaty zakonów, M. opublikował obwieszczenie z 24 II 1800 skierowane do przełożonych wszystkich zgromadzeń zakonnych diecezji warszawskiej. Nakazywał w nim przesłanie wyczerpujących informacji dotyczących klasztoru i poszczególnych zakonników. Zebraną w ten sposób obfitą dokumentację odesłał władzom pruskim, przez co zyskał sobie uznanie Berlina. M. widział trudności, jakie nasuwa reforma całego kleru zakonnego, toteż szedł na rękę rządowi pruskiemu w sprawie kasaty najbardziej podupadłych klasztorów. Bardziej nieustępliwe stanowisko zajął wobec pruskich zamierzeń reorganizacji seminariów duchownych. Jedne z nich chciano przekształcić w seminaria nauczycielskie, inne poddać pod ścisłą kontrolę rządu w celu przyspieszenia germanizacji kraju. Po porozumieniu z innymi biskupami M. wysłał w marcu 1801 memoriał do króla, w którym udowadniał konieczność pozostawienia seminariów duchownych w nieuszczuplonej liczbie. Zaznaczał, że reforma seminariów należy wyłącznie do kompetencji właściwego biskupa. Szedł natomiast na kompromis z rządem, zgadzając się na kontrolę władz pruskich nad metodami wychowania i kształcenia alumnów. Czynniki rządowe zaakceptowały stanowisko M-ego.
Stosunki M-ego z kapitułą warszawską ulegały stopniowo oziębieniu. Związany z Wielkopolską, cieszący się zaufaniem rządu pruskiego, nie zyskał sobie M. popularności w środowisku warszawskim. Przebywał też często w swych dobrach pod Poznaniem. W opozycji przeciwko biskupowi na plan pierwszy wysunął się prezes Warszawskiego Tow. Przyjaciół Nauk Jan Albertrandy, niedoszły ordynariusz warszawski. Zatarg M-ego z K. Bujnowskim, honorowym kanonikiem warszawskim, i przewlekły proces w tej sprawie zatruły ostatnie lata życia biskupa. M. zmarł w Warszawie 10 XI 1804. Pochowany został, zgodnie ze swą wolą, na niedawno założonym cmentarzu Powązkowskim w katakumbach, gdzie zachowała się tablica nagrobna. Listem żałobnym pożegnał go najbliższy współpracownik i doradca ks. Adam Prażmowski, wyznaczony po śmierci M-ego administratorem diecezji warszawskiej.
Estreicher; Nowy Korbut; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; W. Enc. Ilustr.; W. Enc. Powsz., (PWN); Uruski, (nieściśle); Żychliński; – Bobkowska W., Pruska polityka szkolna na ziemiach polskich…, W. 1948; Kraushar A., Dzieje pałacu prymasowskiego, W. 1909 s. 7, 10–11; Kwiatkowski W., Pierwszy ordynariusz warszawski biskup Józef Bończa Miaskowski (1797–1804), „Wiad. Archidiec. Warsz.” R. 36: 1952 s. 18–39 (artykuł oparty na odpisach archiwaliów obecnie zniszczonych); tenże, Sprawa pruskiej reorganizacji seminariów duchownych w Warszawie (1798–1802), W. 1936 (praca oparta na zniszczonych obecnie materiałach z Archidiec. Warsz., daty niedokładne); Malej W., Szkice do dziejów archidiecezji warszawskiej, Rzym 1966 s. 96–7; Wysocki J., Na marginesie erekcji diecezji warszawskiej, „Homo Dei” T. 29: 1960 s. 755–6; – [Bukowski T.], Illustrissimo… Domino Josepho Bończa Miaskowski Episcopo Varsoviensi… in solemni eius ingressu ad cathedram episcopalem recens erectam… 21 Decembris 1799, k. 2; [Łabęcki A.] A. Ł., Wiersz na przyjazd … ks. Józefa Bończy M-ego, Orderu Orła Czerwonego kawalera, W. 1799; Monumenta Hofbaueriana, XV 1951 s. 116–17 (relacja nuncjusza Severoliego); Receptiones seu installationes ad episcopatum, praelaturas et canonicatus Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 35: 1908 s. 153–4, 156; Wysocki J., Niektóre dokumenty związane z pierwszym biskupem Warszawy Józefem Bończą Miaskowskim, „Wiad. Archidiec. Warsz.” R. 53: 1971 s. 21–3; – „Gaz. Koresp. Warsz.” 1804 Dodatek nr 91 s. 1167, nr 92 s. 1180; – Arch. Centr. S. J.: Polonica 48 (Catalogus Personarum et officiorum Provinciae Maioris Poloniae S. I.), Pol. 34 f. 56 nr 16 (Catalogus primus triennalis Domus Probationis Cracoviensis); Arch. Państw. w P.: Akta grodz. Poznań. 604 k. 43; B. Ossol.: rkp. 100/II (metryka M-ego); B. Watykańska: Processus Consistoriales, 202 k. 353 (mikrofilm w B. KUL).
Maria Manteufflowa