Szotarski Julian Walenty, pseud.: Ein polnischer Offizier, J.S. (1812–1838), powstaniec listopadowy, lekarz, literat.
Ur. 14 II w Strzyżowicach w pow. będzińskim (w wielu opracowaniach błędne daty życia), był synem Tomasza Wincentego i Felicjanny (Felicji) z Brodzińskich, siostry Kazimierza Brodzińskiego (zob.). Miał braci Władysława i Stanisława.
Jako uczeń szóstej klasy Szkoły Wojewódzkiej w Kaliszu założył S. w r. 1826 razem z Feliksem Łączkowskim Tow. Literackie «Auska» dla doskonalenia się w języku polskim; 14 X t.r. objął w nim funkcję sekretarza. Za tę działalność władze szkolne skazały go na karę chłosty. Otoczony opieką przez Brodzińskiego, ukończył szkołę i 3 X 1829 zaliczony został w poczet studentów UJ jako słuchacz chemii. Jesienią 1830 przeniósł się na Wydz. Lekarski Uniw. Warsz., gdzie poznał Feliksa Michałowskiego. Po wybuchu powstania listopadowego przerwał studia i został adiutantem Krystyna Lacha Szyrmy, dowódcy akademickiej Gwardii Honorowej. Gdy 8 I 1831 usunięto Szyrmę z tej funkcji, wstąpił ochotniczo jako sierżant do 16. pp liniowej; wziął udział w potyczkach pod Rutkami i Tykocinem i 26 V t.r. został ranny w bitwie pod Ostrołęką. Od 10 VII służył jako podlekarz wojskowy. Możliwe, że w okresie 18–26 VII zastępował aresztowanego Stanisława Psarskiego w funkcji redaktora dziennika powstańczego „Merkury”.
Po kapitulacji Warszawy 7 IX 1831 dołączył S. do korpusu gen. Macieja Rybińskiego i w jego szeregach przedostał się do Prus. W Malborku poznał Wiktora Szokalskiego, po czym odbył z nim drogę do Tczewa. Następnie osiadł w Kronenhof pod Gdańskiem (Wieniec, obecnie dzielnica Gdańska), gdzie stacjonował jego pułk. W r. 1832 przebywał z Szokalskim we Frankfurcie nad Odrą, Lipsku, Jenie i Grünbergu w Hesji. Odrzucił propozycję stypendium rządu Hesji na studia medyczne na uniw. w Giessen, natomiast jesienią t.r. podjął je na uniw. w Heidelbergu. Poznał tu Bronisława Trentowskiego i wspólnie z nim, Faustynem Więckowskim i Janem Gruszczyńskim prowadził dysputy filozoficzne; wspominał je potem Trentowski w artykule „Stara walka wolności z koniecznością” („Orędownik Nauk.” 1842 nr 4–9). W r. 1832 opublikował S. tomik opowiadań Skizzen aus Polen. Aus der Brieftasche eines polnischen Offiziers (Frankfurt am Main 1832, wyd. 2, Heidelberg 1833), a w r. 1834 powiastkę powstańczą z wątkiem romansowym pt. Pulawy. Historische Erzählung aus dem letzten polnischen Freiheitskampfe (Heidelberg 1834), którą wysłał ks. Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu. Na początku r. 1835 gościł w Heidelbergu Szokalskiego; wg jego „Wspomnień” był już wtedy uznanym poetą i pisał «wcale udatne pieśni, ballady i epizody z naszego powstania, pełne energii i zapału». Z tego czasu zachował się jedynie wolny przekład „Pieśni weselnej” J. W. Goethego (B. Jag., sygn. 9276). Od r. 1835 kontynuował S. studia medyczne na uniw. w Darmstadcie. Z języka angielskiego przetłumaczył na niemiecki dzieło Richarda Townsenda „Uebersicht der hauptsächlichsten Zeichen, welche die Auscultation und Perkussion darbieten, sowie der Anwendung derselben zur Diagnose der Lungen-krankheiten” (Darmstadt 1836). Nadal jednak zajmował się głównie literaturą, m.in. na początku r. 1836 napisał do jednego z czasopism niemieckich duży artykuł o „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza (nieodnaleziony). Korespondował z Michałowskim i Eustachym Januszkiewiczem.
