Słyś Józef, pseud.: Sęp, Sieniawski (1894–1945), podpułkownik WP. Ur. 15 IX we wsi Wrocanka (pow. krośnieński), był synem Tomasza, maszynisty, i Anieli z domu Drozd.
S. ukończył ośmioklasowe gimnazjum w Sanoku. Maturę zdał (z odznaczeniem) w r. 1914. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, powołany do armii austro-węgierskiej, od 1 VIII 1914 do 30 III 1915 służył kolejno w szkole jednorocznej dla saperów w Krems, po czym, w takiejże szkole dla piechoty w Bösing. Od 31 III 1915 był dowódcą plutonu technicznego w 45. Dyw. Ranny, od 4 VIII do 6 X t.r. przebywał w szpitalu garnizonowym w Krakowie. Po powrocie na front jako dowódca kompanii brał udział m.in. w walkach na Wołyniu i pod Verdun. Dn. 16 VII 1917 objął stanowisko instruktora w baonie sapersko-gazowym. Od 2 X t.r. dowodził kompanią w ramach Deutsche Südarmee w Rumunii, od 15 II 1918 do 20 VII t.r. we Flandrii. Ponownie pełnił funkcję instruktora w baonie sapersko-gazowym (19 VIII – 31 X 1918). Awansował do stopnia podporucznika – 1 VIII 1916 i porucznika – 1 XI 1918. W maju 1918 zapisał się na semestr letni na Studium Rolne UJ.
Służbę w WP S. rozpoczął 8 XI 1918. Początkowo walczył na froncie ukraińskim w grupie ppłk. Juliusza Swobody i płk. Henryka Minkiewicza. Od 8 V 1919 był dowódcą plutonu saperów w 3. Dyw. Piechoty Legionów (DPLeg.) i 6. DP grupy gen. Józefa Hallera. Został mianowany kapitanem ze starszeństwem 1 VI 1919. Od jesieni t.r. służył w kompanii zapasowej baonu saperów nr 6 (przemianowanej następnie na baon zapasowy 6. p. saperów); był tam m.in. instruktorem i dowódcą kompanii szkolnej. Od 25 V 1921 przebywał na kursie pontonierskim w Modlinie. Dn. 20 IX t.r. został przydzielony do 6. p. saperów w Przemyślu, gdzie m.in. od 26 II 1923 pełnił obowiązki komendanta kadry baonu zapasowego, 17 VI 1925 przesunięto go na stanowisko p.o. kwatermistrza pułku, 31 X 1927 – dowódcy baonu. Dn. 7 XI 1927 został dowódcą 11. baonu saperów. Miał wówczas stopień majora (ze starszeństwem z dn. 1 I 1927). Od 26 IV 1928 był kierownikiem Zarządu Fortecznego Poznań. Z funkcji tej został zwolniony 12 III 1929 i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu VII. Ze względu na stan zdrowia przeniesiono go w stan spoczynku 31 VIII t.r.
S. zamieszkał w Nowym Sączu. W r. 1932 włączył się w tworzenie w tym mieście prawicowej opozycji. Był redaktorem odpowiedzialnym ukazującego się od stycznia do czerwca 1932 dwutygodnika „Polak” i głównym twórcą struktur Stronnictwa Narodowego (SN) w Nowym Sączu i pow. nowosądeckim, organizatorem zjazdu okręgowego Związku Hallerczyków (ZH) w Nowym Sączu z udziałem gen. J. Hallera 18 IX 1932. S. przemawiał wówczas na wiecu przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Po tym zjeździe starosta zawiesił działalność placówek ZH w powiecie. Pod koniec t.r. S. został prezesem placówki ZH w Nowym Sączu i członkiem Zarządu Chorągwi Krakowskiej ZH (18 XII) oraz delegatem do Rady Okręgowej SN w Krakowie (20 XI). W grudniu 1932 wszedł w skład Wydziału powołanej wtedy placówki grodzkiej Obozu Wielkiej Polski (OWP) w Nowym Sączu. Na początku 1933 r. został wybrany na prezesa Zarządu Powiatowego SN. Po rozwiązaniu przez władze administracyjne ZH i OWP w woj. krakowskim, w marcu 1933, S. wezwał ich działaczy w powiecie do kontynuowania działalności pod firmą kół SN. W wyniku rewizji przeprowadzonej u S-a 26 II 1934 w związku z nielegalnym kontynuowaniem działalności ZH p.n. Grupa b. wojskowych przy SN (S. stał na jej czele w pow. nowosądeckim), przygotowane zostało m.in. na S-a doniesienie do prokuratury o przestępstwie z art. 165 par. 1 i 2 Kodeksu Karnego. Ok. 20 V 1934 na zebraniu politycznym aresztowano go na kilka dni, po czym 28 V w czasie rewizji w jego mieszkaniu znaleziono liczne wojskowe dokumenty – w tym i tajne – z okresu służby w wojsku. Za narażenie w ten sposób na szwank bezpieczeństwa państwa S. skazany został 28 XII 1934 prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie (Wydz. I Karny) na sześć miesięcy więzienia. Karę tę odbywał od końca kwietnia 1935.
