Pollak Karol Franciszek (1859–1928), elektryk, wynalazca, pionier przemysłu akumulatorowego. Ur. 15 XI w Sanoku, był synem Karola (zob.) i Marii z Zarembów. Uczył się w Sanoku, Stryju i Lwowie. Od wczesnej młodości zajmował się amatorsko elektrotechniką i wykazał duże uzdolnienia, zakładając w r. 1882 jedną z pierwszych w kraju instalacji telefonicznych. Następnie przeniósł się do Londynu, gdzie pracował jako kierownik laboratorium w towarzystwie «The Patent Utilisation Co.» Obdarzony talentem wynalazczym, zbudował m. in. własnego pomysłu mikrofon, łącznik automatyczny do lamp elektrycznych Jabłoczkowa i maszynę do druku w kilku kolorach, które opatentował. W r. 1885 studiował P. elektrotechnikę na politechnice w Berlinie – Charlottenburgu, a jednocześnie pracował nad nową serią wynalazków z dziedziny ogniw galwanicznych (np. ogniwo samoładujące się, pierwsze ogniwo suche w r. 1886 badane przez Romana Dzieślewskiego w laboratorium politechniki w Charlottenburgu). Potem prowadził fabrykę przyrządów elektrycznych (G. Wehr Telegraphen-Bau-Anstalt) w Berlinie, po czym powrócił do Londynu w celu eksploatowania patentów angielskich na swoje wynalazki. Zajął się wówczas zagadnieniami kolejnictwa elektrycznego, zbudował model nowego tramwaju, a w r. 1886 został w Paryżu dyrektorem przedsiębiorstwa, mającego na celu eksploatowanie tramwajów elektrycznych jego pomysłu. Równocześnie P. pracował w laboratoriach Sorbony, gdzie rozwinął prace nad budową akumulatorów, co stało się jego największą pasją życiową. Pierwszy akumulator P-a (z płytami walcowanymi) był przedstawiony Akademii Nauk w Paryżu. Jednocześnie zademonstrowano wówczas elektryczną lampę bezpieczeństwa dla górnictwa pomysłu P-a. Wkrótce został dyrektorem fabryki akumulatorów w Paryżu, a na paryskiej wystawie światowej w r. 1889 otrzymał za swoje pomysły srebrny medal. Wziął też udział w międzynarodowej wystawie i kongresie elektrotechnicznym w r. 1891 we Frankfurcie n. Menem, gdzie również założył w r. 1892 fabrykę akumulatorów (Accumulatorenwerke Systeme Pollak u. Co.) i jako kierownik znacznie ją rozbudował, utworzył nową fabrykę w Liessing pod Wiedniem oraz udzielił licencji jednej z fabryk szwajcarskich (w Marly-le Grand) i francuskiej (Compagnie Générale Électrique w Nancy).
Kontynuując swoje prace badawczo-laboratoryjne i wynalazcze P. zbudował prostownik komutatorowy, a następnie prostownik aluminiowy do przetwarzania prądu zmiennego na stały. Pomysły swoje z tej dziedziny przedstawił Akademii Nauk w Paryżu, a na wystawie światowej w r. 1893 otrzymał dyplom uznania i medal. Fabrykę pod Frankfurtem n. Menem połączył z miastem linią tramwajową własnego projektu z szybkim i automatycznym ładowaniem akumulatorów na stacji końcowej. Na wystawie krajowej we Lwowie w r. 1894 otrzymał dyplom honorowy. W swojej fabryce zatrudnił m. in. Edwina Hauswalda (późniejszego profesora Politechniki Lwowskiej) ze Lwowa i chemika Ferdynanda Edwarda Polzeniusza z Krakowa. Wiele wynalazków P-a znalazło zastosowanie przemysłowe: rdzeń ołowiany z żeberkami i haczykami do płyt akumulatorowych, metody formowania nałożonej na takie płyty masy sposobem elektrolitycznym, sposób szybkiego wytwarzania wspomnianych rdzeni ołowianych za pomocą walcowania taśm ołowianych na gładkich i profilowanych wałkach, odlewanie płyt porowatych, różne konstrukcje zawieszania płyt akumulatorowych i łączenie poszczególnych ogniw ze sobą, różne konstrukcje akumulatorów przenośnych, oryginalny prostownik komutatorowy z silnikiem synchronicznym do zamiany prądów zmiennych na jednokierunkowe, prostownik aluminiowy z kwaśnym lub zasadowym elektrolitem.
