Puternicki Józef (1790–1875), lekarz wojskowy, wynalazca. Ur. 15 III w Płocku, był synem Wojciecha i Marianny z Soczyńskich.
Dn. 9 VIII 1809 P. wstąpił do służby wojskowej jako urzędnik zdrowia trzeciej klasy armii Ks. Warsz. w Lazarecie Głównym Wojskowym w Warszawie, następnie w Płocku. Skierowany na studia lekarskie zapisał się 26 IV 1814 na Wydział Akademicko-Lekarski w Warszawie, późniejszy Wydział Lekarski w Uniw. Warsz. Dn. 14 VI 1815 został P. mianowany lekarzem batalionowym w 2 p. strzelców pieszych 2 dyw. piechoty armii Król. Pol. z przyrównaniem do stopnia kapitana, 25 V 1818 awansował na lekarza sztabowego 1 p. piechoty liniowej. W dn. 17 X 1818 otrzymał stopień magistra medycyny i chirurgii w Uniw. Warsz. Za okazaną szczególną gorliwość uzyskał pochwałę zamieszczoną w rozkazie dziennym z 3 III 1822 wydanym do WP. Dn. 14 IV 1828 został przeniesiony na lekarza sztabowego w lazarecie wojskowym Zamościa i na tym stanowisku odbył oblężenie twierdzy w r. 1831. Zasłużył się tam przy zwalczaniu cholery. Po upadku powstania P. został umieszczony w służbie rosyjskiej z przeznaczeniem na starszego lekarza szpitali twierdzy Zamościa, 1 IV 1835 przeniesiony jako sztabs-lekarz do komend inwalidzkich X Okręgu Straży Wewnętrznej w Król. Pol. W r. 1837 na własne życzenie wystąpił ze służby wojskowej. W tym też roku otrzymał prawa nowego szlachectwa w Królestwie.
P. praktykował prywatnie w Warszawie, zajmując się równocześnie zagadnieniami higieniczno-technicznymi. M. in. zastanawiał się jak oczyszczać zepsute powietrze w koszarach, szpitalach i in. zbiorowiskach ludzi i wynalazł specjalne piece służące do tego celu. Ogłosił Opis pieców rurowatych do oczyszczania i ogrzewania powietrza służących… (W. 1837). Za pomysł budowy pieców otrzymał publiczną pochwałę na wystawie «płodów przemysłu krajowego» w Warszawie w r. 1838. Otrzymał też patent wynalazku pieców na dziesięć lat na Król. Pol i Cesarstwo. Za ustąpienie na rzecz władz Król. Pol. przywileju na te piece oraz za «ulepszenia dotąd wynalezione i wynaleźć się mające» odebrał ok. 1842 r. jednorazowe wynagrodzenie 4 500 rbs. i płacę roczną po 600 rbs. za dozór techniczny nad robotami mającymi związek z jego wynalazkiem, przy czym został też zatrudniony przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych. Zabiegał również o wynagrodzenie od władz Cesarstwa za ustąpienie przywileju. Sprawa ciągnęła się wiele lat i dopiero w r. 1850 otrzymał odpowiedź odmowną. Był członkiem Rady Ogólnej Budowniczej przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (1838–60). Proponował ulepszenie warzelni soli w Ciechocinku. Od r. 1846 zwracał się bezskutecznie do władz ze swoimi projektami.
Dn. 8 I 1862 P. wystąpił do Rady Stanu Król. Pol. z propozycją sfinansowania odpowiednich badań oraz ogłoszenia konkursu na wydzierżawienie warzelni soli ciechocińskiej przedsiębiorstwom prywatnym. Uważał, że odpowiednie wykorzystanie krajowych źródeł solankowych umożliwiłoby zaprzestanie importu soli. Postulował też użytkowanie torfu opałowego. Jednakże Rada Stanu nie poparła jego projektów. Napisał rozprawę konkursową o sposobie suszenia i przechowywania zboża, za co otrzymał medal srebrny od Cesarsko-Rosyjskiego Wolno-Ekonomicznego Tow. w Petersburgu. Chory, udał się do córki mieszkającej we wsi Mokradki pod Puławami i tam zmarł 26 VIII 1875 na skutek nowotwora wątroby. P. był odznaczony medalem brązowym z popiersiem Napoleona I za służbę jako urzędnik zdrowia, Orderami Św. Anny kl. 3 i 2, znakiem honorowym za 20 lat nieskazitelnej służby oficerskiej (1830), medalem brązowym na pamiątkę 1853–5.
P. był żonaty z Wandą z Wajcheniów; nie wiadomo, czy poza wspomnianą córką miał więcej dzieci.
Pol. Enc. Szlachecka, W. 1935–9; Gerber R., Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831, Wr. 1977; Kośmiński, Słown. lekarzów, (mylnie podane imię Jakub); Uruski; Lista lekarzy i aptekarzy w Królestwie Polskiem… na r. 1839 s. 21, 1841 s. 22, 1843 s. 21, 1845 s. 24, 1847 s. 24, 1854 s. 25; Lista osób mających prawo leczenia i przyrządzania lekarstw… na r. 1837 s. 19; Lista osób trudniących się leczeniem i lekarstwami w Królestwie Polskiem… na r. 1834, s. 20; – Bieliński, Uniw. Warsz., II; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Giedroyć F., Służba zdrowia w dawnem Wojsku Polskiem, W. 1927; – Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego 1817–1830; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1875; „Gaz. Lek.” T. 19 nr 22 s. 351–2 (Pasiutewicz), „Przegl. Lek.” R. 14 nr 49 s. 470–71; – AGAD: III Rada Stanu Król. Pol., sygn. 636, 805; Arch. Państw. w L.: Księga metrykalna paraf. Włostowice z r. 1875, sygn. 91 s. 113 (metryka zgonu P-ego).
Teresa Ostrowska