Sembrzycki (Zembritzki) Karol, krypt. K.S. (1823–1886), nauczyciel, zbieracz pieśni i baśni mazurskich, poeta. Ur. 6 XI w Kruklankach (pow. węgoborski) na Mazurach, w rodzinie wywodzącej się z Mazowsza, noszącej nazwisko Zembrzyccy, był synem robotnika rolnego. Ojciec S-ego znał język polski i miał polskie książki, Biblię i kancjonał.
Dzięki pomocy pastora Jakuba Sterna S. uczył się w seminarium nauczycielskim. Potem został nauczycielem w Mieruniszkach (koło Olecka), a od r. 1854 w Olecku. Znał język francuski i łacinę, zgromadził bibliotekę, złożoną z książek zarówno polskich, jak i niemieckich. Kontaktował się z Polakami w Król. Pol. W r. 1861 wydał w Olecku własnym kosztem broszurę Powieści i pieśni dla Mazurów (nie zachował się ani jeden egzemplarz). W „Kalendarzu Królewsko-Pruskim Ewangelickim”, wydawanym przez Marcina Gerssa, opublikował kilka wierszy, m.in. Oracz pod dębem spoczywający (1868), O pasterzu co nad zającem dumał (1872), Życie gospodarcze (1884). Pisywał także do „Mazura” ostródzkiego wydawanego przez swego syna Jana Karola. Spisał ponad 200 pieśni mazurskich i większość z nich darował Józefowi Gąsiorowskiemu, bibliotekarzowi i folkloryście z Petersburga, który w r. 1884 objeżdżał Mazury, badając możliwości wydawania tu polskiej gazety. S. zbierał także podania i legendy; wykorzystał je (drobną część tych pieśni syn S-ego Jan Karol przekazał Oskarowi Kolbergowi) w pracach naukowych królewiecki etnograf Hermann Frischbier. W r. 1883 S. założył w swoim mieszkaniu biblioteczkę poznańskiego Tow. Czytelni Ludowych. Na Mazurach należał do bardziej światłych nauczycieli, dlatego w r. 1865 Centralny Komitet do Spraw Misji Wewnętrznej w Berlinie zwracał się do niego o informacje dotyczące sytuacji wyznaniowej i społecznej ludności mazurskiej . S. zmarł 6 V 1886 w Królewcu.
Z zawartego w r. 1854 małżeństwa z Aurelią Dziobek-Dziobkowską, córką zgermanizowanego miejscowego nauczyciela i organisty, miał S. dwóch synów: Jana Karola (zob.) i Filipa, nauczyciela, który uległ całkowitej germanizacji.
Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich Ziem Zachodnich i Północnych 1530–1939, W. 1966; Oracki, Słown. Warmii (bibliogr.); – Chojnacki W., Jan Karol Sembrzycki, redaktor „Mazura” (1883–1885), „Kom. Działu Informacji Nauk.” (Olsztyn) 1948 nr 2 s. 27–8; Kasparek D., Jan Karol Sembrzycki 1856–1919, Olsztyn 1988 s. 31–7; Mocarski Z., Z zagadnień piśmiennictwa polskiego na Mazurach Pruskich, „Awangarda Państwa Narod.” 1939 nr 6–9 s. 189, 209; Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1974 s. 129–30; Oracki T., Mazury i Warmia w okresie 1800–1914, w: Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918, W. 1982; Sembrzycki J. K., Krótki przegląd literatury ewangelicko-polskiej Mazurów i Szlązaków od r. 1670, Nawsie 1888 s. 63–4; tenże, Zum 25-jährigen Schriftsteller Jubiläum am 10. Januar 1911. Autobiographisches, Königsberg 1911; – Frischbier H.. Der Konopka Berg., „Altpreuss. Monatsschrift” Bd. 24: 1887 s. 157–9; Hertz, Zbiór poetów pol. XIX w., Ks. 6; Kolberg O., Mazury Pruskie, Wr. 1966; Mazury i Warmia 1800–1870. Wybór źródeł, Wr. 1959 s. 691–2; „Kalendarz Królewsko-Pruski Ewangelicki” 1865, 1868, 1884; „Mazur” 1884 nr 1–2; „Nowiny Szląskie” 1886 nr 20; B. Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie: rkp. PTHR–459.
Janusz Jasiński