W r. 1836 ukończył S. studia i niebawem przeniósł się do Paryża. Podjął współpracę z „Rocznikiem Emigracji Polskiej” i w jego numerze dziewiętnastym z t.r. zamieścił Wiadomości literackie z Polski z roku 1835 oraz dwa wiersze patriotyczne (Piosnka i Pieśń tułacza). Na łamach tego pisma (1836 nr 19, 20) opublikował także swój najważniejszy artykuł krytycznoliteracki Wzmianka o Kazimierzu Brodzińskim i jego pismach, w którym wyniósł Brodzińskiego do roli tego, kto przygotował grunt pod twórczość Mickiewicza, a „Pana Tadeusza” nazwał «arką, w której my na toniach naszego dzisiejszego nieszczęścia, zachowki do przyszłej prawdziwej narodowej poezji unosim». W Paryżu S. poznał Mickiewicza, Józefa Bohdana Zaleskiego, Ignacego Chodźkę, Krystyna Ostrowskiego i Antoniego Goreckiego; bywał u niego Henryk Niewęgłowski. Razem z Mickiewiczem odwiedzał w lipcu 1836 Bogdana Jańskiego, z którym był spowinowacony. W „Revue Française et Etrangère” zamieścił esej na temat zróżnicowania polskiej literatury pod zaborami pt. Littérature polonaise. Coup d’oeil sur les circonstances qui ont présidé à la marche de la littérature polonaise (1837 t. 1); w opinii współczesnych zapowiadał się na zdolnego krytyka. Chory na gruźlicę, znalazł się pod troskliwą opieką Mickiewicza: «trudno wszystko opisać, co ten człowiek dla mnie robi» (list do Michałowskiego z 30 IV 1838). Zmarł 27 V 1838 w Paryżu, w obecności Mickiewicza, Szokalskiego i Jańskiego; został pochowany 29 V na cmentarzu Montparnasse.
S. nie założył rodziny.
Pośmiertnie opublikowano historiozoficzny artykuł S-ego pt. Historia w Polsce („Młoda Polska” 1839 nr z kwietnia).
Callisen A. C. P., Medizinisches Schriftsteller Lexicon der jetzt lebenden Verfasser, Altona 1844 XXXII; Dawni pisarze polscy, W. 2002 III; Enc. Org., XXIV; Estreicher w. XIX; Gerber, Studenci Uniw. Warsz.; Kośmiński, Słown. lekarzów; Nowy Korbut, IX; S Tarnawski J., Słownik badaczy literackich, Ł. 2002 V; – Dernałowicz M., Kronika życia i twórczości Mickiewicza. Paryż, Lozanna: czerwiec 1834 – październik 1840, W. 1996; Kallenbach J., Adam Mickiewicz, P. 1918 II; tenże, Julian Szotarski (sylwetka emigracyjna), „Świat” 1894 nr 8; Kolbuszewski K., Z dziejów krytyki literackiej w czasopismach emigracyjnych (1836–1848), Wil. 1924; Łempicki S., Przyczynki lekarzy do historii literatury polskiej, „Pam. Liter.” R. 24: 1927; Pezda J., Uzupełnienia i sprostowania biograficzne do książki B. Konarskiej „Polskie drogi emigracyjne”, „Akta Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” T. 1: 1991; Pigoń S., „Pan Tadeusz”. Wzrost – wielkość – sława, Wr. 1934; Roguski P., Julian Szotarski. Zapomniany żołnierz, literat, tułacz, w: Pracownicy polskiej książki i prasy w Niemczech, Red. M. Kalczyńska, Opole 2003; tenże, Tułacz polski nad Renem, W. 1981; Skulimowski M., Wiktor Feliks Szokalski o Adamie Mickiewiczu, „Pol. Tyg. Lek.” 1957 nr 11; Stankowska H., Literatura i krytyka w czasopismach Wielkiej Emigracji, Wr. 1973; Straszewska M., Z dziejów polsko-francuskich związków literackich, „Przegl. Human.” 1969 z. 2; Syga T., Te księgi proste. Dzieje pierwszych wydań książek Mickiewicza, W. 1956; Szkoła Kaliska I LO im. Adama Asnyka w Kaliszu, Red. D. Wańka, Kalisz 1998; – Mickiewicz A., Listy, Cz. 2, 1830–1841, W. 2003; Mickiewicz W., Żywot Adama Mickiewicza podług zebranych przez siebie materiałów oraz własnych wspomnień, P. 1892 II; Szokalski W., Pamiętniki, Cz. 1, Wspomnienia z przeszłości, Wyd. A. Wrzosek, Wil. 1914 II; tenże, Pamiętniki, Cz. 2–3, Wyd. R. Wierzbicki, „Arch. Hist. Filoz. Med.” T. 2: 1925 z. 1, T. 3: 1925 z. 1; – „Młoda Polska” 1838 nr 15, 28 (wspomnienie pośmiertne Michałowskiego), nr 29 (dod.); – Arch. UJ: sygn. S I 511 (Album studentów); B. Czart.: Teki emigrantów 1835–6 (list S-ego do ks. A. J. Czartoryskiego i odpowiedź księcia z 25 VI 1836); B. Jag.: sygn. 5598, 5628, 5685, 5748, akc. 236/69; B. Narod.: sygn. 6575, 6598.
Małgorzata Kamela