Kaliszewski Julian Gaudenty Antoni, krypt. Gau. Jul. Kai., pseud. Klin, Nie-Kraszewski (1845 lub 1846–1909), satyryk, publicysta. Syn Antoniego, architekta warszawskiego. Ur. w Warszawie, tamże ukończył gimnazjum realne. Twórczość literacką rozpoczął od wydrukowania w r. 1863 w „Kurierze Niedzielnym (Świątecznym)” kilku artykułów (pod krypt. Gau. Jul. Kal.) omawiających krytycznie czasopisma oraz encyklopedię, wydawaną m. in. przez F. H. Lewestama. W piśmie tym drukował zaledwie parę artykułów, ale już w r. 1864 publicznie na łamach pisma wymówiono mu współpracownictwo («Kurier Świąteczny nie da się złapać na wędkę i nawet bezpłatnego pańskiego współpracownictwa się zrzeka», 1864 nr 51). W r. 1866 K. związał się na krótki okres z grupą pozytywistyczną przy „Przeglądzie Tygodniowym”, z którą się jednak poróżnił, a redaktora pisma, A. Wiślickiego, przedstawił w jednym z pierwszych szkiców satyrycznych (Niedoszły literat. Fotografia z życia antypodów, W. 1868). Był przyjacielem Władysława Szansera (Ordona) oraz Władysława Bełzy, którego „Poezje” wydał w r. 1868 własnym nakładem.

W podróżach, odbytych w l. 1867–9, 1873, 1875 i 1877, zwiedził całą Europę. Posiadając dobrą znajomość literatury starożytnej oraz jęz. łacińskiego, dokonał K. przekładu „Pieśni miłosnych” Horacego (W. 1871). Wrażenia z podróży znalazły odbicie w Szkicach, publikowanych zeszytami, w l. 1868–70 seria pierwsza (tu m. in. Kartki Nie-Kraszewskiego z Podróży nie Stern’a, Z lepszego świata, wyimek z pamiętników marzyciela, Zerwana kwinta, jedna fuga symfonii społecznej spisana w godzinie nudów) i seria druga w 1882–5 (m. in. U drogowskazu, Po Europie, Z trylogii życia, Na sądzie, z objawień nieboszczyka, przedruk w „Nowej Gaz.” w 1909). Wychowany na tradycji romantycznej, autor przechodzi poprzez zaangażowanie się po stronie pozytywizmu, do jego krytyki. W Szkicach właśnie podjął krytykę podstawowych tez tego kierunku. Kwestionował wiedzę w postęp, dostrzegał ograniczoność światopoglądu pozytywistycznego, który – zdaniem autora – nie potrafi rozwiązać podstawowych kwestii dotyczących losu, istoty natury i przeznaczenia człowieka. W zakresie literatury oceniał bardzo wysoko romantyków, zwłaszcza Byrona, Goethego, filozofię niemiecką, którą próbuje konfrontować z pozytywizmem. W Szkicach rozsiane są także sądy o literaturze polskiej. Ogólnie biorąc, K. zaprezentował poglądy interesujące, ale nie stanowiące przemyślanego systemu. Szkice, już od pierwszego zeszytu, wywołały zainteresowanie, oburzenie i cały szereg polemik. Atakom prasy podlegały zarówno styl wypowiedzi K-ego, jak i bezwzględnie i ostro formułowane sądy (m. in. krytyka obyczajowości, stosunek redakcji do młodych literatów, nie dopuszczanie ich na łamy pism, ocena roli krytyki literackiej). W dyskusji, która trwała przez l. 1868–70, wzięły udział niemal wszystkie pisma warszawskie. Szereg kontrowersyjnych sądów drukowały m. in. „Gazeta Warszawska” («rażąca niepoprawność języka… wady w logicznym rozwoju umysłu i gramatycznym wypowiadaniu myśli»), „Kurier Warszawski” («… oryginalność myśli i poglądów, ścisłość w rozumowaniu… Autor czytał wiele i wiele myślało), „Gazeta Polska” («nic oryginalnego… nie ma się z czym pokazywać»), „Dziennik Warszawski” («…bez talentu, ducha i myśli»). K. zrażony tak burzliwym przyjęciem przestał drukować i w okresie dzielącym obie serie Szkiców (tj. 1870–82), opublikował w Krakowie w r. 1872 tylko Pamiętniki sceptyka (wg informacji „Kur. Warsz.” natychmiast skonfiskowane). Opublikowaniu drugiej serii Szkiców towarzyszyły ponownie spory i polemiki (rec. w „Ateneum”, „Biesiadzie Liter.”, „Gaz. Pol.”, „Kłosach”), które zakończył w r. 1885 Wiktor Gomulicki, uważając książkę Klina «…za dzieło niepospolitego myśliciela, obserwatora i erudyty». W krótkim artykule, drukowanym na łamach „Kuriera Codziennego”, podjął próbę analizy przyczyn nieżyczliwości prasy wobec autora Szkiców (książka niezwykła, głosząca nowe idee, autor nie był wpisany do żadnego «bractwa»). Ponowną falę niechęci wywołała broszura K-ego pt. Moi kochani rodacy, opatrzona dedykacją «Ziomkom swoim w XXV rocznicę swojego pisarskiego… zawodu poświęca Autor». Broszura napisana w r. 1884, a drukowana w Warszawie w 1888, zwana próbą psychologii narodowej, zajmuje się analizą «wad narodowych i charakteru Polaków» (lenistwo, nieuctwo, przewaga wyobraźni nad rozsądkiem, nieścisłość rozumowania, pochopność sądów, lekkomyślność, brak samodzielności i krytycyzmu, niedbalstwo itp.). Dyskusje wokół broszury ostatecznie zniechęciły K-ego, który odsunął się od życia literackiego. W okresie 1888–93 wydrukował już tylko parę utworów (w czas. „Życie” 1888 szkic Prawda, błąd i fałsz i Dziwny świat, humoreska nagrodzona na konkursie „Tyg. Illustr.”, oraz drobne wiersze w „Bluszczu”, „Szczutku” i czas. „Figa”).

Ostatnie dni swego życia, ciężko chory, spędził K. w szpitalu Św. Ducha, gdzie zmarł 26 VIII 1909 r. K. pozostawił testament, w którym przeznaczył 30 000 rubli na potrzeby Akademii Umiejętności oraz pewną sumę na wydanie pozostawionego w rękopisie pamiętnika.

W. Enc. Ilustr.; – [Przyborowski W.], Stara i młoda prasa, Pet. 1897 s. 35–40, 81; – [Gomulicki W.] – wg, – Zwykłe losy niezwykłej książki, „Kur. Codz.” 1885 nr 133 s. 1; Klin (Julian Kaliszewski), Wspomnienie pośmiertne, „Nowa Gaz.” 1909 nr 392, wyd. wiecz.; Klin (śp. Julian Kaliszewski), Wspomnienie pośmiertne, „Scena i Sztuka” 1909 nr 36 s. 5–6; „Niwa” 1887 z. 310 s. 807–11 (rec.); „Rola” 1909 nr 36 s. 559; [Stebelski W.] Stb., Moi kochani rodacy, „Kur. Codz.” 1887 nr 323; Szkice Klina, „Tyg. Powsz.” 1885 nr 38 s. 605–6 (rec.); Śp. J. K., „Kur. Warsz.” 1909 nr 237 s. 3; Testament śp. K-ego (Klina), „Kur. Warsz.” 1909 nr 239 s. 4–5; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna.

Celina Gajkowska