Niedźwiecki (Niedźwiedzki) Kajetan, pseud. Kajcio, Kajta, Kajtuś (1866–1924), działacz socjalistyczny, więzień caratu. Pochodził z rodziny szlacheckiej z Tarnopolskiego, ur. w Brodach, był synem Józefa i Marii. Jego życiorys do r. 1900 nie jest znany, wiadomo jedynie, że wraz z matką mieszkał w Krakowie i pracował jako monter. Prześladowany za działalność socjalistyczną, ok. r. 1900 emigrował do Londynu, gdzie pracował jako robotnik. Zaagitowany przez Andrzeja Kłobukowskiego, wstąpił w r. 1903 do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Jak wielu pozyskanych przez tę partię emigrantów, na wieść o wybuchu rewolucji w Rosji udał się w r. 1905 do Król. Pol. Krótko działał w Łodzi, po czym przeniósł się do Warszawy. Oficjalnie występował tu jako prywatny nauczyciel języka niemieckiego, faktycznie był nielegalnym funkcjonariuszem PPS. Szczególnie ożywioną działalność rozwijał w dzielnicy «Jerozolima». Głęboko ideowy, doskonały mówca i agitator – jak zaświadcza jego bliski współpracownik Wincenty Ziółkowski – zdobył sobie dużą popularność wśród robotników. Kierując dzielnicą jerozolimską, odegrał wybitną rolę w wydarzeniach rewolucyjnych, zwłaszcza w r. 1905 i pierwszej połowie 1906 r. Później bowiem, powodowany ambicją, dotknięty lekceważącym traktowaniem ze strony niektórych agitatorów-inteligentów, delegowanych do pracy w dzielnicy przez Warszawski Komitet Robotniczy, zaczął coraz wyraźniej dążyć do uniezależnienia się od kierownictwa partyjnego. W czerwcu 1906 sąd partyjny postanowił za samowolę usunąć go z partii. Ale tej decyzji nie podporządkowali się robotnicy i uważali go nadal za kierownika dzielnicy.
Po rozłamie w PPS w r. 1906 N. opowiedział się za Frakcją Rewolucyjną. W jej imieniu występował na porozłamowych zebraniach kół fabrycznych, wszedł do powołanego następnie Komitetu dzielnicy «Jerozolima» PPS Frakcji Rewolucyjnej. Z początkiem 1907 r. oddelegowany do pracy w pow. będzińskim, został tam aresztowany pod przybranym nazwiskiem Siwek. Wkrótce zwolniony, wrócił do Warszawy. Wybrany na delegata na pierwszy porozłamowy Zjazd PPS Frakcji Rewolucyjnej (3–11 III 1907 w Wiedniu), nie uczestniczył w nim, gdyż zatrzymano go na granicy z powodu braku paszportu. W październiku t.r. za niepodporządkowanie się dyrektywom Centralnego Komitetu Robotniczego został wykluczony z partii. Wywołało to znów protest robotników z dzielnicy «Jerozolima». N. rozwinął wśród nich agitację przeciw inteligentom i utworzył Robotniczą PPS, organizację o charakterze na wpół anarchistycznym, programowo antyinteligencką. Stanął na czele Komitetu Warszawskiego, będącego zarazem centralnym organem kierowniczym, na łamach pisma „Głos Robotników” sformułował założenia ideowo-polityczne organizacji, kierował też jako instruktor drużyną bojową. Utworzona przezeń partia, której członków od jego pseudonimu zwano «kajtusiowcami», przetrwała niewiele ponad rok i nie zdobyła większej popularności; poza Warszawą zaledwie kilku zwolenników pozyskano w Łodzi.
N. aresztowany 18 IV 1908 na ulicy w Warszawie, został osadzony w warszawskim więzieniu śledczym. W wyniku ujawnienia w czasie rewizji osobistej notatnika z szyfrowanymi zapiskami, gdzie zawarta była informacja o dokonanym 14 III t.r. zamachu na komisarza policji I. Pietrowa przy ul. Chłodnej, został postawiony przed warszawskim Sądem Okręgowym, który 25 XII 1909 skazał go na 8 lat katorgi, zesłanie i dożywotnie pozbawienie praw. Wyrok odbywał w moskiewskich Butyrkach, zesłanie w gub. irkuckiej. Do kraju wrócił w r. 1916. Życzliwie przyjęty przez PPS, stał się znów jednym z najczynniejszych działaczy warszawskiej organizacji. Wybrany 3 XII 1918 do Warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego, został też z ramienia partii delegatem do Warszawskiej Rady Delegatów Robotniczych, a 14 I 1919 członkiem jej Komitetu Wykonawczego. Popierał tu oficjalne stanowisko PPS, co znalazło wyraz m. in. w przeciwstawieniu się wnioskowi zgłoszonemu przez komunistów o proklamowaniu strajku powszechnego w Warszawie jako protestu przeciw represjom wobec działaczy robotniczych. Następnie z ramienia PPS uzyskał mandat do Rady Miejskiej. Niebawem wysłany jako urzędnik Min. Pracy i Opieki Społecznej do Piotrkowa, brał do końca życia udział w tamtejszej organizacji PPS. Zmarł 16 IX 1924 w Piotrkowie. Rodziny nie założył.
Hass L., Wybory warszawskie 1918–1926, W. 1972; Warszawa II Rzeczypospolitej (1918–1939), W. 1968 I 208; Ziółkowski W., Kartki z dziejów starej „Jerozolimy”, „Walka” 1933 nr 105 s. 5, nr 119 s. 4–5; – Rady Delegatów Robotniczych w Polsce 1918–1919, W. 1962 I; – „Łodzianin” 1926 nr 2 s. 1–2; „Robotnik” 1919 nr 8 s. 2, nr 30 s. 3, nr 79 s. 2, nr 90 s. 1, nr 148 s. 2, nr 166 s. 4, nr 174 s. 4, 1924 nr 262 s. 3 (wspomnienie pośmiertne); „Z Pola Walki” 1971 nr 2; – AGAD: KGGW 108638 k. 1–5, 23–24, Prokurator WIS 6813 k. 6, 9–10, 16, 20; – Odpis aktu zgonu wydany przez USC w Piotrkowie Trybunalskim (w posiadaniu autorki).
Alicja Pacholczykowa