W r. 1899 P. przeniósł się na południe Francji, gdzie założył laboratorium i prowadził dalsze badania. Na wystawie międzynarodowej w r. 1900 w Paryżu akumulator P-a wyróżniono złotym medalem, na wystawie jubileuszowej Tow. Politechnicznego we Lwowie w r. 1902 za swoje wynalazki i prace otrzymał srebrny medal, zaś na wystawie w Nicei medal za model aeroplanu. Opatentował nowy zabieg medyczny, oparty na wielu własnych doświadczeniach. Podczas pierwszej wojny światowej pracował nad ulepszeniem materiałów wojennych dla potrzeb francuskiego min. wojny. Łącznie P. uzyskał 98 patentów na swoje wynalazki. Wiele z nich opisał w „Comptes Rendus de l’Académie des Sciences” (Paris, 1888–1901). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości P. powrócił do kraju i w r. 1922 założył, m. in. wspólnie z Ignacym Mościckim, Romanem Dzieślewskim, Aleksandrem Rothertem i Józefem Tomickim, spółkę akcyjną pn. Polskie Tow. Akumulatorowe (Petea, PTA) o całkowicie polskim kapitale zakładowym, której był do śmierci dyrektorem. PTA uruchomiło w r. 1923 istniejącą do dziś fabrykę akumulatorów w Białej koło Bielska, gdzie do r. 1928 produkowano wg patentów P-a różnego rodzaju akumulatory i baterie akumulatorowe (stacyjne i przenośne) dla potrzeb kolejnictwa, lotnictwa, motoryzacji, telefonów, radia itp. PTA miało swoje przedstawicielstwa, składy i stacje obsługi w większych miastach Polski; za swoje wyroby uzyskało wiele odznaczeń na różnych wystawach, m. in. na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929).
Na temat budowy akumulatorów P. opublikował wiele artykułów w czasopismach zagranicznych i polskich, a także wygłosił liczne referaty na zjazdach elektryków (np. w r. 1921 w Toruniu). Stworzył podwaliny rozwoju przemysłu akumulatorowego w Polsce. W 1925 r. otrzymał stopień doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej. Zmarł 17 XII 1928 w Bielsku-Białej i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.
W małżeństwie z Marcelą ze Wściekliców (1858–1933), licencjatką nauk fizyko-chemicznych Sorbony, rozwiedzioną z Brunonem Abdank-Abakanowiczem (zob.), P. miał syna Karola (ur. 1890), inżyniera cywilnego aeronautyki, osiadłego w Szwajcarii.
W. Enc. Powsz. (PWN), VIII 835; Katalog Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie roku 1894, Lw. 1894 s. 236, 367, 372; Polski przemysł elektrotechniczny. Przewodnik, W. 1933 s. 31 (opis PTA); – Beckmann H., Zur Oeschichte der Akkumulatoren und „der AFA”, 1928 (b. m. w.); Dziesięciolecie Polski Odrodzonej (fot.); Historia elektryki polskiej, W. 1972 IV, 1976 I (życiorys); 50 lat Fabryki Akumulatorów w Bielsku-Białej 1922–1972, Bielsko-Biała 1973 s. 8, II, 18, 55, 57, 58; Politechn. Warsz. 1915–1925; Praktyczne wskazania używania i obsługi baterii akumulatorowych fabryki „Petea” w Białej k. Bielska…, Wil. (1929); Zestawienie elektrotechnicznych firm handlowych i zakładów przemysłowych, W. 1939 poz. 139; – „Biul. Zjednoczenia Przemysłu Kabli i Sprzętu Elektrotechn.” 1970 nr 1–2 (G. Hornziel); „Elektrotechnische Zeitschrift” (Berlin) 1897 nr 25, 1904 s. 33; „Kur. Warsz.” 1928 nr 289 s. 8, wyd. por. (ogłoszenie PTA), nr 356 s. 10 (nekrolog); ,,La Lumière Electrique” (Paryż) T. 20: 1886 s. 209, T. 24: 1887 s. 108, T. 27: 1888 s. 228, 285, T. 36: 1890 s. 140, T. 41: 1891 s. 130; „L’Eclairage Electrique” (Paryż) T. 22: 1900 s. 57, T. 24: 1900 s. 441; „Problemy” 1954 s. 643; „Przegl. Elektrotechn.” 1921 s. 275, 1925 s. 17 (fot.), 20, 29–30 (życiorys), 57, 1926 s. 81, 180, 307, 412, 1929 s. 21 (życiorys, fot.), 398 (opis PTA); „Przegl. Emigr.” 1893 nr 23 s. 248; „Przegl. Techn.” 1886 s. 119, 1904 s. 37, 1923 s. 529 (życiorys); „Radio” 1927 nr 19 s. 24, 1929 nr 2 s. 10 (życiorys, fot.); „Radioamator Pol.” 1928 s. 624–5 (życiorys); „Radiofon Pol.” 1927 s. 210; „Roczn. Tow. Pol. Liter.-Artyst. z ilustrowanym przewodnikiem po Paryżu”, R. 1: 1911–12 s. 142; „Tyg. Ilustr.” T. 1: 1925 s. 77–8 (portret); „Wiad. Elektrotechn.” 1954 s. 276; „Wiad. Stow. Techników Pol. w Wil.” 1928 nr II s. 19; – Arch. Miejskie w Bielsku-Białej: Akta PTA z l. 1922–44.
Jerzy Kubiatowski