Powrót S-a z więzienia 27 X t.r. przekształcił się w nielegalną kilkusetosobową manifestację SN w Nowym Sączu. W konflikcie pomiędzy b. hallerczykami a «młodymi», który w grudniu 1935 doprowadził do rozłamu w nowosądeckim SN, S. opowiedział się po stronie «młodych». Pod kierownictwem S-a powiatowa organizacja SN stała się jedną z najprężniejszych w województwie, a po marszu Adama Doboszyńskiego na Myślenice w czerwcu 1936, władze wskazywały na S-a jako tego, który «chętnie poszedłby w jego ślady». Radykalna działalność i wiązanie się z «młodymi» spowodowała powstanie silnej opozycji przeciw niemu w kole grodzkim SN w Nowym Sączu. S. skupił wówczas swe wysiłki na agitacji w innych ośrodkach, także na terenie pow. limanowskiego. Dn. 23 V 1937 oświadczył, że gen. Haller powierzył mu zadanie organizowania wszystkich hallerczyków bez względu na przynależność partyjną i w związku z wyjazdem do Jarosławia przekazuje kierownictwo Zarządu Powiatowego SN dotychczasowemu wiceprezesowi Stanisławowi Potoczkowi. Jednak w tym samym czasie został zawieszony, następnie wykluczony z SN pod «zarzutami natury organizacyjnej i moralnej» [kupował u Żydów].
Po kampanii wrześniowej S. znalazł się we Francji. W odtworzonym Sztabie Naczelnego Wodza pracował w Szefostwie Saperów. Pod koniec kwietnia 1940 został urlopowany w związku z przeznaczeniem do prac specjalnych w Wydz. Społecznym Prezydium Rady Ministrów (utrzymującym łączność z krajem) i 27 IV t.r. zaprzysiężony w Angers. Na wniosek gen. Izydora Modelskiego (Modelski znał S-a z działalności w ZH), zaakceptowany przez kierownika Stronnictwa Pracy (SP) Karola Popiela, na początku maja 1940 został mianowany przez Prezydium Rady Ministrów, jako przedstawiciel SP, członkiem (zastępcą kierownika) tworzonej w Budapeszcie politycznej placówki łączności z krajem (Placówka «W»). W tym czasie był awansowany do stopnia podpułkownika saperów rezerwy. Po 20 V wyjechał z Paryża z kierownikiem Placówki «W» Edmundem Fietzem-Fietowiczem, przez Włochy i Jugosławię dotarł do Budapesztu 29 V 1940. Fietowicz oceniając negatywnie pracę komendanta wojskowej Bazy «Romek» płka dypl. Alfreda Krajewskiego, wnioskował bez skutku o powołanie S-a na jego miejsce (24 VI t.r.). Jednak w wewnętrznej pracy Placówki od samego początku lekceważył S-a i nie informował go o podejmowanych działaniach. Po aresztowaniu Fietowicza przez Węgrów 24 IX 1941, S. współkierował pracą Placówki z mjr. Stanisławem Bardzikiem – przedstawicielem SN (internowanym od listopada t.r.). Wobec niejasnej dla Centrali w Londynie sytuacji w Budapeszcie (inspirowane przez Gestapo oskarżenia o zdradę kierownika technicznego – który faktycznie prowadził pracę Placówki «W» – Pawła Janczukowicza) oraz braku wiadomości o S-iu, wiosną 1942 nowym kierownikiem został mianowany ludowiec Józef Mijal («Kołodziej», «Jazowski»). Po powrocie z więzienia w maju 1942 i objęciu na nowo kierownictwa, Fietowicz odsunął od pracy większość dotychczasowych członków i pracowników Placówki «W», m.in. pismem z 4 IX t.r. zwolnił S-a ze stanowiska członka Placówki «W» i pozbawił go poborów, zarzucając mu uchylanie się od pracy, łamanie dyscypliny, niepodporządkowanie się jego zarządzeniom w sprawie bezpieczeństwa pracy i nierozliczenie się z funduszy.
Dn. 4 IX 1942 S. został aresztowany przez władze węgierskie i przebywał w więzieniu do 23 I 1943. Interwencje SP i Delegata Rządu w sprawie S-a (i szerzej stosunków w Placówce) podejmowane od marca t.r. bezpośrednio u Fietowicza, jak i w Min. Spraw Wewnętrznych, nie przyniosły żadnego rezultatu. Sam S. przedstawił sytuację w Placówce «W» w liście z 9 IV 1943 do przewodniczącego Komitetu Wykonawczego SP i przedstawiciela SP w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym (PKP) Antoniego Antczaka, doręczonym w Warszawie przez Wacława Felczaka «Lecha». Odpierał w nim zarzuty Fietowicza i wykazywał bezprawność jego działań. Po okupacji Węgier przez Niemcy, 19 III 1944, S. został aresztowany przez Gestapo i wysłany do obozu koncentracyjnego w Mauthausen, gdzie zmarł w r. 1945, wkrótce po wyzwoleniu. S. posiadał liczne odznaczenia i medale austro-węgierskie.
Z małżeństwa z Marią z Grzymalskich miał S. synów: Adama Ernesta Leszka (1922–1929) i Jerzego Michała Ottona (ur. 1928).
Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Grabowski W., Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, W. 1995 s. 23–4 (błędnie: Styś); – [Chciuk T.] Celt M., Raport z Podziemia – 1942, Wr. 1992; Historia placówki „W” i przerzutów poczty krajowej (raport Wacława Felczaka „Lecha” z kwietnia 1945 r.), Oprac. W. Frazik, „Zesz. Hist. WiN-u” R. 5: 1996 nr 8 s. 153–65; Kurcyusz J., Na przedpolu Jałty. Wspomnienia z tajnej służby w dyplomacji, Kat. 1995 s. 258, 405 (błędnie: Styś); XXXIII Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Sanoku za r. szk. 1913/14, Sanok 1914 s. 57; W kraju i na emigracji. Materiały z londyńskiego archiwum ministra prof. Stanisława Kota (1939–1943), Oprac. J. Gmitruk, Z. Hemmerling, J. Sałkowski, W. 1989 s. 77; – AAN: 202/I–3 k. 31, 202/I–7 k. 13, 23, 31, 202/I–10 k. 22, 202/I–52 k. 17–22, 25–26, 114, 123; AP w Kr.: UWKr. 277, 279, 280, 282, 283, 285, 287, 290, 295, 352; Arch. UJ: SII 516, nr wpisu 2897; Arch. Zakładu Hist. Ruchu Lud. w W.: Arch. S. Kota, sygn. 279 k. 89, CKRL/36 k. 114–118; CAW: sygn. Ap. 3663 (fot.); Inst. Pol. i Muz. im. Gen. Sikorskiego w Londynie: A.9.E, t. 106, 107, Studium Polski Podziemnej, sygn. 5.2.2.2, 5.2.2.3, MSW teka 39; – Arch. J. Baranieckiego (Notes z adresami z r. 1940) i list W. Felczaka w sprawie Placówki «W» do T. Chciuka-Celta z kwietnia 1989, w posiadaniu W. Frazika z Kr.
Wojciech Frazik i Grzegorz Mazur